‘Het is allemaal uit mijn duim gezogen’ – Atelierbezoek: Eliane Gerrits
De bovenwoning in het centrum van Amsterdam waar Eliane Gerrits (Eindhoven, 1960) woont biedt een uitzicht dat wel getekend móet worden. Ze kan er niet onderuit, want ze zit er bovenop – bovenop de wereld aan haar voeten. Er gebeurt van alles en het dient zich ongevraagd, maar onontkoombaar aan. Eliane Gerrits tekent zich in die wereld. Ze maakt er deel van uit. Iedere tekening is uit het leven gerukt alsof het een droom of nachtmerrie is waar ze in haar blootje doorheen rent. Haar naakte, getekende alter ego is in veel van haar tekeningen de terugkerende bepalende factor. Zo ziet Eliane Gerrits het leven en de wereld. Ze is er ooit als Alice in Wonderland zo ingeroetsjt.
‘Eliane heeft een gave,’ dat moest ze van jongs af horen, want ze had een duidelijk talent om te tekenen en deed ook niets liever dan dat. Eliane Gerrits: “Door omstandigheden ging ik een jaar eerder dan gebruikelijk was al naar de kleuterschool. Daar zag ik dat andere kinderen mensen tekenden waar de armen als staken midden uit hun lijf kwamen. Dat vond ik gek, want je kon toch zien dat armen veel hoger aan het lichaam vastzitten. Voor mij heeft tekenen altijd te maken gehad met weergeven wat je ziet, hoe het zit.”
Op haar zesde werd het tekenen een manier om zich staande te houden, toen haar moeder overleed. Het huwelijk dat haar vader een jaar later aanging met haar stiefmoeder leidde tot wat ze noemt ‘een klassiek ongelukkige jeugd’. Om daar een omgang mee te vinden had ze maar één oplossing: tekenen op haar kamer. Het was een vluchtweg naar een ander leven.
Zoals anderen schrijven met de pen, tekent Eliane Gerrits. Haar tekeningen kennen ook niet zozeer een stijl, maar vooral een natuurlijk handschrift dat continue wordt geoefend. Je kunt haar in de wereld van de illustratie niet tot een school rekenen. De beroemde ‘klare lijn’ in de wereld van strips en cartoons bijvoorbeeld is niet op haar van toepassing. Bij haar is eerder sprake van een vlotte lijn, een natuurlijke soepelheid van de bewegende hand.
Het was een vluchtweg naar een ander leven
Haar kunstenaarspraktijk bestaat uit het maken van niets verdoezelende autobiografische tekeningen die haar verhouding tot het leven en wat er in de wereld gaande is als onderwerp hebben. Ze blinkt uit in uiterst gedetailleerde totaalbeelden waarin tientallen voorwerpen over elkaar heen buitelen, zonder dat het ten koste gaat van een bijna transparante helderheid. Haar vrije werk getuigt van een grotere brutaliteit en een grappige vorm van exhibitionisme over zowel de dagelijkse ongemakken als gelukkige voorvallen in haar persoonlijke leven. De manier waarop ze in haar werk speelt met de functie van sociale media – Eliane Gerrits is zelf dagelijks actief op Facebook – en de perceptie van haar leven en opvattingen door anderen is bij tijd en wijle schrijnend en hilarisch. Regelmatig stelt ze aan de orde dat ze als alleenstaande vrouw op leeftijd niet meer aan de man komt en ook haar lichamelijke gebreken, het vruchteloos nastreven van vrouwelijke schoonheidsidealen, haar omgang met haar volwassen kinderen, de kwellingen en zegeningen van het kunstenaarschap: alles weet ze in doeltreffende tekeningen met een vanzelfsprekende souplesse en relativering uit te drukken. In het verlengde daarvan maakt ze illustraties voor uiteenlopende opdrachtgevers, waarin dat wereldse leven op een andere manier scherpzinnig en humoristisch wordt becommentarieerd. De zelfspot en lichtvoetigheid zijn verfrissend en stellen haar in staat de frustraties van haar leven als alleenstaande vrouw draaglijk te maken. Haar vrije werk en de illustraties komen in feite voort uit dezelfde bron van nieuwsgierigheid naar het menselijke gedrag, vooral ook dat van haar zelf.
Haar kunstenaarspraktijk bestaat uit het maken van niets verdoezelende autobiografische tekeningen die haar verhouding tot het leven en wat er in de wereld gaande is als onderwerp hebben.
Het mag zo lijken dat Eliane Gerrits vanuit haar Amsterdamse venster zich een bevoorrechte en elitaire kijk op het bestaan kan veroorloven, maar het kunstenaarsbestaan is voor haar toch vooral een kwestie van overleven door dagelijks hard te werken.
ElIane Gerrits: “Wat me nog altijd verbaast, is dat mij al vroeg werd verteld dat ik over een gave beschikte, maar dat niemand het in zijn hoofd haalde om me te zeggen dat ik daar mijn brood mee kon verdienen. Zelfs op de kunstacademie werd je als student nog ingewreven dat het een hopeloze zaak was, in plaats van je te vertellen hoe je succesvol een kunstenaarspraktijk kunt voeren. Maar zie mij, ik kan er goed van leven en hou het al heel lang vol. Mijn acquisitie bestaat eruit dat ik in mijn atelier of thuis zit te tekenen en dat zo nu en dan de telefoon gaat en dan krijg ik een opdracht. Hoewel, ik heb nu al enige tijd een agentschap, Comic House, dat mij veel goede opdrachten bezorgt. Wat voor mij belangrijk is, is dat ik al sinds 2001 een platform heb doordat ik illustraties maak voor NRC Handelsblad. Ik heb veel te danken aan Paul Steenhuis die lang mijn redacteur is geweest. Dat is een unieke situatie. Ik heb het ook wel anders mee gemaakt, met name in het buitenland.”
Zelfs op de kunstacademie werd je als student nog ingewreven dat het een hopeloze zaak was, in plaats van je te vertellen hoe je succesvol een kunstenaarspraktijk kunt voeren.
In 1978 ging Eliane Gerrits Grafisch Ontwerpen studeren aan de Academie St. Joost in Breda. Van de vrije kunst had ze nog geen weet. Ze was nog nooit in een museum geweest. Thuis werden haar tekeningen wel gewaardeerd, maar ze groeide niet op in kunstzinnig en cultureel bewust milieu. Ze moest zich de kunst nog eigen maken. Eliane Gerrits: “Daar kwam ik eerst nog niet aan toe, want ik zat toch vooral met mijn vrienden in de kroeg. Die opleiding grafisch ontwerpen was streng en gedisciplineerd en had een goede reputatie, maar ik wilde iets anders. Pas na vier jaar ben ik ermee gestopt en ben ik naar de Vrije Academie in Den Haag gegaan. Ik wilde kunstenaar zijn. Tijdens een werkbespreking zei gastdocent Philip Peters tegen me: ‘Je moet naar de AKI in Enschede, dan krijg je les van Alphons Freijmuth. Dat zou goed voor je zijn’. Daar heb ik naar geluisterd en zo kwam ik terecht op de schilderdependance van de AKI in Twekkelo waar ik na nog twee jaar studie in 1985 afstudeerde. Daarna vertrok ik naar Rotterdam waar je toen vrij makkelijk en goedkoop aan woon- en werkruimte kon komen. Een jaar later kwam ook mijn vriend daar wonen.”
Haar kunstenaarschap verdween tijdelijk naar de achtergrond toen ze met Michiel Duvekot twee kinderen kreeg, Piffin (1989) en Otger (1993). Op haar cv heeft ze een periode ook ingevuld als ‘moeder en huisvrouw’. Door de functies van Duvekot woonden ze kortere perioden in Londen, Angoulème en Stuttgart en daarna in Frankfurt en Gent om uiteindelijk naar Toronto te vertrekken waar Eliane Gerrits tot 2011 bleef, totdat ze van haar man scheidde. In Gent had ze werk als illustrator gekregen bij Planet Internet België waardoor haar carrière als tekenaar en illustrator een vlucht nam. Eliane Gerrits: ‘In mijn werk pak ik van alles aan, maar de basis is toch mijn werk voor de NRC.”
Inmiddels maakt ze voor deze krant alweer jaren de illustraties bij de columns van Pia de Jong die wekelijks schrijft over haar leven in de Verenigde Staten. Opvallend aan de tekeningen bij deze ‘Flessenpost’ columns is de precisie waarmee ze sociale omstandigheden weet te treffen door er een persoonlijke touch aan te geven. Haar vrije stijl combineert ze met een accuratesse die het leven in Amerika exact weet te treffen vanuit het oogpunt van een Nederlandse expat. Hoogtepunt in haar vrije werk is de recente monumentale tekening ‘Bienvenue chez moi’ die ze in Art & Amicitiae liet zien, waarin een caleidoscopische blik op het hoofdstedelijke leven wordt geboden waarin zij zelf de hoofdrol vervult. Ze is er in haar ontklede alter ego talloze malen in te zien om zonder reserve het leven het hoofd te bieden. Eliane Gerrits is iemand die zonder gêne om zichzelf kan lachen en huilen. Ze geeft zich altijd rekenschap van haar tekortkomingen, en hoe goed ze haar vak ook beheerst, ze vindt altijd dat haar tekeningen voor verbetering vatbaar zijn.
Ze is er in haar ontklede alter ego talloze malen in te zien om zonder reserve het leven het hoofd te bieden.
Eliane Gerrits: “Ik ben me er bewust van waar ik in technisch opzicht tekort schiet, maar ik weet dat wel in mijn voordeel om te zetten. Zo heb ik er altijd een hekel aan gehad om wetmatig perspectief te tekenen. Ik ben er juist goed in om op een intuïtieve manier ruimtelijkheid in het platte vlak te brengen. Daarom trek ik nooit foto’s over, want dan blijft alles plat. De dingen ontstaan onder mijn handen. Wat ik in de werkelijkheid zie, werk ik om in een tekening die een eigen geloofwaardigheid moet hebben. Dat heb ik het Eliane-perspectief genoemd. Ik zou nooit perspectief kunnen tekenen zoals Joost Swarte dat doet. Wat een leven moet die man hebben. Ik zou er een hersenverweking van krijgen. Bij mij moet het als vanzelf gaan. Mensen realiseren zich vaak niet dat het een miljoen uren kost, voordat je zover bent. Een tekening moet voor mij een overtuigende schwung hebben. Ik heb ook het talent om me overal doorheen te bluffen en ik heb geen zelfmedelijden. Voor Elsevier maak ik portretten van politici of andere bekende mensen waar ik een half uur aan werk. Als ik teken, moet ik wel alle schroeven aandraaien om op niveau te blijven. Daardoor zien mij tekeningen eruit alsof ze kloppen, terwijl dat niet zo is. Toen ik het uitzicht uit mijn raam wilde tekenen deed ik dat in een flow en toen ik klaar was, zag ik dat ik vier ramen had getekend, terwijl mijn kamer er maar drie heeft. De geloofwaardigheid in de tekening is niet overeenkomstig de werkelijkheid. De tekening heeft een eigen waarheid. Het is allemaal uit mijn duim gezogen. Ik hou me vast aan tekeningen van kunstenaars als Ludwig Bemelmans; soms is het bij hem echt slecht en toch geeft dat niet. Ik hou ook van Walter Trier, David Shrigley en Sempé natuurlijk. Het zijn tekenaars die laten zien dat je iets alleen los kunt laten als je het vak werkelijk beheerst, net zoals musici in de free jazz. Je kunt er niet zo maar op los toeteren met je saxofoon. Het gaat niet vanzelf.”
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl