Het leven als buitenlandse kunstenaar in Nederland

Hoe is het leven als buitenlandse kunstenaar in Nederland? Ik vroeg het Tami Harmony Panik Vibberstoft uit Denemarken, Danbee Choi uit Zuid-Korea en Natalia Ossef uit Syrië, drie kunstenaars die bewust kozen om hun thuisland te verlaten om kunst te maken in Nederland.

Tami

Waarom Nederland? ‘Ik woon hier nu bijna vier jaar, ik wilde destijds vooral naar het buitenland, niet specifiek naar Nederland. Ik bevond me op een moment in mijn leven dat ik niks had; ik had net een eenjarige fotografieopleiding afgerond, waar ik eigenlijk nauwelijks foto’s maakte. Ik vroeg een docent waar ik een goede band mee had om advies over wat ik hierna zou gaan doen. Hij zei:Je bent geen fotograaf,maar een kunstenaar.’ Daarna ben ik opzoek gegaan naar kunstacademies in het buitenland. Het was mei en ik woonde tijdelijk bij een vriendin in huis. Ik wou graag beginnen met een studie, maar veel inschrijvingen waren al geweest. Toen heb ik mij aangemeld bij de kunstacademies waar dit nog kon; Wenen, Praag en Utrecht. In de zomer heb ik twee maanden al liftend en couchsurfend de steden bezocht waar ik mogelijk zou gaan studeren. In Utrecht verbleef ik tegenover de HKU, het regende erg hard en de school was niet open. Toch was er een goede sfeer en zodoende belandde ik in Nederland.’ 

Wat vind je van de kunstwereld in Nederland in vergelijking met Denemarken? ‘Ik ben niet erg bekend met de opkomende kunstwereld in Denemarken, de gevestigde musea ken ik wel. Veel nieuwe initiatieven spelen zich af in Kopenhagen en niet in, het drie uur verderop liggende Aarhus, waar ik vandaan kom. In Aarhus gebeurt vrij weinig, in Utrecht ook, maar hier kom je sneller in een andere plek, zoals Amsterdam. De opkomende kunstwereld in Denemarken lijkt voor mij nu meer een gesloten groep, maar misschien komt dit ook omdat ik hier op de kunstacademie zit en daarom er hier meer onderdeel van ben dan dat ik daar ben.’

Tami tijdens een performance van Apperaat, het kunstenaarsduo wat ze vormt samen met Niels Gade.

Is Nederland een inspirerend land? ‘Ja, dat denk ik wel, misschien niet qua cultuur. Maar ik vind het culturele aanbod in Nederland heel goed.. De Nederlandse volkscultuur lijkt veel op die in Denemarken. Het uitzicht hier zou ook ergens in Denemarken kunnen zijn, maar de spanning door de kleine verschillen is interessant. Toen ik vier maanden in Spanje woonde was mijn huis en omgeving heel anders, maar dit was niet per se meer inspirerend, ik voelde mij er meer een toerist.’

Hoe ga je om met heimwee? ‘Ik mis mijn taal; het denken en schrijven in het Deens. Ook mis ik het Deense brood en het wonen dichtbij de zee. Ik ga best vaak naar Denemarken, vroeger toen ik hier net kwam wonen, dacht ik dat ik waarschijnlijk nooit terug zou gaan naar de plek waar ik woonde. Ik wilde op avontuur, hoorde niet thuis in een dorp. Nu ik vier jaar weg ben merk ik dat ik echt Deens ben. Ik heb het inzicht gekregen dat waar je vandaan komt – een kleine plek wat niet zo spectaculair is, met een oude bakkerswinkel- bijzonder is. Wanneer je weg bent kom je pas te je weten welke plekken veel voor je betekenen.’ 

Er hangt een poster van Denemarken in haar kamer. ‘Veel mensen weten vaak niet hoe het land eruit ziet omdat het zo klein is. Kopenhagen en Legoland kennen mensen, maar van Aarhus heeft bijna nooit iemand van gehoord.’

Natalia

Waarom Nederland? ‘Ik woon hier al een tijdje, ik ben op mijn vierde naar Nederland gekomen,maar ik ben wel opgegroeid in een Syrische orthodoxe gemeenschap in het oosten van het land, daar werd altijd Aramees gesproken, een oude taal wat goed bij de orthodoxe gemeenschap past.’ 

