Romy Zwart

Het kwetsbare lichaam zonder beschermende idealisering – over RAUW in Het Rembrandthuis

Tentoonstellingsbespreking
31 maart 2022

Voor mij begon het in de puberteit. Mijn lichaam veranderde, een groei die ik niet in de hand had. De opmerkingen en blikken van anderen maakten mij zelfbewust van deze transitie. Misschien is dat wel iets dat bij de puberteit hoort; de bewustwording van de manieren waarop jouw lichaam verschilt van de lichamen op de perfecte plaatjes die je overal ziet. Langzaam maar zeker kwam ik erachter dat ieder lijf anders is. Het leren waarderen van je lichaam is een proces van verschuilen, verstoppen, waarderen en blootgeven. In een tijd waarin Photoshop en plastische chirurgie toegankelijk zijn, is het gedurfd om jezelf te accepteren en te laten zien zoals je bent.

Om boven bij de tentoonstellingsruimte te komen, baan ik eerst mijn weg door het welbekende huis waar Rembrandt woonde en werkte. Rembrandt volgde niet de trend in de kunsten van zijn tijd; hij verbeeldde geen naakte vrouwen die het heersende schoonheidsideaal belichaamden. De kunstenaar gaf mensen weer zoals zij echt waren: menselijk.
Geïnspireerd door het oeuvre van Rembrandt, stapte ik de hedendaagse ruimte van de tentoonstelling ‘RAUW’ in Museum Het Rembrandthuis in. Als overgang van toen naar nu vormt een tiental etsen van de oude meester de inleiding voor de diverse werken van dertien geselecteerde kunstenaars. ‘Een oude man met lange baard’ uit 1630 trok meteen mijn blik. De verrimpelde oude man zit met zijn hoofd naar beneden gekanteld treurig naar de grond te staren. Als kijker kreeg ik het vertrouwen om deze man in zijn kwetsbare staat te mogen aanschouwen, en dat zette de toon voor de rest van de tentoonstelling.

Still: Melanie Bonajo, Pee on Presidents, 2012, HD- video bestaande uit 500 foto’s (1998-2013). Courtesy de kunstenaar & AKINCI Gallery.

In de eerste ruimte zijn drie werken in dialoog met elkaar, waarop plassende vrouwen zijn afgebeeld. Rembrandts ets ‘Een plassende vrouw’ uit 1631 wordt gespiegeld door de hedendaagse werken van Melanie Bonajo en Marlene Dumas. Het videowerk van Bonajo laat ruim 500 foto’s zien van vrouwen die in openbare ruimtes aan het plassen zijn. De plassende personen wringen zich allemaal in ingewikkelde bochten. De één verstopt zich tussen de bosjes en de ander hangt open en bloot uit een boot. De video was eerst op Youtube te vinden, totdat het filmpje werd verwijderd. Bonajo ziet deze online-censuur als een afspiegeling van hoe vrouwen gecensureerd worden in het dagelijkse leven.

Door alle bewerkte beelden die wij dagelijks consumeren via sociale media worden wij vaker dan ooit geconfronteerd met het ideale lichaam. De laagdrempeligheid van filters en Facetune maakt dat we een versie van onszelf online kunnen zetten die niet meer gelijk is aan de offline versie, waardoor dit schoonheidsideaal steeds verder van de realiteit af komt te staan. Het werk van Bonajo laat deze esthetische normen volledig los en laat de vrouwen zien zoals ze zijn op een kwetsbaar moment. Bonajo: “Voor mij zijn de foto’s als kleine fonteinen, beelden van teruggewonnen vrijheid voor vrouwen in de stedelijke ruimte.” (1)

(1)
https://www.metropolism.com/nl/features/24203_pee_on_presidents_censored_melanie_bonajo
Milan Gies, Composition, 2021. Courtesy de kunstenaar.

Wie ook mensen op een kwetsbaar moment heeft vastgelegd is Milan Gies. De fotograaf portretteerde in de serie ‘Composition’ mannen die ieder op een eigen manier niet kunnen meedraaien in onze prestatiegerichte maatschappij. Ieder lichaam is als een canvas waarop de innerlijke strijd te zien is. De personen zijn op een bepaalde manier onzichtbaar geworden in de samenleving, maar vertellen met hun lijven de verhalen waar anders niet naar wordt geluisterd.
De matte foto’s vormen samen een veilige bubbel waarin de mannen zichtbaar zijn zonder maatschappelijk vooroordeel. In hun gezichtsuitdrukkingen zie ik pijn en moedeloosheid, maar ook een bepaalde overgave en acceptatie. Bij deze beelden denk ik terug aan de oude man van Rembrandt met wie ik in het begin van de tentoonstelling kennismaakte. De mannen van Gies laten zich net als de oude man op een kwetsbare manier zien. Er zit een bepaalde waarde in jezelf klein en kwetsbaar op te durven stellen. Iets wat niet veel gebeurt in een samenleving waarin we continu bezig zijn met alleen de beste versie van onszelf te verkopen.

Still: Buhlebezwe Siwani, ZiseRight iBabiez, 2016. Courtesy de kunstenaar en No Man’s Art Gallery.

Waar de personen in de foto’s van Gies hun trauma’s belichamen, wast Buhlebezwe Siwani in ‘ZiseRight iBabiez’ haar trauma’s van zich af. Op het videoscherm is de kunstenaar zelf te zien in een donkere ruimte. Buigend met haar ontblote lichaam, schrobt ze zichzelf schoon met een blok groene zeep. Dit spirituele ritueel verwijst naar een herinnering uit Siwani’s kindertijd in Zuid-Afrika, wanneer zij met eenzelfde soort zeep werd gewassen door haar tante. Het wassen van haar naakte lichaam staat symbool voor het wegwassen van trauma’s van het verleden, specifiek die van haar als Zwarte vrouw.
De trauma’s zijn ontstaan uit onderwerping, fetisjering en misbruik. Door het persoonlijke ritueel op de video uit te voeren, zichtbaar voor iedereen, geeft ze zichzelf bloot. Wanneer ik naar haar naakte lichaam kijk, denk ik aan hoe datzelfde lichaam de lasten draagt van het steeds opnieuw geseksualiseerd worden. Siwani neemt met dit werk de macht weer in eigen handen, omdat zij nu zelf bepaalt hoe er naar haar lichaam wordt gekeken.

Het wassen van haar naakte lichaam staat symbool voor het wegwassen van trauma’s van het verleden, specifiek die van haar als Zwarte vrouw.

In de laatste ruimte van de tentoonstelling staan de fragiele lichaamsdelen van Jeroen Schokkin opgesteld op een podium van verhuisdozen. De levensgrote zelfportretten in ‘Klaar om te gaan’ zijn gemaakt van paraffine, ook wel bekend als kaarsvet. Het fragiele materiaal is een confrontatie met de vergankelijkheid, schoonheid en jeugdigheid van het lichaam. Schokkin heeft de beelden geproduceerd door mallen van zijn eigen lichaamsdelen te maken. Het creatieproces van de replica’s van zijn eigen lichaam, doet mij denken aan het proces van ouder worden. Omdat hij zelf niet bij zijn eigen rug kwam, heeft Schokkin’s moeder hem hierbij moeten helpen. Ik zag hierin een verwijzing naar hoe wij als baby het leven beginnen terwijl we afhankelijk zijn van de zorg van onze ouders. Om vervolgens de cirkel rond te maken door oud te worden en weer hulp nodig te hebben bij handelingen zoals jezelf wassen.

Shannon Finnegan, Do You Want Us Here Or Not, 2020, MCA Denver, Denver, CO. Productie Joshua Bemelen. Foto Wes Magyar.

Door het lichaam rauw en niet geïdealiseerd te tonen, wordt het kwetsbaar. Zonder gefotoshopt masker om achter te schuilen. Zoals Rembrandt dat in zijn tijd deed, laten de kunstenaars in de tentoonstelling het lichaam zien zoals het is zonder het te verheerlijken. Deze tentoonstelling maakte me bewust van mijn eigen lijfelijkheid, maar ook van die van anderen. Ik stond stil bij de beperkingen en privileges die mijn lichaam me bieden. ‘Do you want us here or not’ van Shannon Finnegan herinnerde me eraan dat veel mensen worden geconfronteerd met lichamelijke beperkingen tijdens activiteiten als het bezoeken van een museum. Voor sommige mensen is het een uitdaging om voor een langere tijd op hun benen te staan. Ik werd zelfbewust over dat ik de enige zitplek in de zaal bezet hield, terwijl iemand anders die misschien harder nodig had. Door deze simpele ingreep in de ruimte, een stoel of bank waar je op mag zitten, realiseerde ik me dat ik dankbaar mag zijn voor wat mijn lijf voor me doet. Een lichaam is meer dan enkel een façade dat het schoonheidsbeeld nastreeft. Het is een complex systeem en een vat vol innerlijke processen die de oppervlakte lang niet altijd verraadt.

 

De tentoonstelling is te zien t/m 22 mei 2022, op di t/m zo van 10.00-18.00 bij Museum Het Rembrandthuis, Jodenbreestraat 4 te Amsterdam

Advertenties

Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl

#mc_embed_signup{ font:14px Riposte, sans-serif; font-weight: 200; } #mc_embed_signup h2 { font-size: 3.6rem; font-weight: 500 } #mc_embed_signup .button { border-radius: 15px; background: #000;} #mc_embed_signup /* Add your own Mailchimp form style overrides in your site stylesheet or in this style block. We recommend moving this block and the preceding CSS link to the HEAD of your HTML file. */

Schrijf je in voor de nieuwsbrief

* verplicht
Email formaat
(function($) {window.fnames = new Array(); window.ftypes = new Array();fnames[0]='EMAIL';ftypes[0]='email';fnames[1]='FNAME';ftypes[1]='text';fnames[2]='LNAME';ftypes[2]='text'; /* * Translated default messages for the $ validation plugin. * Locale: NL */ $.extend($.validator.messages, { required: "Dit is een verplicht veld.", remote: "Controleer dit veld.", email: "Vul hier een geldig e-mailadres in.", url: "Vul hier een geldige URL in.", date: "Vul hier een geldige datum in.", dateISO: "Vul hier een geldige datum in (ISO-formaat).", number: "Vul hier een geldig getal in.", digits: "Vul hier alleen getallen in.", creditcard: "Vul hier een geldig creditcardnummer in.", equalTo: "Vul hier dezelfde waarde in.", accept: "Vul hier een waarde in met een geldige extensie.", maxlength: $.validator.format("Vul hier maximaal {0} tekens in."), minlength: $.validator.format("Vul hier minimaal {0} tekens in."), rangelength: $.validator.format("Vul hier een waarde in van minimaal {0} en maximaal {1} tekens."), range: $.validator.format("Vul hier een waarde in van minimaal {0} en maximaal {1}."), max: $.validator.format("Vul hier een waarde in kleiner dan of gelijk aan {0}."), min: $.validator.format("Vul hier een waarde in groter dan of gelijk aan {0}.") });}(jQuery));var $mcj = jQuery.noConflict(true);

Meer Mister Motley?

Draag bij aan onze toekomstige verhalen en laat ons hedendaagse kunst van haar sokkel stoten

Nu niet, maar wellicht later