Het jaar 1992 – Afstuderen met Aura-Lie van Baren

Met een genuanceerde mix van nostalgische homevideobeelden en fragmenten uit de geschiedenis van internationale adoptie heeft Aura-Lie van Baren een zeer persoonlijk afstudeerwerk gemaakt. Haar film is één van de drie onderdelen waarmee zij deze zomer afstudeert aan de Breitner Academie als docent beeldende kunst en vormgeving. Daarnaast presenteert ze ook een serie foto’s van Chinees en Nederlands porselein vastgelegd als stillevens en een aantal papieren ‘cut-outs’ van typische Nederlandse ontbijt producten. De drie onderdelen tezamen worden als één geheel gepresenteerd op Van Barens website. Al het werk moet in corona tijd immers online getoond worden. De twaalf minuten durende film, getiteld ‘1992’, vormt het hoofdwerk en is ook het startpunt voor de andere twee werken.

Waar gaat je film over?

AvB: Mijn film is een memento voor internationale adoptie. 1992 was het jaar dat China begon met een internationaal adoptieprogramma. In dat jaar ben ik ook geadopteerd uit China. Als kind werd mij vaak gevraagd ‘hoe is het om geadopteerd te zijn?’. Ik vond dat altijd heel lastig om te verwoorden en nu ik volwassen ben, probeer ik dat beeldend uit te drukken.

Adoptie heeft twee kanten: Aan de ene kant is het een liefdevol proces waarbij je vaak, hopelijk, goed ontvangen wordt. Aan de andere kant is er ook een hele zwarte kant. Het wordt niet geadviseerd om kindjes uit China te halen. De documenten zijn vaak niet in orde en er is sprake van mensenhandel. De meeste kindertehuizen doen het eigenlijk gewoon voor het geld. Je hoort dat er gewoon voor je is betaald.

1992 was het jaar dat China begon met een internationaal adoptieprogramma. In dat jaar ben ik ook geadopteerd uit China.

Dat klinkt ook voor jou persoonlijk heftig.

Avb: Ja het is niet leuk om dat te horen natuurlijk, dat je eigenlijk verkocht bent.

Je maakt in film gebruik van zowel archiefbeelden van jou als peuter als oude nieuwsitems en reclames, waarom?

Avb: Mijn moeder houdt erg van fotografie en mijn vader heeft het adoptieproces gefilmd dus zij hebben altijd veel op beeld gezet. Dat materiaal heb ik gebruikt. Er zitten echter ook schokkende beelden in de film, zoals van een vliegramp of propaganda teksten van het een-kind-beleid. Maar ik wilde het niet te schokkend hebben. Ik zocht naar een balans tussen het serieuze en het luchtige. Als je alles heel zwaar gaat maken is het lastig om daar een gesprek over te voeren. Daarom heb ik ervoor gekozen om kleine reclame stukjes in de film te zetten, om het wat luchtiger te maken. Bijvoorbeeld van Loekie Loek de leeuw, of van het schoonmaakmiddel JIF. Alle beelden die in de film zitten, ook de reclames, komen uit 1992. Vandaar dat de film ook zo heet.

Ik zocht naar een balans tussen het serieuze en het luchtige.

Hoe was het voor jou om die homevideobeelden van jezelf te zien en te selecteren?

Avb: Sommige beelden had ik vaker gezien, maar toen was ik nog heel klein, drie of vier jaar. Ik vond het heel mooi om die herinneringen terug te zien, maar ook wel een beetje pijnlijk omdat het adoptieproces een deel van je identiteit wist.

Op mijn zestiende ben ik gaan zoeken naar mijn biologische ouders. Ik dacht dat gaat wel even duren voordat ik ze vind. Tegen de tijd dat ik ze vind ben ik waarschijnlijk volwassen. Maar binnen een maand had ik ze gevonden.

Je was er niet echt op voorbereid?

Avb: Nee, absoluut niet. Het is toch wel wrang dat ik daar een zus heb en een hele familie, alles zit eigenlijk daar en ik zit dan bij wijze van spreken als enige in Nederland. Ook al zie ik mijn adoptieouders ook gewoon als mijn ouders. Het was een hele mengeling van emoties. Ik heb tijdens het maken van de film ook best wel gehuild over de prijslijst, over hoeveel je betaalt voor een kind. Dat heeft mij wel echt geraakt. Het was een moeilijk proces maar ik ben heel blij dat ik het gedaan heb.

Je bent opgeleid tot docent. Naast je beeldend examen heb je eerder dit jaar ook een scriptie geschreven en een lessenserie gemaakt. Zit er ook een educatief component in je film?

Avb: Er zit zeker kennisoverdracht in. Maar dat zit er niet per se in omdat ik docent word. Ik heb dat gedaan omdat ik denk dat het echt belangrijk is om te weten wat er gebeurt omtrent internationale adoptie in Nederland. Ook voor mensen die zelf niets mee te maken hebben.

Wat heb je geleerd over hoe je een verhaal vertelt?

Avb: Toen ik net op de academie zat was ik best bang om mijn mening te uitten. Wat ik heel fijn vind aan kunsteducatie is dat eigenlijk alles mogelijk is. Het gaat vooral om je persoonlijk te ontwikkelen. Dat je leert te beargumenteren waarom iets werkt of juist niet. Dat je leert keuzes te maken zonder dat iemand anders je hoeft te vertellen wat de ‘juiste’ keuze is. Eigenlijk heet dat gewoon volwassen worden. Dat je op een volwassen manier de samenleving ingaat. Ik denk dat kunstonderwijs daar erg aan bijdraagt.