Gloeiende lijven en nattige koelte – over Les noces solaires van Laurent Proux
Textiele structuren en texturen – en de vaak sensorische processen die bij het maken daarvan komen kijken – vormen de drijvende krachten achter het maakwerk van Suzanne Dikker. Voor de rubriek Gevonden voorwerpen schreef zij over de gedachtestroom die op gang kwam na het zien van het schilderij Les noces solaires van Laurent Proux.
Wie wel eens banen in het zwembad trekt, weet dat er, vanaf het moment dat je tenen het metalen trapje raken bij het te water gaan, fascinerende etiquetteregels gelden. Zo is het allereerst belangrijk je snelheid af te stemmen op die van medezwemmers. Je observeert kort welk ritme overeenkomt met het jouwe. Wanneer daar een passende baan bij gekozen is, vorm je weloverwogen slagen, waarbij er zeker geen onverwachte beenbewegingen onder de lijnen door gemaakt dienen te worden. Het slaken van impulsieve kreten wordt tot een minimum beperkt, met als doel dat elke bader ten volste van de badervaring kan genieten.
Op een drukke zaterdag bezoek ik de tentoonstelling Licked by the waves | Nieuwe baders in de kunst in Museum MORE, waar ik mij onderdompel in zalen die voor het grootste deel gevuld zijn met schilderkunst die de representatie van het naakte lichaam in relatie tot water verkent. Waaronder werk van: Amoako Boafo, Marliz Frencken, Lydia Pettit, Ralf Kokke, Aplerh-doku Borlabi, Keetje Mans, Jenna Gribbon, Danny Fox, Tilo Baumgärtel, Hadassah Emmerich en Tanja Ritterbex. Wanneer ik het juiste ritme te pakken heb en mij in de stroom van, laten we zeggen de op een na langzaamste baan, door de tentoonstelling beweeg, wordt mijn aandacht in eerste instantie getrokken door de nattige koelte die de schilderijen suggereren. Gretig kijk ik verder. Zoals hoe je soms dorst kunt krijgen wanneer je koud water op je lichaam voelt; gedreven door de behoefte om dat wat je aanraakt ook van binnen te ervaren.
Wanneer mijn oog valt op het schilderij Les noces solaires (2022) van Laurent Proux blijf ik staan. De huiden van de om elkaar heen gevouwen lichamen lijken op te gloeien. Iriserende kleurcombinaties brengen een mysterieus contrast aan op de bijna symmetrisch geplaatste ledematen. Hoe langer ik kijk, hoe meer personen ik tel. De golvende vingers die een buik aanraken zien eruit alsof ze zijn vervormd door een sidderende waas, die de zon bovenaan het doek teweegbrengt.
Tussen het veelal hedendaagse werk hangt een stuk verderop een paneel van Co Westerik, dat hij schilderde in 1988. Het jaar waarin mijn persoonlijke badervaringen zich nog beperkten tot het babybadje. Sinds ik een jaar of vijftien geleden kennis maakte met het werk van Westerik, zie ik het af en toe tegenkomen van zijn schilderijen als cadeautjes. Ondanks dat er vaak een zekere treurigheid uit de beelden spreekt, moet ik er meestal ook om grinniken, omdat er voor mij iets lulligs menselijks van uitgaat. In Man in het bad zorgt de pokdalige huid van een naakte man, die zijn hoofd afkeert van een mogelijke toeschouwer, er juist voor dat ik naar het beeld wordt toegetrokken. Het verschrompelde omhulsel lijkt een complexe binnenwereld te illustreren.
Een aantal dagen later denk ik terug aan het zinderende schilderij van Laurent Proux. Mijn nieuwsgierigheid naar meer van zijn werk leidt me naar zijn website, waar ik de serie Têtes (2020) tegenkom: een vijftal portretten, hoofden, liggend tussen grote groene grassprieten. Grassprieten! Ze doen me direct denken aan het vijf versies tellende Snijden aan gras (1966-1975) van Co Westerik, waarin steeds een aan gras opengehaalde vingertop centraal staat. Zou het echt..? Opgewonden en vol verwondering vraag ik mij af of het zou kunnen dat de werken van Proux een ode zijn aan Westeriks vervreemdende voorstellingen van het alledaagse, zijn strakke kader, de buitenproportionele verhoudingen. Was hij zo gefascineerd door de werken dat hij ze volledig wilde consumeren? En probeerde hij dat door zijn interpretaties ervan te schilderen; ze te verkennen in een eigen beeldtaal?
Net als de man in het bad, wenden de afgebeelde personen in Têtes zich vaak af van het perspectief van de kunstenaar, en van de toeschouwer. Hun gezichten, soms geabstraheerd, zijn vanuit verschillende hoeken vastgelegd. In twee ervan verhullen hun handen delen van hun gelaat. Ik krijg de indruk dat het innemen van verschillende perspectieven, stijlen en maten van abstractie, pogingen zijn om de onderwerpen dichter te naderen, ze te leren kennen, een antwoord te vinden op de vraag wat er nodig is om een beeld tot leven te wekken. Eenzelfde zoektocht herken ik in de werken van Westerik.
En dan zijn er natuurlijk de grassprieten. In geval van Westerik zijn ze vaak vlijmscherp. Bij Proux nemen ze wisselende vormen aan. In Tête dans l’herbe II ligt een kalend hoofd op een pluk gras die het als gesteven rouwlinten ondersteunt en omlijst. In andere werken zijn de sprieten puntige driehoeken, die de afbeelding van een gezicht in achtereenvolgende lagen opdelen. Het opengesneden vlees dat de serie van Westerik typeert, maakt hier plaats voor optische snedes.
Ik zou natuurlijk contact met Proux kunnen zoeken, om het naadje van de kous te weten te komen over deze vermeende liefdesbrief aan het oeuvre van Westerik, maar ik vind het voor nu interessanter om het in het midden te laten. Zoals het in een nieuwe relatie altijd spannender is om de ander nog niet gelijk van binnen en buiten te leren kennen, maar tegelijkertijd het verlangen hiernaar wel voelen. Bij zowel Les noces solaires als Man in het bad waan ik mij een stiekeme toeschouwer en stel mij voor dat het voyeuristische aspect Proux ook aantrekt. Ik fantaseer over hoe de Franse kunstenaar voor het eerst in aanraking kwam met het werk van Westerik en op slag verslingerd raakte aan zijn authentieke weergave van organische vormen en texturen. Net als ik, al die jaren geleden. Ondanks dat ik alleen maar kan gissen naar wat Proux ertoe bracht de liggende hoofden tussen het gras te situeren, en naar het waarom achter de manier waarop hij dat deed, ben ik blij dat het me even terugbracht naar dat moment.
—
De tentoonstelling Licked by the waves | Nieuwe baders in de kunst is nog tot en met 6 oktober te bezoeken in Museum MORE.