Het omarmen van de nacht – Kunst op Lowlands

20 augustus 2018

Nu de laatste uren van het Lowlands weekend 2018 geteld zijn, komt ook het einde van het festivalseizoen in zicht. Meer dan duizend Nederlandse grasvelden dienden de afgelopen maanden als ondergrond voor podia, eettenten, dixies, barren, tenten, FEBO fannypacks, plakglitters en kunst, veel kunst. Het is een trend die al jaren te zien is, steeds meer muziekfestivals integreren de beeldende kunst in hun programmering en steeds meer beeldende kunst evenementen zoals beurzen en tentoonstellingen omarmen het idee van een festival setting. Maar waarom is dat eigenlijk zo? Om welke reden krijgen kunstwerken een steeds prominentere plek op festivals? En hoe zorg je ervoor dat deze werken niet worden gereduceerd tot enkel decoratie? Mister Motley bezocht afgelopen weekend Lowlands en bekeek tientallen kunstuitingen. Welke installaties, video’s, beelden en ideeën werken het beste binnen de hekken van een festival en waarom?

Wat direct opvalt op Lowlands is dat de kunstwerken waarbij de eigenschappen van een festival en de betekenis van de festivalsetting onderdeel zijn van de inhoud van het werk, het beste tot hun recht komen. Dat hoeft geen ingewikkeld of zwaar uitgangspunt te zijn, nee juist het gegeven van al die mensen bij elkaar, iedereen die even aan de sleur van het dagelijkse leven wil ontsnappen en de nacht omarmt door muziek, dans, licht, zang en verdovende middelen, zijn boeiende aanleidingen. Neem de Silence Room van Simon Heijdens. Op het festival terrein is een container neergezet die van binnen volledig bekleed is met dik en geel isolatie materiaal. Middenin een omgeving die gekenmerkt wordt door diepe basdreunen, duizenden mensen, allerlei lichten en een aaneenschakeling van versterkte muziek, lijkt het werk nergens anders thuis te horen. De bezoeker mag twee minuten naar binnen. In die 120 seconden hoort hij of zij voornamelijk het eigen suizen van de oren en achterin de gele ruimte is een horizontale lichtbalk geplaatst waardoor de kijker naar het einde van de container wordt getrokken. De bezoekers wordt zo voor twee minuten keihard losgerukt uit de festivalomgeving. Een ondergaande zon in een sponzige wereld waar niets en niemand geluid maakt.

Simon Heijdens – Silence Room, foto door Yvonne Mak

Nest Den Haag programmeert drie nachten lang een video op het Lowlands terrein. Artistiek directeur Heske ten Cate heeft samen met kunstenaar Valentina Gal tientallen video’s van jonge kunstenaars en beroemde en beruchte YouTube fragmenten gecombineerd en gemonteerd tot een vijf uur durende loop over het ontstaan van ons mensen. Het scheppingsverhaal door middel van het internet. Het gaat niet over Adam en Eva, de oerknal of God die zag dat het goed was, in deze montage zijn het de geanimeerde dikke dansende man van Daan Couzijn, de 90- jarigen die door Melanie Bonajo in contact komen met nieuwe gadgets en de protagonist van Peter van der Es die maar blijft huilen, die iets zeggen over wat er van ons mensen geworden is. Door daarnaast YouTube beelden te laten zien van een baby die veel te lang en te hard op de vinger van zijn broertje bijt, een mensenmenigte die op black friday winkels binnen stormt of twee keihard vechtende vrouwen in een boksring, krijgt de video een opzwepende energie. De montage toont dat kunst letterlijk samen gaat met fragmenten uit de dagelijkse wereld. De YouTube minuten die we normaal enkel bekijken om te lachen of anderen te laten zien om te choqueren, worden in een context geplaatst waarin ze iets zeggen over de tijd waarin wij leven. Over hoe wij mensen ons bewegen in de wereld van vandaag de dag en hoe deze werkelijkheid soms onwaarschijnlijker blijkt te zijn dan die van de fictie. De video’s van de kunstenaars zijn daarnaast visueel spannend, Mickey Yang laat prachtig sloom een ijstaart smelten en de geanimeerde, sensueel dansende hond van Valentina Gal is een feest voor het oog. Door enerzijds het internet en de video’s van de kunstenaars te gebruiken om te reflecteren op de tijd en de wereld waar het bezoekende, westerse Lowlands publiek in leeft en hier tegelijkertijd haast trippende visuele beelden voor te gebruiken, sluit het werk ook aan op de status waar menig Lowlands bezoeker zich in de nacht in begeeft.

Melanie Bonajo, Nest

Max de Waard, Nest

Lowlands heeft een gedeelte van het terrein gebruikt voor de beeldende kunst, ook wel het museum kwartier genoemd. Hier is onder andere een tent van ARTtube te vinden, een opstelling van Museum de Lakenhal, diverse sculpturen, maar ook de Silence Room en de video van Nest. Het is jammer dat Lowlands een speciale ruimte heeft waar kunst kan worden bekeken. Bovenstaande werken tonen juist aan dat kunst op festivals het best gedijt wanneer het opgaat in de context van het festival, wanneer de bezoeker er gewoon tegenaan loopt. Zoals dat gebeurt in de Gaybar Adonis waar de aankleding van de tent eigenlijk gezien kan worden als één grote installatie (en dus verder gaat dan enkel decoratie). De dansende bezoeker komt onverwacht in aanraking met overtuigende tekeningen op de muren en poppen en spiegels die totaal ontregelen. Maar ook in de tent van Sexyland waar ieder uur een andere eigenaar de inhoud van dat uur mag bepalen. Een scala aan diverse mensen komt zo menigmaal onverwacht in aanraking met uitzinnige en totaal verwarrende performances van bijvoorbeeld Splitter Splatter en de parallellepipedum of Studio Nepco.

Jan Hoek omarmt de laatste uren van de festivaldag of juist de aller eerste. Iedere ochtend van 04.00 tot 07.00 fotografeert hij hen die nog wakker zijn in een speciale fotostudio naast de 24 uurs tent. Het decor doet denken aan de rollen papier die vroeger tijdens schoolfoto’s dienden als achtergrond, papier dat de indruk van ruimtelijkheid wekt. De geporteerde mensen zijn prachtig kwetsbaar op dit late uur en tegelijkertijd aantrekkelijk en zelfverzekerd. Hoek gaat respectvol met ze om, vraagt of ze iets meer naar links kijken, om het licht met hun ogen te vangen, om elkaar te omarmen of juist enkel vooruit te staren. Hij pakt zo met zijn camera momenten die we overdag nooit zien, de laatste uren van de nacht als veilige haven voor het buitengewone.