Graduation Show: AKV St. Joost Breda

Zaterdag 30-6

Er was inderdaad een musical lied. Het lied zindert sinds woensdag na in mijn hoofd: “Houd moed…houd moed…werk hard…en vlieg..”. Het lied werd tijdens de voorstelling steeds verschillend door de groep ingezet en riep dan een zekere emotie op, die samenhing met de ontlading van de laatste dagen samen op de academie. Bij mij werkte het.

In vijf dagen werden er elf verschillende aktes opgevoerd, in eigenlijk één grote performance. Alles was tot in detail verzorgd, van de online ticket reserveringen, polsbandjes, geweldige conceptuele plattegronden (door de collectiefleden gemaakt) en backstage pasjes tot de toiletjuffrouw, de winkel en een flesje water voor iedere bezoeker. ”We kiezen voor een collectief omdat we geloven dat we samen altijd tot nieuwe bevindingen kunnen komen. Binnen het concept van de eindexamenexpositie willen we een verhouding tot elkaar onderzoeken, om het fragmentarische karakter te vervangen door een weloverwogen geheel”, aldus het gezamelijk statement. Niet elke student zag de noodzaak van het collectief en sommigen bleven daarom liever individueel, zoals Renée Bus,. Zij was niet in het rood gekleed zoals de rest, maar in het groen en blies aandoenlijk op een fluit als de rest gezamenlijk het musicallied zong.

C-Section The Musical won de prestigieuze Sint Joostpenning. “Omdat zij het eigen individuele kunstenaarschap, juist op zo’n belangrijk moment als het afstuderen, in dienst te stellen van het collectief”, aldus de jury. Zij werden vooral om hun durf geprezen en dat mocht in de krant.

Voor bezoekers was het verboden om foto’s en filmpjes maken tijdens de voorstellingen.
De smartphones moesten uit. Een professionele fotograaf liep rond om later foto’s online te zetten:

Ik heb dus vooral stiekem gefotografeerd en gefilmd.
Op youtube zie je daar het resultaat van en bij dit artikel mijn foto’s.

Zaterdag 30-6

Hoe waren mijn bevindingen?

Zaterdag 30 juni

11.30 Akte 1: Intrige

Tijdens de entr’acte loop ik rond en is er de eerste kennismaking met de in rood geklede studenten. Er zijn grote borden boven de trap bevestigd met namen van sponsors erop; de naam van de gulste gever staat er het grootst op. De tentoonstelling is aan. Er is een archief en een opslag, te bezoeken via een aan te vragen pasje.

Zaterdag 30-6

Scène 1

Op rode stoeltjes zit iedereen vol verwachting als bij een theatervoorstelling klaar, vlak bij de bont aangeklede toiletten van Zsa Zsa. Er zit publiek in diverse leeftijden. Vrienden? Ouders? Collega’s? In een kleine ruimte van Ian Skirvin beweegt materiaal, midden tussen ‘trashy’ objecten. Het is een performance. Het valt niet iedereen op. Op onze wachtende houding wordt ingespeeld met het uitspreken van een introducerende tekst door Meike Kurella. Hierdoor beseffen we dat de akte is begonnen.

Het schema is strak.

Scène 2

Iedereen loopt met een leider mee naar een tentoonstellingsruimte met verschillende werken.

Mensen kijken rond in (blije) verwondering. Het lijkt erop of ze intenser betrokken zijn juist omdat ze niet weten wat er komt of van wie welk werk is. Kevin de Vries vraagt aan mij van hoeveel kunstenaars ik werk denk te zien in deze ruimte. Ik denk van drie. Ik denk werk te herkennen van iemand waarover ik wat gelezen heb, iemand die werk maakt aan Fashion gerelateerd, maar ik zit er naast. De toeschietelijke houding van de studenten en de open opzet geven aanleiding tot gesprekken met bezoekers, die ook onderling levendig in gesprek gaan. Ik vind dat heel goed. Door deze opzet wordt de behoefte om vragen te stellen aangewakkerd. Een bezoeker merkt op dat er geen naam en geen titels op de kaartjes staan.

Zaterdag 30-6

Scène 3

We worden als groep een ander lokaal ingeleid.

Landkaarten op de muur. Spijkertje-touwtje, op basis van een vlek die door slijtage in de muur is ontstaan. In een andere scène, zal later in deze ruimte een performance worden opgevoerd.

Scène 4

Een ruimte met panelen, objecten, schilderijen, foto’s.

Twee meisjes doen iets, plakken tapejes op de vloer, markerend om objecten heen die later weer verplaatst worden. Er wordt geleurd met grote panelen. Het is muisstil. Ian Skirvin zet een kraan aan; water klatert op een sculptuur. De kraan gaat uit na 5 minuten. Een luid gegorgel ontstaat, de dame naast mij komt niet meer bij van het lachen. De zwaartezakken met foto’s zijn grappig. Men haalt een ring met tule omlaag. Een automatische stofzuiger begint te rijden en te werken. Het zit allemaal heel goed in elkaar.

Wat er in deze scène gebeurt is dat de tentoonstelling door de performance in een andere tentoonstelling verandert. De stukjes tape op de grond vind ik briljant, ze vormen een tekening of schilderij, ontstaan door de beweging.

Scène 5

Rode kamer met muziek. Voor het eerst hoor ik de tekst ‘Houd moed, werk hard en vlieg”

Het geeft een echte musical feel met emo-tintje. Het werkt.

Scène 6

Een bijna politieke speech in een panoramavormige sculptuur. Het gaat over kunst en clichés als “je denkt dus je bent” en “er is geen toekomst zonder verleden”. Mensen staan op dikke kussens in een kring, onhandig, de spreekster, Nine Dieuke Postma, zegt: “u moet uzelf staande zien te houden”. Het is een heel serieuze speech maar met tongue in cheek. “Wij willen mikken op de eigen verantwoordelijkheid van de sector” zegt ze en ze heeft het over de ”wederzijdse afhankelijkheid op zoek naar een onafhankelijk gevoel.” Het gaat over cultuurbeleid en geld en de betekenis van kunst. Een omroeper onderbreekt ruw en maant de groep de ruimte te verlaten.

Zaterdag 30-6

Er is een wetenschapper aanwezig, een geohydroloog. Hij zit in een open ruimte aan een tafel.

Ik had me al afgevraagd wie die man was, met die map en papieren met schema’s en aantekeningen? Als je het niet weet loop je zo aan hem voorbij. Ik vraag hem wat hij doet. Hij doet grondmetingen naar aanleiding van de bewegingen in de ruimtes.

Deze bijdrage blijkt van Esther Schaminée te komen. Elke dag zal een onderzoeker of schrijver aanwezig zijn die reageert op de musical. De komende dagen komt er nog een archeoloog, een ornitholoog, een kunsthistoricus. Esther heeft hen uitgenodigd. Van de onderzoeksresultaten zal later een publicatie uitkomen.

In de C-shop tenslotte koop ik de luxe editie van de catalogus, die van Esther, met echte aantekeningen van een wetenschapper eraan toegevoegd, afkomstig van de try-out. In de entr’acte die hierna volgt, treedt een noise band op. Ze eisen met een vlak geluid de ruimte op. De spelers doen een soort van cool maar lijken mij onervaren. Ik vind het optreden niet cool maar misplaatst en weinig inspirerend, niet in verhouding staand tot de rest.

Maandag 2 juli

11.30 Akte 5: Catastrofe

In deze akte lopen alle scènes door elkaar. Van de drie aktes die ik heb bij gewoond in drie dagen, heeft deze het meest indruk op me gemaakt. Een fantastische ervaring.

Het bezoek wordt niet van scène naar scène geleid, maar aan het begin meteen streng in vijf groepen verdeeld die vijf afzonderlijke gidsen door de tentoonstelling moeten volgen. De toiletjuffrouw, Zsa Zsa, dweilt door alles heen watertekeningen op de vloeren. In de snelle chaos die ontstaat van groepen die kriskras achter roepende/speechende leiders aan lopen, is er voor niemand meer de mogelijkheid om níet betrokken te zijn.

Verschillende situaties volgen elkaar op, gaan van chaos naar stilte, er zijn rituelen, minimale acties, het publiek wordt zèlf performance. Het tempo is hoog, groepen raken leiders kwijt, je weet niet meer bij welke groep je hoort. Je verdwaalt. Ging je nu naar links of naar rechts? Overal gebeurt wat. En steeds duikt Liridon Xhema op, in prachtige zelfgemaakte kostuums, waarmee hij live onderzoek doet naar identiteit. Zijn acties werken op een goede manier ontregelend. De tekst van het musicallied vind ik opeens wat te uitleggerig, maar in het geheel een sterk element.

Woensdag 4 juli

15.00 Akte 11: Peripetie

De studenten hebben een stevige week achter de rug. Ik heb de eerste akte bezocht, bezoek nu de allerlaatste en ben nog steeds trots om erbij te zijn samen met Jan Van Den Dobbelsteen (hun docent). Het is ontzettend druk. C-Section is intussen bejubeld in de media en mensen zijn natuurlijk nieuwsgierig geworden naar deze bijzondere afstudeervorm en willen erbij zijn nu het nog kan. De scenes in deze akte lijken op de scènes die ik de eerste dag zag. En ineens is er te veel vorm en ontbreekt de openheid. Een zekere verzadiging lijkt te zijn bereikt die uitmondt in een veelvuldig duiden. De spanning is weg, waarom al die uitleg? In éen van de laatste speeches in deze akte spreekt Esther de zin uit: “(-) deze vorm (de musical) heeft kwetsbaarheid toegestaan en het risico vergroot”.

Helaas is in deze laatste akte het gevaar geslopen dat kwetsbaarheid minder lijkt toegestaan en het risico is verkleind. De verworven vorm lijkt teveel comfort en veiligheid te zijn gaan bieden, waarin C-Section zich wentelt zonder af te stevenen op een spannende cliff-hanger naar ‘de toekomst’. De afsluitende gordijnen scène waarin iedereen zichzelf nogmaals feliciteert met bloemen maakt het er niet beter op.

In de turbulentie van de kunstwereld na de academie zullen kwetsbaarheid en risico zeker weer een rol gaan spelen. De unieke verworvenheid van dit afstuderen neemt weliswaar niemand C-Section meer af.

Woensdag 4-7