Wat vind je van de kunstwereld in Nederland, heb je een voorkeur voor het kunstklimaat hier of in Syrië? ‘Ik heb zeker een voorkeur voor Nederland, want ik als Syrisch orthodoxe had dit niet kunnen doen in Syrië, daar is een vrouwelijke kunstpraktijk ondenkbaar. Ook in de orthodoxe gemeenschap in Nederland is het raar dat ik de kunst in ging. Nederland is meer internationaal ondernemend ook in de kunst. In Syrië is de orthodoxe groep klein en zo zijn er veel andere kleine groepen, deze zijn allemaal erg kwetsbaar, daarom ook is de burgeroorlog erg complex.’ 

Is Nederland een inspirerend land? ‘Ja, het biedt mij vrijheid. Vrijheid is voor mij het grootste goed, omdat ik ook de onderdrukkende kant van een cultuur ken.’

De onderdrukking in Syrië heeft vreselijke gevolgen gehad voor kunstenaars die hier tegen in opstand zijn gekomen. Zo is een zanger vermoord die een protestlied schreef en werden alle vingers gebroken van een cartoonist die een afbeelding maakte van president Bashar al-Assad. Tijdens de Arabische Lente blijkt hoe kunstenaars invloed kunnen hebben op het aanwakkeren van opstand door het tonen van veel lef en moed.

Hoe ga je om met heimwee? ‘Ik kan het niet helemaal noemen wat ik mis, het is een bepaalde grond die ik mis. Ik voel me nergens thuis, maar aan de andere kant ook weer wel. In Syrië zou ik dat denk ik ook hebben, daar word ik gezien als westerling. Ik ben nog twee keer in Syrië geweest, toen merkte ik ook dat ik een veel vrijer leven heb dan de mensen daar.’ 

De herinneringen aan Syrië spelen een belangrijke rol in het werk van Natalia. Omdat ze op jonge leeftijd al naar Nederland kwam zijn veel van deze herinneringen gebaseerd op foto’s en kaarten. Deze beelden zijn terug te zien in haar werk, soms herkenbaar, soms abstracter. 

Danbee in haar atelier.

Waarom Nederland? ‘Ik studeerde mijn eerste jaar in Schotland, maar dit was erg duur, daarom ben ik opzoek gegaan naar een plek in Europa waar je ook met Engels terecht kunt. Ik werd toegelaten op de kunstacademie in Utrecht en de Design Academie in Eindhoven. Utrecht zag er gezelliger uit. Ik was van plan om een jaar te blijven en dan terug te gaan naar Korea, maar na vier maanden vond ik het hier veel te leuk. Het klinkt eigenlijk erg toevallig allemaal. Ik ben ook van plan om na mijn studie in Nederland te blijven.’

Wat vind je van hetkunstonderwijs in Nederland in vergelijking met Korea? ‘Ik heb eigenlijk nooit in Korea gestudeerd, in Thailand heb ik wel kunstlessen gevolgd, maar was ik nooit echt met ‘kunst’ bezig. Andere studenten zeggen vaak dat ze Oostelijke invloeden in mijn werk zien, maar ik vind dat raar, want ik leerde kunst maken in Engeland en Nederland. Ik vind het prettig dat Nederland zo compact is, je leert hier via via snel mensen kennen.’

Is Nederland een inspirerend land? ‘Voor mij wel, veel dingen zijn hier klein en gezellig, er zijn nauwelijks grote gebouwen, waardoor je de lucht kunt zien. Ik houd erg van de kleine dingen, en vind het daarom ook leuk dat mensen hier van planten en bloemen houden. In mijn werk vergroot ik de kleine details, bijvoorbeeld de dingen die ik zie wanneer ik hier bij mensen thuis ben, dingen die eigenlijk niet veel voorstellen.’
 
Wat mis je het meeste uit je land? ‘Ik ben best vaak verhuisd, eerst met mijn moeder naar Thailand, daarna naar Engeland en vervolgens naar Nederland. In Thailand had ik het meest last van heimwee, terwijl dit toch in Azië is. Inmiddels ben ik al twee jaar niet in Thailand of Korea geweest. Nu mis ik vooral het eten en dingen die daar heel gewoon zijn; zoals het badhuis en de sauna’s. Ook zijn de winkels er 24 uur per dag open, waardoor je meer keuze hebt om dingen te doen. Al moet ik zeggen dat ik het ook wel fijn vind dat veel hier om zes uur dicht gaan, je hoeft niet altijd alles te kunnen wanneer jij dat wilt, soms heeft het ook wel iets wanneer je moet wachten, en werkt een beperking heel geruststellend.’