Heel vaak heel lang
In september 2020 werd het boek Wicked Arts Assignments uitgegeven. Hart van het boek vormen de kunstopdrachten die zijn verzameld van over de hele wereld. Mister Motley besteedt dit voorjaar op thematische wijze aandacht aan het boek omdat de opdrachten laten zien dat kunst niet losstaat van het alledaagse en dat iedereen met een goede opdracht aangezet kan worden tot creativiteit, tot het vinden van artistieke oplossingen. Vandaag een artikel van Ellis Kat over kunstwerken die tijd kosten om te maken en de opdracht die de kunstenaar zichzelf daarbij geeft. De kunstpraktijken die Kat bespreekt sluiten aan bij het thema ‘Keep in Time’ uit Wicked Arts Assignments.
Ik zie ook de doortastendheid van een kunstenaar die de grote opdracht waar hij of zij aan begint, daadwerkelijk afmaakt, een eigenschap die ik bij mezelf weleens mis.
Op 4 januari 1966 schildert hij zijn allereerste. In de 48 jaar die daarop volgen, komen daar nog zo’n drieduizend doeken bij. On Kawara maakt tot zijn dood in 2014 niets anders dan schilderijen met daarop de datum van de dag. Het ene canvas heeft net een ander formaat dan de ander, de tekens zijn vaak geschilderd tegen een grijze achtergrond, soms blauw, een enkele keer rood en de letters van de maand zijn genoteerd in de taal van het land waarop de kunstenaar op dat moment verblijft. Als het werk niet vóór middernacht af is, wordt het verbrand. Het ontbreekt de kunstenaar niet aan zelfdiscipline en ik denk dat dat de serie tot een succes maakt. Als het geen indrukwekkende serie maar slechts één datumschilderij was geweest, had het het Guggenheim vast niet gehaald.
On Kawara (1932) is natuurlijk een vrij voor de hand liggend voorbeeld van een kunstenaar die zich voor een langere tijd aan eenzelfde serie bindt. Er zijn er meer die zichzelf een bijna dwangmatige manier van werken opleggen. Vaak oogt het resultaat prettig: talloze soortgelijke werken naast elkaar. Is het overzichtelijke ritme dan het enige dat me kietelt? Dat denk ik niet. Ik zie ook de doortastendheid van een kunstenaar die de grote opdracht waar hij of zij aan begint, daadwerkelijk afmaakt, een eigenschap die ik bij mezelf weleens mis. Ik zie een spel in het zoeken naar subtiele verschillen in een serie waarvan de werken in de eerste oogopslag identiek aan elkaar lijken. En ik zie soms ook de pijn van een kunstenaar die zichzelf een lange tijd geleden een regel heeft opgelegd en daar nu nog altijd aan vastzit. En die pijn van niet los kunnen laten kietelt ook.
De vorm van de foetus in haar buik is altijd het uitgangspunt, maar binnen dat kader is er altijd plaats voor weer een nieuw narratief.
Tanja Ritterbex (1985) houdt van herhaling. Voor de serie Food Project (2018) schilderde ze een jaar lang iedere dag haar avondeten en voor 365 Days Selfie Series maakte ze dagelijks een zelfportret. Haar meest recente serie Updates From My Uterus duurde geen twaalf, maar negen maanden: de periode van haar zwangerschap. Iedere dag maakte Ritterbex een tekening van het verhaal dat zich afspeelt in haar baarmoeder. De vorm van de foetus in haar buik is altijd het uitgangspunt, maar binnen dat kader is er altijd plaats voor weer een nieuw narratief. Dat betekent dat het loont om daadwerkelijk álle tekeningen te bestuderen – geen enkel werk lijkt op dat van de dag ervoor. In Ritterbex’ manier van werken wordt perfectionisme uitgebannen, iedere dag moet er immers een werk af, dus onophoudelijk pielen om die ene cirkel perfect rond te krijgen is er niet. Daarvoor in de plaats komt experiment: Ritterbex heeft nu niet één kans om een tekening te maken, maar ruim 250. En dat geeft vrijheid. Het plezier in het maken spat van de A4’tjes.
