Het beslissende moment – in gesprek met Lorian Gwynn

Goede vraag. Er zitten zoveel interessante thema’s in je werk. De natuur. Herinneringen. Indonesië. Laten we met Indonesië beginnen. Ik las op je website dat je een reis naar dat land hebt gemaakt. Volgens mij heb je die ervaring verwerkt in een aantal van je schilderijen, zoals Kinderen uit Bogor. Kun je iets meer vertellen over dat proces?

Ja, dat schilderij maakte ik na een reis naar Indonesië, twee jaar geleden. Daar ontmoette ik mijn Indonesische familie voor het eerst. Kinderen uit Bogor is gebaseerd op een video die ik heb gemaakt in Bogor, op Java. Op een ander schilderij uit die periode, Behind the waterfall, springt de jurk van het meisje extra in het oog. Wit en met oranje stippen. Voor mij laat dat zien hoe herinneringen werken, dat één beeld je sterk bijblijft en de rest meer in elkaar overvloeit. Na die eerste reis naar Indonesië ben ik nog een keer gegaan. Dat was vorig jaar, toen ik wist dat ik was aangenomen bij De Ateliers in Amsterdam en een half jaar vrij had. Ik heb tijdens die tweede reis een andere tak van mijn familie ontmoet, in Manado, Zuid-Sulawesi. Maar mijn werk is sinds die tijd erg veranderd.

Op dit moment gaat mijn werk nog steeds deels over Indonesië en herinneringen aan mijn kindertijd of recentere gebeurtenissen. Maar ik ben me bewuster geworden van wat er allemaal om me heen speelt. Er is veel onrust in de wereld, dat krijgt een plek in mijn werk.

Eigenlijk wil ik het niet aan iets specifieks hangen. En onrust is misschien niet het goede woord, maar dat gevoel komt wel terug in mijn werk. Ik kan er niet omheen. Bijvoorbeeld in het schilderij dat ik net voor de vakantie afmaakte, Mama I want to be a butterfly. Een meisje staat met haar rug tegen de muur. Ze heeft vleugels als een vlindertje. Haar buikje is rond, ze heeft net gegeten, ze hoeft zich geen zorgen te maken. Ze kan in haar eigen fantasiewereld leven, waarin ze een vlinder is. Toch is het beeld onheilspellend, alsof er gevaar op de loer ligt. En je ziet in dit schilderij ook de kracht van verbeelding. Dat je je zelfs op een duister moment kunt terugtrekken in een mooiere wereld.

Mijn schilderijen kunnen vrij duister zijn. Niet allemaal dan, sommige. Eigenlijk ben ik als persoon niet zwaar op de hand. Maar als ik ergens mee zit, dan moet dat er gewoon uit. Dat kan door gesprekken te voeren met mensen. Of door te schilderen. Mijn werk is niet één groot zwart gat van ellende en geweld. (Ze lacht.) Er zit wel iets van rust in, ja. Hoop is een beter woord.

Meestal begin ik gewoon met één kleur. Ik werk in lagen, dus ik bouw de schilderijen op. En na elke laag moet het drogen. Op een gegeven moment gaat het een bepaalde kant op, dat kun je zien als een gesprek. Het materiaal doet iets voor mij en daar reageer ik op.

Ik maak momenteel relatief grote schilderijen van 2,5 of 2 meter hoog. Dan ben ik heel fysiek bezig. De muziek staat aan en ik zit een beetje in een trance. De doeken liggen op de grond. Ik heb dan nog geen onderwerp, weet nog niet wat ik wil schilderen. Ik gooi er olieverf overheen. En terpentine. De laatste tijd wel een liter per dag. De terpentine verdunt de verf en zo ontstaan er patronen. Dat doet het materiaal voor mij, dat bedenk ik niet zelf. Als het werk droog is, hang ik het op en schilder ik er een laag overheen. Vervolgens leg ik het doek weer op de grond om de verf met terpentine te verdunnen zodat alles weer in elkaar overvloeit. Ik blijf voortdurend op het materiaal reageren. Pas in de laatste fase wordt het werk figuratiever. Dan ga ik zitten en kijken. Waar gaat het over, vraag ik me af. En vervolgens kan ik het afronden. Misschien dat door dit intuïtieve proces de thema’s in mijn werk breed zijn, zoals ‘onrust’ of ‘herinneringen’.

Ik werk niet meer echt van licht naar donker. Maar wel in lagen inderdaad. Veel schilderijen hebben misschien zes of zeven eerdere versies, waar ik dan steeds overheen schilder. Het eindresultaat heeft dan vaak een gelaagdheid die recht doet aan het werk. Als je naar mijn schilderijen kijkt, en dat kun je op foto’s niet zo goed zien maar in het echt wel, zie je door de dikte van de verf soms nog iets uit een vorig leven. En dat is in de realiteit ook zo. Zo ervaar ik het, dat het leven een bepaalde gelaagdheid heeft.

Dat weet ik niet. Maar de gedachtewereld van het kind intrigeert mij. Die is magisch, er kan van alles gebeuren en de logica is soms ver te zoeken. Ik werk ook met ervaringen van minder lang geleden. Zoals in het tweeluik Frank set the House on fire, but he did not mean to do that. Dat werk gaat over de woning waar ik op mijn achttiende introk. Het was geen fijne plek. Ik had één raam zonder direct zonlicht, een reden dat rasters en ramen terugkomen in mijn recente werk. Ik ben al langer bezig met de vraag wat ‘thuis’ voor mij betekent. Is het een plek? Een gevoel dat ik bij sommige mensen heb? Een land? Een herinnering

In de stad, in Utrecht. Zonder veel natuur om me heen. Tijdens vakanties gingen we wel naar de middle of nowhere. Vooral voor mijn moeder, die dan een beetje kon opladen van haar werk. Het idee van rust zoeken in de natuur heb ik van huis uit meegekregen. En die rust in de natuur kun je een beetje vergelijken met de rust van de kindertijd.

Ik vind het fijn om met oudere mensen af te spreken. En dan hoor ik af en toe, nu ze terugkijken, hoezeer ze vroeger bezig waren om dingen te bereiken. En daardoor een beetje vergaten om te leven. Als volwassene heb je continu praktische zaken aan je hoofd. Maar je bent ook bezig met wat anderen van je vinden of je verwachtingen voor de toekomst. Dat merk ik zelf ook. Dus misschien klopt het inderdaad, dat een kind in dat opzicht ongedwongener is. Ik zeg niet dat ik als een kind wil leven, maar de speelsheid van die tijd wil ik kunnen blijven vasthouden. Daar hoort bij dat je risico’s neemt. Het onbekende opzoekt.

Soms is een titel belangrijk om een werk een bepaalde richting op te sturen. Dat was het geval bij Frank set the house on fire, but he did not mean to do that. Andere schilderijen hebben een neutralere titel, zoals Purple mist. Sommige titels zijn dus veelzeggender dan andere. Het verschil zit hem in de vraag hoe belangrijk ik het vind om een boodschap mee te geven. Natuurlijk moet er altijd ruimte blijven voor de toeschouwer om dingen zelf in te vullen. Dat vind ik mooi aan kunst. Je hebt je eigen associaties bij wat je ziet. Een herinnering. Iets dat je raakt. Maar een titel geeft de toeschouwer net wat meer houvast. Trouwens, een werk Untitled noemen is ook een statement. Geen keuze maken is ook een keuze.