Gender is geen hype
Julius Thissen maakt werk over stereotypering, over wat het betekent om man of vrouw te zijn en over de bewustwording dat iedereen onderdeel is van het heersende gender gesprek.
LH: De vorige keer dat wij elkaar zagen zei je dat gender geen hype is en je hoopt dat mensen zich dit gaan realiseren. Waarom is dat belangrijk?
Julius Thissen: ‘In 2015 was ik te zien in de VPRO-productie Sex? Yes Please!, een documentaire waarin jongeren vertellen over hun seksuele activiteiten. In die tijd werden er heel veel mensen zoals ik – mensen die een andere sociale rol tot zich nemen dan die hen is toegewezen bij de geboorte – gevolgd. Er verschenen veel artikelen rondom het begrip gender en de reactie van veel cis genders was; dit is een hype. Maar het is geen populair modeverschijnsel. Het is een onderwerp dat juist door deze aandacht eindelijk bespreekbaar wordt en waarvan ik vind dat iedereen er mee te maken heeft.’
LH: Waarom moet het benadrukt worden dat iedereen er mee te maken heeft?
JT: ‘Het is belangrijk dat men begrijpt wat het betekent om man of vrouw te zijn. Ook als je geboren bent als man en daar blij mee bent; je hebt dan net zo goed een genderidentiteit. Er horen bepaalde (maatschappelijke) verwachtingen bij het man of vrouw zijn die zo vanzelfsprekend zijn dat ze nauwelijks opvallen. Iedereen zou deze verwachtingen moeten leren kennen opdat je vervolgens bewust kiest hoe je deze eigen maakt. Het is een misverstand dat iemand, die zijn identiteit niet wil veranderen of als problematisch ervaart, geen genderidentiteit bezit. Diegene heeft niet door dat gender er altijd al was en dat hij of zij er net zo veel mee te maken heeft als bijvoorbeeld een transgender.’
LH: Op welke manier levert jouw werk een bijdrage aan dit gesprek?
JT: ‘In onze samenleving categoriseren we eigenlijk alles. Zodra je wordt geboren zijn er twee categorieën en direct worden er aan deze verdeling allerlei (emotionele) eigenschappen toegekend – een meisje mag huilen, een jongen moet zich groot houden. In mijn werk probeer ik deze generalisatie door te trekken in extremen en doe ik specifiek onderzoek naar mannelijkheid. De maatschappelijke regels die bij mannelijkheid horen diep ik uit en dat doe ik door de stereotypes die we kennen heel erg plat te tonen, door ze bijna belachelijk te maken. Op deze manier vraag ik mijzelf constant af; is dit daadwerkelijk de betekenis van man zijn?’
In de video AN HONORABLE MAN staat Thissen op een atletiekbaan, voor hem zit een fragiel meisje op een stoel. Thissen tilt vervolgens het meisje op en begint te lopen. De video duurt acht minuten en naarmate de tijd vordert en Thissen nog steeds bijna emotieloos vooruitloopt met het meisje in zijn armen zien we dat het zwaar wordt. Een paar keer moet Thissen stoppen en aan het einde van de baan is zijn hoofd bezweet en trillen zijn handen totdat hij het meisje weer op de stoel kan plaatsen. Op het eerste gezicht doet de video denken aan eerdere performances van Nauman of Abramovich waarin het doel uitputting lijkt te zijn – hoe ver kan het menselijk lichaam gaan? Maar naarmate je naar de video van Thissen kijkt wordt het duidelijk dat door het dusdanig plat tonen van een mannelijk cliché, je vraagtekens gaat stellen bij de rolverdeling tussen man en vrouw.
LH: In je recente werk, zoals AN HONORABLE MAN, lijkt het ook te gaan over de emotionaliteit van de man. Waarom moet de man doorgaan met het tillen van de vrouw ook al zie je dat hij uitgeput raakt? Waarom toont de man nauwelijks emotie, behalve de paar zuchtende scheldwoorden wanneer hij het echt niet meer lijkt vol te houden?
JT: ‘Ja dat klopt, ik ben veel bezig met het begrip toxic masculinity. Ik zie dit als een obstructie voor de man om zichzelf te kunnen zijn door maatschappelijke verwachtingen. Een tegenhanger op het idee dat de mannelijke gender rol meer voorrechten heeft. Er hangt namelijk een schaduwkant aan deze privileges. Door het idee dat de man stoer, sterk en heldhaftig is, heb ik het idee dat hij het vermogen kwijt is om zich emotioneel te uiten.’
In 2016 liet Thissen een performance zien in de tentoonstelling CONDITION van Showroom Mama. Hij en zijn muze Mathieu staan tegenover elkaar, beiden gehuld in een baseball jack. Wanneer Mathieu op zijn fluitje blaast mag hij Julius in zijn buik stompen en andersom. Het American Pie stereotype (de domme knappe man die van sporten houdt en vrouwen versiert) haalt Thissen graag aan.
‘Het is gemeengoed; dit beeld zit vastgeketend in onze collectieve databank.’
De performance is een illustratie hoe volgens Thissen toxic masculinity werkt. Twee mannen die iets willen of ergens niet uitkomen, maar dit alleen maar op een primitieve fysieke manier kunnen oplossen door te laten zien wie het sterkst is.
LH: Kun je zeggen dat je in je werk, naast het bestuderen van mannelijkheid en alle (maatschappelijke) verwachtingen die daarbij horen, ook je eigen mannelijkheid onderzoekt?
JT: ‘Ja absoluut. Een half jaar na mijn afstuderen ging ik daadwerkelijk in transitie en nu merk ik pas echt hoe sterk die kaders rondom mannelijkheid en vrouwelijkheid zijn. ‘Je bent nu man en dus mag je dit en dit niet meer doen.’ Maar waarom mag ik opeens niet meer huilen nu ik man geworden ben? Waarom moet ik sterk overkomen? Door het stereotype man in al zijn heftigheid door te voeren hoop ik steeds weer op het punt uit te komen waarop ik kan zeggen; gelukkig, dit betekent het toch niet om man te zijn, maar ik heb wel laten zien dat ik het kan.’
LH: Bestaat er nog een scheidingslijn tussen jouw kunstenaarspraktijk en persoonlijk leven?
JT: ‘Op dit moment zit ik zelf in transitie en dat is erg zwaar. Zowel emotioneel als fysiek gebeuren er heftige dingen. Het klinkt cliché, maar door er werk over te maken voel ik mij beter. Het geeft mij vertrouwen en ik krijg helderheid in de complexe situatie. Daarnaast loop ik door de transitie tegen allerlei bureaucratische dingen aan die bevestigen dat de wereld is ontworpen voor twee vormen (man of vrouw) waar alles aan wordt opgehangen. Zo moest ik in het ziekenhuis een vragenlijst invullen waar een lijn opstond. Links van de lijn stond een vrouw en rechts stond een man. Er werd mij gevraagd hierop een stip te zetten om aan te geven ‘hoeveel man ik ben en hoeveel vrouw’. Op dat soort momenten gebeurt er bij mij echt iets vanbinnen. Dit is toch niet hoe de wereld in elkaar zit? Juist in mijn werk wil ik laten zien dat identiteit geen lijn is, maar veel eerder iets circulaires. Op zo’n moment moet je serieus zijn tegenover jezelf en je opvattingen als kunstenaar. Ik heb de lijst dan ook niet ingevuld.’
LH: Momenteel ben je bezig met meerdere research projecten rondom gender. Afgelopen zomer stond je op diverse festivals als spreker en opende de expositie In the pursuit of gender: A universal language in de EXPOPLU te Nijmegen die je samen met Youri Appelo cureerde. Zou je kunnen stellen dat het gender gesprek steeds vaker wordt gevoerd en dus geopend is?
JT: ‘Het is niet zo dat genderactivisten of mensen die openlijk over hun genderidentiteit praten vandaag de dag het wiel hebben uitgevonden. Het gesprek over gender is al jaren, zo niet decennialang, geopend. Het ligt echter aan de tijdsgeest, techniek zoals social media, de ontvanger en de schaal van deze boodschap of deze ook gehoord wordt. Als je je verdiept in de documentaires die in de jaren ’90 ontwikkeld en ondergronds vertoond werden, hoor je een boodschap over diversiteit die politiek gezien zelfs veel sterker, doordachter, meer activistisch en veel inclusiever is. Je ziet dat de verhalen die vandaag de dag in Nederland getoond worden een groot publiek bereiken, maar vaak enkel nog over een spannende buitenkant gaan; het onderwerp lijkt hierdoor mode. In mijn ogen mag deze inhoud rijker worden. We zien dat de boodschap over gender in de mainstream media nu vaak gaat over jonge, witte, goed uitziende, geprivilegieerde mensen die ‘niet hoeven te kiezen tussen het een en het ander’. Wanneer de thematiek over transseksuelen gaat, ziet de kijker enkel en alleen hun medische ingrepen. Dat blijft dus veelal bij een oppervlakkige uiterlijke vertoning, het gaat nog niet over de grotere onderliggende sociale vraagstukken die gender met zich mee kan brengen. Het grote publiek kan hierdoor ook nog niet direct de boodschap voor zichzelf erin vinden; het is meer een vluchtige sensatie. Ik geloof dat wij de tijd, waarin we nu leven, kunnen benutten om te laten zien dat genderidentiteit een blijvend gemeengoed is: iedereen heeft er een. Laten we praten en onszelf en elkaar beter leren kennen. Kunst kan hierin volgens mij een verbindende factor zijn.’
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl