Is het ego de grootste vijand van de kunstenaar?

Na het afstuderen bevind je je in een wirwar aan (on)mogelijkheden. Eindelijk sta je los van de academie en kun je rustig ademhalen, doen wat jij graag wilt. Tegelijkertijd ontpoppen zich overal om je heen exposities rondom de beste afstudeerders en kan de druk ontstaan om te presteren. Ik, samen met vele andere reeds afgestudeerden van het jaar 2020, bevind me echter in een stille orkaan. De onzekerheid van de pandemie, het gevoel nog méér je best te moet doen om uit te blinken, de vragen rondom het belang van succes en de vraagtekens over de nabije toekomst schudden alles door elkaar. Hoe moet je in vredesnaam omgaan met je ego als je al die andere ego’s, medestudenten, niet meer dagelijks tegen het lijf loopt? Normaliter ontmoet je elkaar en spreek je over elkaars werk, zijn er exposities en publiek.

Tijdens mijn jaren aan een Nederlandse kunstacademie, trekken het kapitalisme en de prestatiemaatschappij van alle kanten aan mij. Lopend over straat zie ik overal reclames die vertellen dat je ‘beter’ bent, of ‘beter’ kunt zijn. Binnen de politiek wordt er gesproken alsof de Nederlander geweldig is. Bepaalde politieke partijen doen alsof Nederland alleen aan de Nederlanders toebehoort, iedereen die anders is wordt het land uitgezet. Daarnaast wordt de politiek sterk beïnvloed door grote bedrijven. En familieleden bevragen hoe ik geld ga verdienen. Alles draait om succes en winst. Dit heeft invloed op alles om me heen, de academie en ook op de tijd na het afstuderen. Nu ik ondernemer ben, vraag ik me af wat dit doet met mijn creativiteit en met mijn relaties met andere kunstenaars.

 

De afstudeerwerken van Hans-Hannah en Emiel Ambroos staan door elkaar heen. Ook kunstenaar Mirte van den Bos staat op de foto, een pas afgestudeerde kunstenaar die veel met performances werkt.

Hoe moet je in vredesnaam omgaan met je ego als je al die andere ego’s, medestudenten, niet meer dagelijks tegen het lijf loopt?

In het laatste jaar van de academie heb ik Vandana Shiva leren kennen. Zij heeft mij veel geleerd over de invloed van toe-eigening op eenieder zijn, haar of hun creativiteit.
Vandana Shiva is een Indiase wetenschapster, klimaat-activiste, pleitbezorger voor voedselsoevereiniteit & anti-globalisatie schrijfster. In haar boek “Biopiracy, the plunder of nature and knowledge” beschrijft ze hoe land, bos, oceanen en de atmosferen gekolonialiseerd zijn en hoe bedrijven zoeken naar nieuwe kolonies om uit te putten voor de winst, zoals het lichaam van vrouwen, planten en dieren. Hierbij heeft zij het voornamelijk over zaden. Veel zaden zijn gepatenteerd. Door dit patent wordt de ander beperkt in de omgang met deze zaden, met andere woorden mogen die zaden niet zonder toezegging gemaakt, gedeeld, gebruikt en verkocht worden. In veel gevallen wordt dit zelfs bestraft.

Patenten en het toe-eigenen van bijvoorbeeld zaden hebben een negatieve invloed op onze creativiteit. We leven in een tijd waarin veel opgeëist wordt en moet worden toegeëigend om er geld aan te kunnen verdienen. Hierdoor wordt creativiteit omheind en ingesloten. Opeens heb je het beste idee ooit, dit wordt opgevolgd door een angst voor de ander. Een tijd, waarin alles toe te eigenen is, is vol angsten waarin iedereen er met jouw goede ideeën vandoor kan gaan, maar ook de angst dat jouw idee niet origineel genoeg is.

Emanuel Epstein, een neurobioloog, constateert: “Vroeger was het voor collega’s vanzelfsprekend om ideeën uit te wisselen in de hitte van het moment ……… om elkaar vroege schetsen op papier te laten zien, en op andere manieren te werken als metgezellen in sociologisch onderzoek. Maar dat is niet meer zo. Een onderzoeker met een veelbelovend idee (voor gewasverbetering) … denkt nu tweemaal na, voor deze dit deelt met iemand anders……  “1

Een tijd, waarin alles toe te eigenen is, is vol angsten waarin iedereen er met jouw goede ideeën vandoor kan gaan, maar ook de angst dat jouw idee niet origineel genoeg is.

Het probleem met de druk die ontstaat door het claimen van de creativiteit, patenten, de beste willen zijn en (veel) geld moeten verdienen is dat als dit niet lukt, je vertrouwen verliest in je eigen creativiteit. Deze zwakt af en de angst voor falen wordt groter. Waardoor het vrij uitwisselen van ideeën en creativiteit wordt beperkt. Dit heeft veel invloed op het mens zijn, hoe de mens zich uit, en haar verbeeldingsvermogen. Creativiteit zou een vrije speelplaats moeten zijn, waar eenieder aan kan deelnemen.

Vandana Shiva spreekt over drie vormen van creativiteit binnen levenswetenschappen. De eerste is creativiteit inherent aan het levende organisme. Door deze creatieve uitspatting kunnen organismes zichzelf ontwikkelen, herontwikkelen en vervormen in relatie tot de omgeving. Ten tweede is er creativiteit van inheemse groepen die een kennissysteem ontwikkelen om de diversiteit van de aarde te behouden en te benutten. En als laatste is er moderne wetenschap waarin manieren worden onderzocht om winst te kunnen maken van levende organismen.

De creativiteit voor het maken van kunst is naar mijn idee verbonden aan die van levenswetenschappen. Ten eerste is er de creativiteit vanuit het materiaal, het materiaal vraagt om een verder ontwikkeling, herontwikkeling en het vormen binnen een bepaalde context. Ten tweede is er de creativiteit van de pioniers, een grote diversiteit aan kennissystemen die continu fluctueert. En als derde is er creativiteit die vooral streeft naar uitblinken en winst, waarbij de prestatiedruk groot is en kunst alleen binnen geïsoleerde domeinen ontstaat.

 

De afstudeerwerken van Hans-Hannah en Emiel Ambroos staan door elkaar heen. Ook kunstenaar Mirte van den Bos staat op de foto, een pas afgestudeerde kunstenaar die veel met performances werkt.

Na de eerste afstudeerexpositie gaan overal in het land de deuren open van exposities van de beste afgestudeerden. Net beginnende kunstenaars die volgens de gallerist, curator of wie dan ook de beste zijn. Deze ‘Best of graduates’-exposities dienen voor een enkeling als springplank terwijl de anderen, niet gekozen, wellicht blijven zitten met twijfels, jaloezie en competitieve emoties. Sommige jonge talenten worden opgehemeld, anderen verdwijnen uit het zicht van de ‘oh zo grote kunstwereld’. Waarom elkaar direct loslaten na de academie als je juist ook kunt samenkomen? Creativiteit is het recht van iedereen, al is een werk geïnspireerd en beïnvloed door een ander, elke ontwikkeling is daadwerkelijk anders.

Creativiteit zou een vrije speelplaats moeten zijn, waar eenieder aan kan deelnemen.

Binnen mijn eigen afstudeerjaar zag ik veel verschillende werken om mij heen, er was veel diversiteit maar er waren ook veel gelijkenissen. Juist door het omarmen van de creativiteit van anderen en deze niet als concurrentie te zien kan creativiteit vrijer stromen, en volledige rivieren vullen. Ik stel voor om in plaats van alleen uit te blinken een platform te zijn voor en met elkaar, waar eenieder bij mag horen. Los van wie de beste is volgens een kleine groep, want iedereen is altijd de beste volgens iemand. Samen kunnen wij de mono-kunst-cultuur van kennis en creativiteit doorbreken.

Om terug te komen op het patent op zaden waar Vandana Shiva over spreekt; iets wat eten voortbrengt, is met andere woorden een patent op het leven. Het leven dat in de handen is van een organisatie met veel geld en macht. Vandana Shiva claimt dat wij op zoek moeten gaan naar zaden voor vrijheid en tuinen moeten maken voor hoop, waarbij we een nieuwe manier vinden om om te gaan met gepatenteerde vormen van leven. En het leven te omarmen.

Los van wie de beste is volgens een kleine groep, want iedereen is altijd de beste volgens iemand.

Ik stel voor dat we de zaden en de tuinen in een breder perspectief zien. Een zaadje is iets dat haar rust vindt en kracht verzameld om vervolgens te ontpoppen tot iets anders met veel potentie. Een kunstwerk dat haar eigen tijd nodig heeft om te ontpoppen, los van de snelheid van onze samenleving, en uiteindelijk vol potentie haar zijn kan vinden. Het planten van een zaadje en het maken van kunst, als inspiratie voor anderen, kan leiden tot een samenwerking waarin de artistieke familie omarmt wordt als echte familie. Een artistiek huishouden waarbij niet wordt opgekeken naar bepaalde leden, maar waar juist wordt ingezien dat eenieder van elkaar kan leren, ongeacht de hoeveelheid kunstervaring.

En laten we creativiteit zien als een boom van kennis. Waar we voor zorgen, haar voeden, oogsten en delen. Waar we niks toe-eigenen maar juist ruimte laten voor de ander.

1 Vandana Shiva – Biopiracy, The plunder of nature and knowledge, blz. 14

ALL INN gaat door van 31 maart t/m 4 april in Het HEM. De tentoonstelling biedt een doeltreffend antwoord op het door COVID-19 versnipperde eindexamen-seizoen. Voor het eerst in de geschiedenis presenteren recent afgestudeerde kunstacademie studenten van alle bacheloropleidingen beeldende kunst in Nederland gezamenlijk hun werk.

———————————-

How to deal with your ego?
by Hans-Hannah
Translated by Jesse Lemmens        

Within the framework of @all_inn_graduates, the upcoming weeks Mister Motley will publish a series of articles written by artists graduated in 2020 from all over the Netherlands. These artists graduated in the infamous Covid-19- year and timidly but in good spirits entered a slowed down art world. Each article departs from a question that occupies these artists and describes personal experiences from their young practice. Eight articles will be published in total. Together they form an invitation to see the exhibition ALL INN – postponed twice – in another daylight. 

After graduation you find yourself in a jumble of (un)possibilities. Finally, you are detached from the academy and can breathe quietly, do whatever you like. At the same time, exhibitions around the best graduates are being organizedeverywhere around you and the pressure to perform rises. Together with many other graduates of the year 2020, I find myself in a quiet hurricane. The uncertainty of the pandemic, the feeling of having to work even harder to excel, the questions surrounding the importance of success and the questions about the near future shake everything up.How on earth should you deal with your own ego if you don’t encounter all those other egos, your fellow students, on a daily basis? Normally you meet and talk about each other’s work, can work on exhibitions and have an audience.

During my years at a Dutch art academy, capitalism and the ‘society of performance’ were pulling at me from all sides. Walking the street, I see commercials everywhere that tell you that you are, or can be, ‘better’. In politics, it is often implied that the Dutchman is great. Certain political parties pretend that the Netherlands belong only to the Dutch, everyone else is being expelled from this country. In addition, politics are strongly influenced by large companies. Family members continue to ask me how I will make money.  It is all about success and profit. This affects everything around me, the academy and also the time after graduation. Now that I am an entrepreneur, I wonder what effect it has on my creativity and with my relationships with other artists.

In the last year of the academy I met Vandana Shiva. She taught me a lot about the influence of appropriation oneveryone’s creativity. Vandana Shiva is an Indian scientist, climate activist, advocate for food sovereignty and writer on anti-globalization. In her book, Biopiracy, the plunder of nature and knowledge, she describes how land, forest, oceans and atmospheres have been colonized and how companies are looking for new colonies to take advantage ofit’s profits, such as the body of women, plants and animals. She talks mainly about seeds. Many seeds are patented.This patent limits the other person in the usage of these seeds, in other words: they must not be made, shared, usedor sold without approval. In many cases this would even be penalized.

Patents and the appropriation of, for example, seeds have had a negative impact on our creativity. We live in a time when a lot of claims are being made and a lot must be appropriated in order to make money. This will ensure that creativity is fenced and enclosed. You can suddenly have the best idea ever, but immediately followed by a fear of what the other may think. A time, in which everything is appropriated, is frightening. There is fear that anyone might steal your great ideas, as well as that your idea is not original enough.

In her book Vandana Shiva quotes neurobiologist Emanuel Epstein: 
“In the past it was the most natural thing in the world for colleagues to swap ideas on the spur of the moment (…) To show each other early drafts on paper, and in other such ways to act as companions in zealous research.  (…) No more. Any scientist with a promising new slant for (crop improvement) (…) will think twice before talking about it to anyone who is connected (…)” 1 

The problem with the pressure that comes from claiming creativity through patents, with wanting to be the best and having to earn (a lot of) money is that if this fails, you lose confidence in your own creativity. It will weaken you and increase the fear of failure. This limits the free exchange of ideas and limits creativity. This has a lot of impact on what it means to be human, how people express themselves and on their imagination. Creativity should be a free playground for everyone to participate in the act of playing.

Vandana Shiva talks about three forms of creativity within the life sciences. The first is creativity inherent to the living organism. Through this creative outburst, organisms can develop, redevelop and transform themselves in relation to the environment. Secondly, there is creativity from indigenous groups that develop a system of knowledge to preserve and exploit the diversity of the earth. And finally, there is modern science, in which ways are explored to make profit from living organisms.

The creativity for making art is, in my opinion, connected with that of life sciences. Firstly, there is creativity from within the material, the material requires further development, redevelopment and forming within a certain context. Secondly, there is the fluctuating creativity of the pioneers, a great diversity of knowledge systems, that constantly. And thirdly, there is creativity that seeks to excel and profit, where the pressure to perform is great and art only develops within isolated domains.

After the first graduation exhibition, the doors of exhibitions with the best graduates are opened all over the country.Only for artists that are the best according to the respective gallerist, curator or anyone else. These ‘Best of graduates’ exhibitions serve as a stepping stone for a few while the others, not chosen, might be left behind with doubts, jealousy and competitive emotions. Some young talents are being glorified, others are disappearing from sight of the ‘oh so great art world’. Why let go of each other immediately after the academy if you could also come together instead? Creativity is everyone’s right, although a work is inspired and influenced by another, every development is effectively different.

Within my own graduation class, I saw many different works around me; there was a lot of diversity but there were also many similarities. It is precisely by embracing the creativity of others and not seeing it as a competition that creativity can flow freely and fill entire rivers. I propose that instead of just excelling, we should be a platform for and with each other, to which everyone is entitled. Regardless of who is best according to a small group, because everyone is always the best according to someone. Together we can break the mono-art culture of knowledge and creativity.

To come back to the patent on seeds that Vandana Shiva talks about; something that produces food is, in other words, a patent on life. The life that is in the hands of organizations with a lot of money and power. Vandana Shiva claims that we need to look for seeds for freedom and to make gardens for hope, finding a new way to deal with patented forms of life. And embrace life.

I suggest that we see the seeds and gardens in a broader perspective. A seed is something that finds its rest and strength gathered to then pupate into something else with great potential. A work of art that needs its own time to pupate, regardless of the speed of our society, can eventually find its full potential. Planting a seed and making art, as an inspiration to others, can lead to a collaboration in which the artistic family becomes a real family. An artistic household, where certain members aren’t being looked up to, but where it is recognized that everyone can learn from each other, regardless of the amount of art experience.

And we show creativity as a tree of knowledge. We care for, feed, harvest and share her. We don’t appropriate anything, but leave room for the other.

1 Vandana Shiva – Biopiracy, The plunder of nature and knowledge, p. 14.

ALL INN will take place from March 31 to April 4, 2021 at Het HEM. The exhibition aims to provide a befitting answer to a graduation season scattered by Covid-19. For the first time in history, recent graduates from all fine arts departments in the Netherlands present their work in one exhibition.

——————————————-
ALL INN is mede mogelijk gemaakt met ondersteuning van Mondriaan Fonds, NN Group, Prins Bernhard Cultuurfonds en Stichting Stokroos en kunstacademies Academie Minerva in Groningen, St. Joost School of Art & Design, AKI ArtEZ University of the Arts in Enschede, Base for Experiment, Art and Research (BEAR), ArtEZ University of the Arts in Arnhem, Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam, Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht, Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag, Maastricht Institute of Arts en Willem de Kooning Academie in Rotterdam.