‘Iedere dag hetzelfde’ heeft Itamar Gilboa (1973) net op een andere manier aangepakt. In 2013 heeft hij een jaar lang al zijn eten en drinken verzameld en in wit porselein vereeuwigd. Bloemkolen, broden, pakken melk en blikken bonen zijn te herkennen in de ruim achtduizend producten die Gilboa in 365 dagen heeft geconsumeerd. Museum LAM Lisse heeft het werk Food Chain Project aangekocht. De objecten staan tentoongesteld in zeven meter hoge kasten: alles is wit en gesorteerd op product. De grijze planken van de kasten vormen het grid. Het oogt lekker. Maar ook een beetje saai. En tóch lekker. Waarom? Zie ik de spijt van Gilboa die eigenlijk iedere dag een broodje shoarma had willen eten, maar toch maar naar de schijf van vijf grijpt – omdat anders iedereen ziet dat hij zo ongezond eet? Of ben ik gewoon erg blij om te zien dat er ook iemand anders is die 123 liter cola light in één jaar weet op te drinken?
Maar met een klein beetje verder graven, zie ik een vrouw die iedere dag van haar hele leven heeft gegeven voor het in leven houden van haar man.
Song Dong (1966) heeft het dagelijks verzamelen tot kunstvorm verheven. Althans, zijn moeder. Dong adopteerde namelijk álle voorwerpen en producten die zijn moeder Zhao Xiangyuan een leven lang verzamelde. Zij leefde volgens het communistische ‘Wù jìn qí yòng’ principe, in het Engels ‘Waste Not’. Het bestaan van Zhao stond in het teken van spaarzaamheid en zuinigheid, dat vooral na de dood van haar man omsloeg in ziekelijke verzamelwoede. Het is alsof ze bang was met het weggooien van een ding ook de herinnering te verliezen. Resten van producten en kapotte voorwerpen die voor velen bestempeld worden als afval, waren voor haar schatten waar ze geen afstand van kon doen. Ze was al zoveel kwijtgeraakt met het overlijden van haar grote liefde. Haar zoon adopteerde alle spullen, zelfs het houten skelet van haar woning. Hij voegde de duizenden objecten samen en sorteerde deze op soort: balpen bij balpen en kluwen wol bij kluwen wol. Aan de oppervlakte is het een overzichtelijk geheel van de attributen uit een mensenleven. Maar met een klein beetje verder graven, zie ik een vrouw die iedere dag van haar hele leven heeft gegeven voor het in leven houden van haar man. Een onvoorwaardelijke ode aan de liefde.
Nog een laatste voorbeeld van een kunstenaar die van volhouden weet: Rivane Neuenschwander (1967). Zij struinde negen jaar lang kroegen en restaurants af, op zoek naar ‘per ongeluk-kunstwerken’. Ze vond verfrommelde rietjes, bierviltjes en papier die mensen na hun gesprekken aan de bar hadden achtergelaten. Tijdens het praten met vrienden of geliefden willen we onze handen nogal eens iets te doen geven: stukjes afval worden gedachteloos gevouwen tot mini-sculpturen. Gebeurt dat onbewust, zonder reden, of hebben we graag iets te doen omdat het gesprek dat we voeren gewoon erg saai is? Noem het overdreven, maar de verzameling van Neuenschwander oogt voor mij als een massagraf van wat ooit goede vriendschappen en passievolle relaties waren.
“If you can’t make it good, make it big”, zei mijn docent op de kunstacademie ooit. Je gemaakte foto gewoon heel groot printen zodat het nog enigszins indrukwekkend overkomt is een dubieuze tip, maar vergeten ben ik ‘m nooit. Big hoeft niet per se over het formaat te gaan, maar kan ook op de hoeveelheid of de tijd slaan. Probeer het eens, ‘iedere dag hetzelfde’, daarmee toon je als kunstenaar discipline én hoef je de komende tijd niet meer te bedenken wat je nu toch weer moet schilderen, boetseren of fotograferen. Je kunt het zo plezierig en kort (‘baby in buik, negen maanden’) of pijnlijk en lang (‘grote liefde verliezen, een half leven lang’) maken als je zelf wil. Ik beloof dat je doorzettingsvermogen me hoe dan ook kietelt.
In het boek Wicked Arts Assignments verzamelden Emiel Heijnen en Melissa Bremmer ‘wicked’ kunstopdrachten van kunstdocenten over de hele wereld. Een kleine honderd prikkelende uitdagingen werden verzameld in de publicatie: voor docenten aan hun leerlingen (of voor kunstenaars die inspiratie kunnen gebruiken). Ik wilde hier nog één opdracht aan toevoegen: maak iedere dag hetzelfde. Vraag je leerling in de brugklas om aan een serie te werken die tot en met het eindexamen duurt.
Bestel het boek Wicked Arts Assignments hier (uitgegeven door Valiz).
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl