Eylem Aladogan – In geprek met Hanne Hagenaars

Natuurlijk wil ik met je praten over de vogels, wel interessant dat je daarvoor Fortitude Solitude als aanleiding neemt. Ik heb de vogels van me proberen af te wenden, sinds het maken van Birds in 1999 hoorde ik vaak ‘oh jij bent het meisje van de vogels’, maar ze komen toch weer terug in mijn werk, haha!

Ik ben momenteel in Antwerpen voor een werkperiode, ik ben dol op Antwerpen, lekker dicht bij modeontwerpster Ann Demeulemeester waar ik een groot liefhebber van ben! Zij doet ook veel met vogels trouwens. Een maandje geleden had ik een mooi kledingstuk gepast/willen kopen dat helemaal uit veren bestaat, dat had ik gezien in haar winkel. Maar omdat-ie zoveel kostte dacht ik nog even te wachten op de uitverkoop. Kort daarna zag ik een filmpje van P.J. Harvey (vanwege haar nieuwe album) op internet en zij had precies datzelfde kledingstuk aan. Dat vond ik leuk om te zien want ik ben ook een groot bewonderaar van P.J. Harvey. Zo vloeit kunst/mode/muziek wel heel mooi in elkaar over aan de hand van vogels. Nu heb ik al veel verteld, laten we een keertje koffie doen.

Birds (Californian Condor) – Eylem Aladogan

P.J. Harvey zingt Let England Shake, een song die reageert op de veranderingen in Engeland en de wereld, op de tegenstellingen tussen mensen die in deze tijd ontstaan. Op de achtergrond, eigenlijk als een tweede lijn, klinkt een sample (Istanbul was Constantinople. Now it’s Istanbul not Constantinople) van The Four Lads. Op een bepaalde manier is het een politiek lied waarover Harvey zegt: ‘I think a lot of my work has often been about the interior, the emotional, what happens inside oneself. This time I have been just looking out, but not from a political point of view.’ Gekleed in een groen/zwart, zacht glanzend verenpak ziet ze er kwetsbaar en ongrijpbaar uit. En terwijl ze oogt als een vogeltje, vertelt ze hoe ze als kunstenaar juist de menselijke blik van de politiek vertolkt. Veranderingen komen immers altijd van binnenuit.

Until the day is ending,
& the birds are silent in the branches,
& the insects are courting in the bushes,
& by the shores of lovely lakes
heavy stones are falling
 
Eylem: ‘Ze samplet Constantinople you can’t go back, als een soort ruisige ondergrond in het liedje. Daardoor gaat het niet letterlijk over de wereld van de islam maar ontstaat er heel beeldend een splitsing in het liedje zelf. Zo gaan de gedachten van de luisteraar als vanzelf naar de kern. Harvey is heel goed in het creëren van sferen en het tonen van gevoelens. Dat opbouwen van een wereld in lagen, dat herken ik.
​‘Eigenlijk ben ik met het werk Birds begonnen door de cd Is This Desire? van P.J. Harvey. In het cd-boekje is een foto van een vogel opgenomen, die zag ik en ik ben een vogel gaan kleien, zo precies mogelijk. Een Californische condor, een zeemeeuw, een albatros. Ik moest die vogels nathouden, inpakken, verzorgen om de volgende dag weer verder te kunnen. Dat ritueel vond ik heel mooi. Zo ben ik verder gegaan en werd het proces zelf de kern van het werk.’

Birds – Eylem Aladogan

​In de installatie gebeurt iets, de vogels blijven leven door water, maar te veel lost de klei op en met te weinig water drogen ze uit. Hoe lang kun je de vogels in stand houden? Uiteindelijk draait het om het loslaten, de werkelijkheid is vaak moeilijk te accepteren, het einde, vergankelijkheid. Je wilt de vogels zo lang mogelijk in leven houden net zoals je een dierbaar gevoel bij je wilt houden en koesteren, maar het loslaten is onvermijdelijk.
​De betekenis van het werk ligt niet zozeer in de symboliek van de vogel, maar de vogel past er wel goed bij: het vliegen, over grenzen heen, de weidsheid van de verbeelding. Het is alsof juist dit dierlijk wezen een bepaald gevoel aanwakkert. In dat eerste werk waren het letterlijk vogels, nu komen ze meer terug om haar associaties bewust uit te diepen en tot uitdrukking te brengen.

Birds (Gull) – Eylem Aladogan

De site van Eylem Aladogan opent met een portret van een adelaar die je kort, heel even, indringend aankijkt en vervolgens als in een formule oplost, in wiskundige blokjes transformeert. Eylem: ‘Ik wilde graag een heel persoonlijke website, maar zo dat het niet alles blootlegt. Het begint met een zelfportret. Dan kies ik toch een vogel uit, de mens als een vogelachtig wezen.’
​Antony and the Johnsons zingen op hun cd I Am a Bird Now
 
I am a bird girl now
I’ve got my heart 
Here in my hands now
I have been searching
For my wings some time
 
Antony Hegarty praat in een interview over transgender, om je vrouw te voelen in een mannenlichaam en hoe dat je buiten de ‘normale’ kaders van de maatschappij plaatst. Vanuit al die onzekerheden komt er een zoektocht op gang naar wie je bent, wie je wilt zijn ook.
​Eylem: ‘Bij Antony vind ik het erg mooi dat hij de schoonheid en hoop ziet in deze wereld, de wereld waar ook vreselijke dingen gebeuren. Het succes van Antony is het bewijs dat mensen dit verlangen delen. Sommige mensen kunnen er niet mee dealen, vinden zijn muziek te heftig of te donker terwijl het helemaal niet donker is, naar mijn idee. Het spirituele in zijn muziek vind ik prachtig, hij brengt het op een sophisticated en toch eerlijke manier tot uitdrukking.
​‘De muziek van P.J. Harvey of van Antony and the Johnsons is niet concreet een inspiratiebron maar het benadrukt en voedt wel datgene wat bij mij leeft, het is een herkenning op een abstract niveau, je raakt aan elkaars ‘wezen’, zonder dat je diegene kent of hoeft te kennen. Ik ben ervan overtuigd dat het samenhangt met de Zeitgeist, een soort collectief bewustzijn, iets wat in de lucht hangt en dat zich weerspiegelt in kunst, muziek en mode. En dan tune je in, in de frequentie van die persoon en dan denk je: hé, daar ben ik toevallig ook mee bezig.’

Before Departure (all my changes where there) – Eylem Aladogan

Om het spirituele te vertalen is het nodig om te zoeken naar vormen, naar steeds nieuwe vormen. Antony: ‘Recently working with Björk has been pretty inspiring, being with her in the studio, seeing her process, how couragious she is, she is like fearless. The extent of her commitment is totall, in search for what is new.’
Ook voor P.J. Harvey is muziek maken een proces van jezelf steeds verder brengen, de onzekerheden opzoeken door voortdurend van stijl te veranderen. ‘My biggest fear would be just replicating something I have done before, just because I know I can do it, just do it over because it feels safe.’
​Eylem: ‘Dat herken ik zo, ook ik zoek altijd naar uitdagingen in mijn werk, naar vernieuwing, iets wat ik niet eerder heb gedaan, zowel in techniek en de vorm als het opdoen van ervaringen.
‘Before Departure (all my changes were there) uit 2008 is afgeleid van mijn tocht door de woestijn. Drie maanden lang reed ik zonder plan in mijn eentje door het landschap, door de oneindige weidsheid, over smalle wegen langs ravijnen, gewoon maar door blijven gaan. Het feit dat je continu naar de horizon rijdt veroorzaakte die tegenstrijdige gevoelens van vrijheid en angst. Die tocht heb ik ondernomen om iets te overwinnen in mijzelf. In het leven ontstaan de meest effectieve veranderingen als je de angst overwint, een simpel telefoontje plegen kan soms al een overwinning zijn.’
​Before Departure (all my changes were there) bevat referenties aan de kruisboog, een vogel, de snelweg, en het moment van schieten. ‘Op het moment dat je met een kruisboog schiet komt alle energie vrij, maar die heeft zich opgebouwd in de weg daarnaartoe. De momenten die voorafgaan aan het schieten bepalen hoe de pijl gaat. Als je jezelf confronteert met je angsten wordt iets bij je in beweging gezet en er zal onvermijdelijk spanning zijn, maar het is de enige manier om verandering tot stand te brengen.’
 

In the spirit of Blake – Eylem Aladogan, via http://www.eylemaladogan.com

Antony vergelijkt zijn laatste cd The Crying Light met een serie landschappen. Net als P.J. Harvey lijkt Antony meer dan daarvoor het venster op de wereld open te zetten. Enerzijds gaat het om zijn relatie tot de natuur en zijn zorg om het veranderende milieu. Maar ook om het loslaten van oude opvattingen: ‘The Crying Light is more about me emerging and realizing I am part of the natural world, I am made of the same elements, same water, same carbon. There is no reason for me to think the thoughts I was taught as a child, for instance in the church, they told me only human beings have souls. Animals don’t have souls, the rest of nature does have no soul. This kind of ideas seems ridiculous to me now. Why would, if I am made of the same thingness as the rest of the natural world, my spirit content be so different from it.’ 
​Op zoek naar andere werelden, werelden waarin de verbeelding een transformerende kracht krijgt toebedeeld, komt Eylem bij de rituelen van indianen en hun prachtige interpretaties van de wereld en bij een kunstenaar als William Blake. Zo associëren indianen de zon met de adelaar en haar stralen noemen ze adelaarsveren. Een natuurlijk fenomeen als de donder werd verklaard als een vleugelslag van grote vogels terwijl uit hun ogen bliksems naar de aarde schoten. In het keramisch werk In the spirit of Blake van Eylem zie je de vogelvleugels bijna niet. Toch zijn ze aanwezig. De vleugels symboliseren de hemel, het spirituele, een vogel beweegt zich immers in het abstracte luchtruim tussen hemel en aarde. William Blake zag de verbeeldingskracht van de mens als een grote kracht en als een ‘goddelijke’ gave, die iedereen in meer of mindere mate bezit. Het geloof van Blake was onconventioneel en persoonlijk. Ook Ann Demeulemeester noemt Blake in een interview als inspirerende figuur. De verbeelding en de ontvankelijkheid voor het spirituele lijkt een bindende factor bij deze kunstenaars.

Antony merkt op dat ironie de vijand is van zijn muziek. Hij wil door een song worden meegenomen, dat er iets bij de luisteraar wordt aangeraakt waardoor er iets waardevols naar boven komt. Hij spreekt zijn waardering uit voor zangers die in hun expressie risico nemen zodat ze de luisteraar meenemen in hun ‘fearlessness’.
​In de muziek is een directe vertaling van gevoelens mogelijk. Om over te brengen hoe een bepaald stuk muziek moet klinken vertelt dirigent Kurt Masur over een frontale botsing waarbij hij zijn vrouw verloor. Zijn dochtertje van vijf zat achter in de auto en vertelde hem later dat de schreeuw van haar vader haar nooit meer had losgelaten. ‘Het gaat om die schreeuw,’ zegt hij dan, ‘en om de weg die je moet gaan om vanuit die schreeuw weer opnieuw te kunnen beginnen.’ Een vibratie die nergens tot rust komt, een stilte die tegelijkertijd schreeuwt. Muziek maak je vanuit je ziel en dat trilt door in iedere klank en ook in de stilte. ‘Be true!’
​In de beeldende kunst is het onmogelijk om gevoelens zo direct neer te leggen in een werk: een lijn is geen klank, een lijn is via hand en hoofd van de kunstenaar altijd een vertaling van die werkelijkheid. Die lijn kan onverschillig op het papier zijn gezet, of vol concentratie; de intensiteit waarmee iets wordt gemaakt trilt evengoed na in het werk. Tegen woorden als ziel en spiritualiteit bestaat binnen de beeldende kunsten al snel wantrouwen, zelfs het vertolken van gevoel is verdacht, en niet zonder reden want een te directe weergave leidt ook snel tot kitsch. Ironie, waarover Antony het heeft, kun je in zo’n geval inzetten om afstand te nemen en deze valkuilen te vermijden. Of om jezelf te verstoppen. Eylem doet dit niet, zij is in haar werk direct en onbevreesd in het benoemen van waar het haar om gaat in de kunst.

Fortitude Solitude – Eylem Aladogan

Het werk Fortitude Solitude (2009) kwam op een nogal prozaïsche manier tot stand: ‘Ik was aan het stofzuigen en zag een afbeelding van een vogel ondersteboven, dat is in het werk gekomen. Fortitude Solitude laat tegengestelde krachten zien in op- en neerwaartse potloodlijnen die zich mengen met veren van een valk en Moorse patronen. Een vogelachtige figuur die de vleugels over elkaar heen slaat.’ Laag na laag opgebouwd is het werk vol diepte en zindert van een mysterieus spiritueel gevoel.

​Voor een bepaald werk zocht Eylem walnoothout. Via websites kwam ze via de categorie ‘guns’ terecht bij een kolvenmaker. ‘Tijdens mijn bezoek aan zijn atelier heb ik alle geweren verzameld en als een berg gestapeld. Dat was het begin van Listen to your soul, my blood is singing iron triggers that could be released, 2009, waarin de geweren overgaan in een vleugelvorm, in z’n herhalingen is het als een verentooi.’ De vleugelvorm bestaat uit getekende veren die geprint zijn op stof. Een ineenstrengeling van geweerkolven en veren waarbij de lopen van de geweren overgaan in de pennen van de veren. De geweren worden gebruikt om kracht en angst als één te verbeelden.

​Meestal stuurt een titel het kijken naar een werk, hier zou je kunnen zeggen dat het werk de titel overeind houdt. Listen to your soul, my blood is singing iron triggers that could be released wordt door de kracht en de complexiteit van het werk een dichtregel in plaats van een new age zin. Het gaat over het vast kunnen houden van je eigen ideeën en dromen, het in staat kunnen zijn om dit nooit te verloochenen. In universele zin zijn jij en ik hetzelfde.
​Op haar tafel ligt een tekening waar ze nu al bijna een jaar aan werkt, vol nuances zwart, licht en donker, laag op laag. Je oog gaat de diepte in en volgt de precisie van de lijnen, de intentiteit van het zwart. Zwaartekracht.
​Jij en ik zijn hetzelfde. Of zoals Antony het omschrijft: ‘Expressing something super luminous’. 

Het werk van Eylem Aladogan is tot en met 26 maart te zien, in museum de Pont Tilburg: “The Arch of Belief”.