Het rondkolkende blauwe water van Kevin Osepa dat betekenis met zich meedraagt

De vloer van het Meterhuisje wordt grotendeels in beslag genomen door een betegelde verhoging. Ik loop er rustig een aantal rondjes omheen en kijk naar de gebruiksvoorwerpen die erop staan uitgestald. Teilen van plastic en van emaille gevuld met blauw water, grote houten tangen, een wasbord, sterk geurende zeep, een borstel, en daartussen de mij bekende blauwe blokjes waar de installatie om draait. ‘Ik zet ze even voor je aan,’ glimlacht de medewerkster die toezicht houdt op het werk van Kevin Osepa. Als ze een stekker in een stopcontact stopt, begint het water in twee van de teilen te kolken. ‘Oh ja,’ zeg ik.

Misschien is achtergelaten een beter woord dan uitgestald, want zo voelt het. Alsof de mensen die druk bezig waren op de tegelvloer alles uit hun handen hebben laten vallen om pauze te gaan houden. Osepa is een kunstenaar van Curaçaose afkomst. Hij houdt zich bezig met thema’s als het koloniale verleden en queerness en werkt veel met film en fotografie. Dat is terug te zien in deze installatie die iets weg heeft van een set. Ik stel me voor dat ik kijk naar een Caraïbische wasruimte. Een lading wit textiel is net door sterke handen gewassen met zeep, uitgewrongen en gespoeld in diepblauw water. Op Curaçao worden de blokjes die het water kleuren blous genoemd. Ik ken het zelf als blauwsel van mijn Surinaamse moeder. Met beide woorden wordt hetzelfde bedoeld: Reckitt’s Crown Blue Squares. Intens blauw poeder samengeperst tot kleine blokjes, gemaakt om grauwe was optisch witter te maken.

Ik heb lang niet geweten dat het blauwsel een wasproduct is. Ik kende het van de badjes die mijn moeder maakt op Nieuwjaarsdag en voor de kinderen van mijn zusjes. Badjes om lichaam en geest te reinigen van het oude jaar en van de negatieve energie van jaloerse, kwaadwillende mensen. Dat Reckitt’s Crown Blue Squares in de Caraïben dezelfde functie hebben als in Suriname, is nieuw voor me. Het blauwe poeder komt regelmatig terug in het werk van Osepa. In een interview met WeTransfer uit 2020 vertelt hij dat het magische denken waar ook de rituelen rondom blauwsel deel van uitmaken, onderdeel zijn van zijn identiteit.
Ik vraag me af hoe dit wasproduct is verworden tot spiritueel reinigingsmiddel. Heeft die specifieke functie van het optisch wit maken van textiel daar ook iets mee te maken? Schoon en puur en blank en wit. Het zijn associaties die zeker het afgelopen decennium onder invloed van het dekoloniale denken terecht bevraagd worden. In deze context krijgt het hedendaagse spirituele gebruik van Reckitt’s Crown Blue Squares in de Afrikaanse diaspora, een dubieus randje.

Ik moet denken aan een interview met zangeres Sabrina Starke dat ik jaren geleden las. Starke volgde een opleiding tot natuurvoedingskok. Ze vertelde over haar veganistische voedingspatroon en wat ze hierover geleerd had met betrekking tot het (Creools) Surinaamse voedsel dat ze van huis uit had meegekregen. Ze refereerde aan een artikel waarin de schrijver van mening was dat veel soul food eigenlijk slave food is. Gerechten die geboren zijn uit de inventiviteit van onze tot slaaf gemaakte voorouders die het beste probeerden te maken van barre omstandigheden. Voedsel dat niet zozeer geworteld is in leven, maar eerder in óverleven.

Ik stoor me weleens aan de kunstmatige, simplistische scheiding tussen de goede en de foute kant van de geschiedenis. Kijk alleen al naar de vele nazaten in de Afrikaanse diaspora: vruchten van de gecompliceerde verhoudingen tussen gekoloniseerden, tot slaaf gemaakten, kolonisten en onderdrukkers. Onze voorouders delen een complexe geschiedenis waarin ze hun verachtelijke, dappere, onwetende, inventieve, zwakke en sterke menselijke eigenschappen toonden. En zoals iedere generatie stellen ook wij onszelf de vraag wat we uit het verleden willen meenemen en misschien nog wel belangrijker: wat we onszelf toestaan los te laten.

Ik voel me ongemakkelijk alleen in het Meterhuisje en dat is niet omdat ik de enige bezoeker ben. Ik mis de mensen die bij de voorwerpen horen. Vrouwen met sterke onderarmen en rimpelige vingers van het water. Moeders, oma’s en tantes. Druk gepraat en schel gelach. Ik kijk naar buiten door een van de raamtegels die met blauw plastic zijn beplakt. Het miezert nog steeds. Binnen is het op het geluid van de teilen die het blauwe water laten kolken na, bevreemdend stil.

Later thuis check ik op de wereldkaart de landen die onder West-Afrika vallen en trek ik denkbeeldige vaarlijnen over de oceaan. Het internet leert me dat de kleur blauw in Ghana en Nigeria voor liefde, zachtheid en harmonie staat. Ik denk aan mijn moeder, haar kleinkinderen en het rondkolkende blauwe water in Osepa’s werk en ik snap het.

—

De installatie van Kevin Osepa in het Meterhuisje is tot en met 2 juli dagelijks te bezoeken tussen 13:00-18:00 uur.