Het samplen van de verhalen van de Afrikaanse diaspora – met bezoeker Jaimy naar The Revisitation van Dion Rosina in de Kunsthal

Voor de eerste editie van mijn reeks voor De Ontmoeting bezoek ik de Kunsthal in Rotterdam om het werk The Revisitation van Dion Rosina te bekijken. Het is een reflectie op zijn eerder gemaakte werk, van waaruit nieuwe configuraties ontstaan. Wanneer ik de hal binnenloop zie ik gezichten, maar ook abstracte vlakken en figuren afgebeeld op de muur. Ik ben enigszins bekend met Rosina’s praktijk en weet dat hij zich engageert met verschillende verhalen, zoals historische vertellingen en mythologieën, die hun oorsprong vinden in de Afrikaanse diaspora. Hij werkt hiervoor met archiefmateriaal en legt vanuit zijn eigen positionering verbanden bloot die hij weet vast te leggen in onder andere collages.

In Rosina’s eigen woorden volgt zijn werkwijze de notie van ‘sampling’: een techniek waarbij bestaand beeld hergebruikt wordt. Dit zorgt voor een unieke samenkomst van veranderlijk materiaal en vorm. Als echte hiphopliefhebber trekt het idee van sampling mij sterk aan. Ik zie het als een samenkomst van intergenerationele culturele uitingen die voortkomen uit verschillende diaspora gemeenschappen, die opnieuw geïnterpreteerd en gecontextualiseerd zijn. Het opnieuw zorgvuldig rangschikken creëert nieuwe aanknopingspunten en ingangen, die voortbouwen op een gedeelde waardering en erkenning. Voor het samenbrengen van culturele uitingen, collectieve kennis en spiritualiteit zijn archieven van groot belang, en deze boodschap weet Rosina goed te verpakken in zijn werk. Wat kunnen we op persoonlijk en collectief niveau leren en overnemen van de generaties voor ons en hoe vormt dit onze identiteit als onderdeel uitmakende van diaspora gemeenschappen, die altijd hybride zijn? Hoe draagt onze huidige kijk op onze identiteit bij aan een collectief geluid tegen onderdrukkende machtsstructuren en in hoeverre vormen alledaagse culturele uitingen, die we tot ons nemen door bijvoorbeeld de stedelijke context waarin we ons bevinden, een narratief dat ons vertelt wie wij zijn?

Terwijl ik The Revisitation bekijk, komt een andere bezoeker snel de hal in gelopen. Ze lijkt heel doelgericht op de muurschildering van Rosina te zijn afgekomen. Ik vraag haar wat haar naar het werk bracht en haar eerste impressies van de muur. ‘Ik kende het werk nog niet, maar ik had er van tevoren over gelezen en ik las dat het over het thema diaspora gaat. Ik was heel benieuwd, dus ik ben specifiek voor dit werk naar de Kunsthal gekomen. Ik zag de grote afgebeelde hand aan het begin van de hal en dit riep bij mij de vraag op: “waar reikt die hand naar toe?” De uitstekende hand is heel bijzonder en wekt verschillende gevoelens op. Het geeft me een geestachtig gevoel, door de zachte lijnen en het gebaar. Dit is mijn eigen interpretatie, dus ik weet niet of de maker dit ook bedoelde.”

Het thema diaspora en specifiek de Afrikaanse diaspora trekt de 27-jarige Jaimy aan. Ze geeft aan pas meer recentelijk bezig te zijn met haar identiteit en het verwerken van de emoties en intergenerationele trauma’s die een resultaat zijn van kolonialisme en slavernij. Ze ziet veel schoonheid in dit werk. ‘In dit werk zie ik, zeker door het gebruik van de schaduwen, terug dat je altijd iets van je verleden en je roots overhoudt. Al zijn het bijvoorbeeld enkel de contouren van je gezicht, het brengt een familiariteit mee die ik ook voel als ik naar dit werk kijk. Ook al zijn de gezichten in het blauw afgebeeld, zie ik dat ik dezelfde uiterlijke kenmerken met hen deel.’

We hebben het er over dat wetende dat het werk van Rosina ook verhalen van mythologie en spiritualiteit belichaamt, je fantasie alle kanten op kan gaan als je kijkt naar The Revisitation, omdat het niet is voorzien van informatie of ingekaderd is. Wat kunnen we aflezen uit de blikken die de afgebeelde gezichten ons teruggeven? Vooral bij één specifiek beeld voelt het alsof de afgebeelde persoon een geheim of spannend verhaal te vertellen heeft, maar het nog niet met ons wil of kan delen.

Ik vraag aan Jaimy of zij zich in haar dagelijkse leven veel bezighoudt met haar positie binnen de Afrikaanse diaspora. Ze zegt dat ze dit steeds meer voelt. ‘De tijd vraagt er ook wel om dat je als persoon van kleur bezig bent met je roots en dieper in jezelf kijkt. Ik denk hier veel over na. Dat voelt soms lastig, omdat ik in Amsterdam woon, dus in de westerse wereld, en je eigenlijk met twee benen in twee verschillende werelden staat. Dit is natuurlijk het gebruikelijke riedeltje als het gaat om een gemixte culturele identiteit hebben of opgroeien in het Westen wanneer je roots ergens anders liggen. Dat zie ik ook wel terug in dit werk op de een of andere manier, vanwege de spiritualiteit die niet expliciet aanwezig is, maar wel voelbaar is. De ruimtes die zijn opengelaten geven het gevoel dat er nog ruimte is voor interpretatie en toevoeging omdat het breekt met datgene wat men misschien zou verwachten te zien.’ Het werk kan opgevat worden als een aanmoediging de zoektocht naar je eigen identiteit voort te zetten door je te verdiepen in datgene dat al is verwoord en gecreëerd door de generaties voor jou, en tot je beschikking kan staan in levende archieven en verhalen. Jaimy en ik zijn het erover eens dat de gelaagdheid van The Revisitation tot de verbeelding spreekt en ons aanzet tot het formuleren van meer vragen.

Na de interactie met Jaimy voel ik de kracht van het werk en de spiritualiteit die het belichaamt nog sterker in mijn eigen lichaam. Waarbij het zijn met het werk The Revisitation voelde als een intiem en haast dromerig moment doordat ik voor langere tijd alleen, samen met Jaimy, of met de host in de hal was en mijn fantasie de vrije loop kon laten, voelt de zomerse drukte buiten ineens onpersoonlijk en verwarrend aan. The Revisitation gaf mij een inkijkje in een veel groter verhaal dat Dion Rosina aankaart, en ik moet het nog even laten bezinken.