Het grijze gebied
Toen kunstenaar Robbie Cornelissen in 2006 werd gebeld werd door kunstacademie ArtEZ in Zwolle was hij druk aan het werk in zijn atelier. Hele dagen bracht hij er in zijn eentje, afgezonderd door. De academie nodigde hem uit om één dag in de week les te komen geven. Een vraag waar Cornelissen lang over getwijfeld heeft. Nu blijkt zijn docentschap aan de academie een belangrijke stap in zowel zijn leven, als voor zijn beeldend werk te zijn geweest. Zijn studenten verloste hem van zijn eenzaamheid en haalde hem uit het isolement van zijn atelier. Ze gaven hem energie en voedde zijn eigen kunstpraktijk door samen te kijken naar, en praten over kunst. Het bracht hem evenwicht tussen zijn persoonlijke wens tot afzondering en het communiceren met de wereld. “Een bepaald bewustzijn en een zekere afstand, helpen bij het gesprek met jezelf over je eigen creaties”.
Tekenen, handvaardigheid, kunstgeschiedenis, kunstalgemeen of CKV op een middelbare school. Of misschien wel als tutor, leermeester of gastdocent op een kunstacademie. 1 á 2 dagen les geven in het onderwijs om een basisinkomen te generen. De overdracht van kunst en cultuur op communicatief en educatief niveau aan leerlingen of studenten is voor velen een verrijking voor hun eigen kunstenaarschap, onbewust ben je toch bezig met een verwerking van je eigen beeldend proces. Op academies kiezen sommige studenten dan ook bewust voor het volgen van een docentopleiding, met het oog op enige zekerheid op een baan, of natuurlijk vol liefde en overgave voor het vak. Anderzijds zijn er ook kunstenaars die na hun opleiding vrije kunst zich later het docentschap laten bijspijkeren. Zo ook Ellen Blom die ik bezoek in haar atelier in Utrecht.
Ironisch genoeg ontmoet ik Ellen die sinds een aantal jaar naast haar kunstenaarschap les geeft op een middelbare school, in een oude basisschool die omgetoverd is tot een complex vol ateliers. Samen met een andere kunstenaar deelt ze een klaslokaal op de eerste verdieping van het gebouw. Op haar bureau liggen kleine diaraampjes die ze verzamelt en vervolgens gebruikt als inspiratiebron voor haar kunst. Aan de muur hangt een schap waar de kunstwerken op pronken: fotocollages in frames. Waar het gevonden beeldmateriaal, de dia’s, basis voor zijn geweest. Ook hangen er aquarellen aan de muur waarin Blom de beperkte houdbaarheid en het vervagen van, het roodkleuren van de dia’s door de loop van de tijd, probeert vast te leggen met verf.
Al snel transformeert ons gesprek over haar kunstwerken naar een vraagstuk waar ze persoonlijk veel mee bezig is: haar positie binnen de kunstwereld, en haar rol als zowel deeltijdkunstenaar als deeltijddocent. De parttime kunstenaar, die zweeft in het grijze gebied. Enerzijds, vertelt Ellen, geeft het docentschap haar in het leven meer balans, het plaatje is nu meer compleet. ‘Ik heb niet meer het idee dat ik mijn tijd aan het uitzitten ben met een bijbaan waarvan ik het gevoel dat ik de uren door moet komen om geld te verdienen.’ Het gaf haar de rust en vrijheid om meer te experimenteren binnen haar kunstenaarschap. Ergens heeft het lucht gebracht in haar beeldend werk. ‘Gek genoeg maak ik nu ook met meer plezier, wellicht omdat ik geen kunst meer hoef te maken met het idee daar mijn basisinkomsten van te genereren.’
Toch zorgt haar deeltijd baan in het onderwijs, ondanks de positieve aanvulling die ze ervaart, ook voor onzekerheid. Geen onzekerheid in financiële zin, maar wel over haar positie tegenover zowel haar collega-docenten, als collega-kunstenaars. Als parttimer voelt ze zich bij beiden niet helemaal volwaardig thuis. ‘Soms denk ik wel eens; nemen ze mij wel serieus als docent op school? Of zien ze mij als de kunstenaar met de bijbaan? Tegelijkertijd voel ik dat ook als ik me onder een groep kunstenaars bevind. Zien ze mij als een deeltijdkunstenaar, doet het er toe? Ik zit altijd tussen twee werelden in.’
Waar de grens tussen de ‘amateur’- en ‘professioneel’ kunstenaar zou moeten liggen vindt Blom een lastige vraag. En dan heb je ook nog de deeltijdkunstenaar, die zweeft volgens haar daar ergens tussen in. Naast Robbie Cornelissen hebben de meest gevierde kunstenaars hun ervaring en talenten ingezet om studenten aan academies of universiteiten te verrijken. Gelukkig verbinden vele kunstenaars zich wereldwijd óók al jaren lang aan het reguliere middelbare onderwijs, of andere educatieve instellingen. Zo gaf de befaamde kunstenaar Louise Bourgeois zeven jaar les op een ‘public school’ in New York. De Russisch-Franse kunstenaar Marc Chagal gaf in 1921, vlak na de Eerste Wereld oorlog, als tekenleraar les aan Joodse jongens die onderdak verkregen in Malakhovka, Rusland. De kunstenaar ziet de wereld in de context van zijn tijd. Je zou het een voorrecht kunnen noemen dat leerlingen door kunstenaars die er voor kiezen naast hun kunstenaarspraktijk ook in deeltijd het docentschap te beoefenen, die kunstenaar uit het grijze gebied, bezield worden. Een leven als fulltime docent, zonder het stukje vrijheid dat ze ervaart met het maken van kunst, is voor Ellen Blom in ieder geval absoluut geen optie. Het zou het leven maar kaal maken.
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl