Esther Tielemans en Jon Pilkington
Esther Tielemans en de Engelse Jon Pilkington exposeren op dit moment in CINNAMON Rotterdam.
Esther Tielemans
Wie Esther Tielemans (1976) de afgelopen jaren in de gaten heeft gehouden, weet dat ze de schilderkunst tot het uiterste heeft oprekt. Meer dan dat ze zich tot één medium en pallet wendt wil ze het fundament en de betekenis van de schilderkunst doorgronden. Je zou door haar ongelooflijke transformatie bijna vergeten dat ze begon als landschapsschilder. Na haar afstuderen vervolgde ze het pad waar de grote landschapschilders zoals Monet hun voetsporen voor het laatst hadden achtergelaten. Voorzichtig zette zij hun wandelingen voort. Een pelgrimage die haar voerde naar monochrome kunstwerken, die zo glimmen en weerspiegelen, dat het de toeschouwer in haar landschappen plaatst. Een nieuwe dimensie was geboren, eentje waarvan Caspar David Friedrich vol zelfgenoegen op zijn achterhoofd zou hebben gekrabd: de mens wordt heel direct in haar wereld geplaatst, als het middelpunt, maar dan slechts in de vorm van een duister contour.
Daarop volgden haar sculpturen, waarmee Esther Tielemans nieuwe landschapsdecors opbouwde. Na de reflectie in haar epoxy monochromen zou deze vervolgstap als een metaforische spiegel kunnen worden geïnterpreteerd: Bestaat het ‘landschap’ überhaupt, of is het artificiële weiland-boom-en-snelweg-fabricaat dat we landschap noemen even ‘waar’ als de mise-en-scène die zij nauwkeurig construeert met haar beelden in de museumzaal? Door het land te deconstrueren tot vlakken en kleuren sleutelt ze aan een diepe, collectieve herinnering van het landschap.
In de reeks ‘Past inside the present’ komen alle wegen, tijden en stijlen samen. De ruimtelijke sculpturen zijn teruggedrongen naar het platte vlak, maar allerminst tweedimensionaal door de matte gelaagdheid die in verf is aangebracht en het uitgesneden kader. De zes monumentale schilderijen hangen als grote ramen naast elkaar en dwingen je in de kleine ruimte haar nieuwe wereld te betreden. Ondanks dat de epoxy niet is aangebracht – je niet wordt geconfronteerd met je eigen aanwezigheid – trekken de schilderijen je naar binnen en speelt een subtielere aanwezigheid van de toeschouwer wederom een fundamentele rol.
De kleuren die we in haar vroege landschapskunst terugvinden schuilen weelderig achter het zwart geschilderde contour. Esther Tieleman’s bewegingen zijn bevrijd van ingehouden nauwkeurigheid, ze zijn losser, verticaal, maar bovenal: radicaal. Met dezelfde theatraliteit als haar sculpturen zijn er diep donkere tonen aangebracht over de oplichtende kleuren: alsof je in de coulissen kijkt naar een weergaloos natuurfenomeen. De geometrische vormen lijken op te lossen in het zwart. Zonder hiërarchie vat de kunstenaar strakke vormen en een expressieve schilderachtige toets bij de horens. De horizon is verdwenen, maar wel daar: in de gestalte van een antropocene wereld waarin de aarde en de atmosfeer ineengevlochten zijn, ergens tussen de psychische abstracties die overgave vragen, en de aloude traditie van de landschapsschilderkunst.
House Pictures door Jon Pilkington
De ogenschijnlijk fleurige en snel opgebouwde schilderijen van de Britse Jon Pilkington (1990) zijn bedrieglijk ingewikkeld geconstrueerd. De kunstwerken zijn een nauwkeurige balanceertact tussen de vrije hand en het rigide gebruik van lijnen en compositie. De basis is nagenoeg altijd figuratief, de onderwerpen rechtstreeks uit het leven gegrepen. Een kan, een vaas, een raamkozijn, fruitstuk, tafel of stoel: de huiselijkheid die ons dagelijks omringt dient als uitgangspunt voor de kunstenaar om zijn eerste opzet mee te maken. Maar dan, dan begint er een ingewikkelde ploetertocht die laag voor laag, hokje voor hokje een abstractie inzet, zo ver, dat het oorspronkelijke wordt verlaten en er ruimtelijkheid ontstaat; een plek voor een veel universelere betekenis dan een enkel object. Door steeds kleine vlakken over te schilderen wordt een vaas bloemen een ruimte waar je in gedachten doorheen kunt bewegen. De kunstenaar zegt hierover: “The are motifs in the work that recur painted over and over until the motif loses all connection with the origin and plays with authenticity and creating synthetic highly contrived images. Collage plays a big part, but I don’t think they are collage paintings. They are all so close; it may be one group of drawings that have influenced a series of works.”
Opvallend is de horizontale lijn die in ieder werk opduikt, soms helemaal onderaan het schilderij, soms traditioneler: net onder het midden. De lijnen misleiden je ogen voor een moment, omdat die ervan uitgaan dat het lijnenspel een daadwerkelijk spel is, vanwege hun vrije, speelse aard, maar in werkelijkheid zijn de schilderijen een ritueel, haast een manisch experiment waar keer op keer dezelfde patronen worden herhaald en geëvalueerd. Net als Esther Tielemans probeert Jon Pilkington de basisinstrumenten van de schilderkunst te doorgronden: ontleedt hij de grote vragen over compositie, kleurgebruik en vorm. “Form is the most important. Compositionally, the fragments within each work that separate decisions and cover the history.”
Het kleurgebruik is opvallend zoet en warm, maar allerminst zachtaardig of tacky, omdat de kunstenaar zijn ateliervloer als pallet gebruikt en er rechtstreeks de kleuren op mengt. Zand, stof en vuil vermengen zich met de pastelkleuren en laten een ietwat vuige ondertoon in de kleurlagen achter. In de handeling ontstaat er kleur, vorm en betekenis.
Een verrukkelijke mislukking kan zo een waardevolle toevalstreffer zijn die de kunstenaar toelaat en herkent door aandachtig te kijken, en nog eens te kijken, afstand te nemen en weer te kijken. De open blik en de alertheid voor het onvoorspelbare maakt hem een overtuigend kunstenaar. In de zoektocht naar de perfecte compositie toe ligt de essentie van Jon Pilkington’s werk.
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl