Er is hier niets te zien

Tino Sehgal (1976) is een kunstenaar die dans en performance inzet om tot, wat hij zelf noemt, ‘geconstrueerde situaties’ te komen; situaties waarin de bezoeker uitgenodigd wordt tot participatie. In de YouTube-video’s van zijn performances stuit ik steeds op hetzelfde beeld: de performers nemen het midden van de ruimte in beslag terwijl de bezoekers krampachtig tegen de muur staan. Zijn werk This Variation, voor het eerst opgevoerd in 2012 en afgelopen februari opnieuw te zien in het Stedelijk Museum Amsterdam, lijkt dan ook een logisch gevolg van deze vondst.

Uit de performance This is So Contemporary (2005) van Tino Sehgal. 

Opvallend is dat er in het Stedelijk Museum in Amsterdam nergens bordjes hangen die je naar de performance begeleiden. Je moet als bezoeker weten wat er speelt, want het is logisch dat je de lange, donkere gang aanziet voor een nooduitgang. Ik slaag erin de ruimte aan het einde van de gang te vinden zonder de zaklamp van mijn telefoon, maar wel met blauwe plekken van een botsing met een muur en een bezoeker.

‘We know how you feel,’ wordt me a-cappella toegezongen. In de eerste instantie wekt het werk de indruk een geluidsinstallatie te zijn. Als mijn ogen aan het donker gewend zijn, zie ik beweging. Mensen, in het midden van de ruimte opgesteld. Al dansend en zingen verplaatsen ze zich door de ruimte. Hun aanwezigheid wordt zo nu en dan bevestigd door het licht van bezoekers die naar hun telefoon grijpen. Hoewel het te donker is om performer van aanschouwer te onderscheiden, houden de mensen met telefoons en notitieboekjes zich afzijdig van de zangers. We staan met onze rug tegen de muur, net als het publiek in de YouTube-video’s van zijn vroegere werk.

In mijn achterhoofd hoor ik de stem van mijn kunstdocent op de middelbare school: achter de hekken blijven en niets aanraken.

Dichtbij mijn oor hoor ik een vrouwenstem. Inmiddels zijn mijn ogen zodanig aan het donker gewend dat ik zowel de persoon als haar bewegende mond kan zien: één van de performers, geen bezoeker. Ze opent haar armen voor me en ik schuifel naar haar toe. We omhelzen elkaar, zij zingt in mijn oor. In mijn achterhoofd hoor ik de stem van mijn kunstdocent op de middelbare school: achter de hekken blijven en niets aanraken. Ik grijns. Nu ik contact heb gemaakt met één van de performers durf ik me door de ruimte te bewegen. Eerst loop ik een rondje om de groep, daarna er dwars doorheen. Niemand zegt er wat van. Een andere bezoeker volgt al gauw mijn voorbeeld op.

Wanneer er een groepje rumoerige scholieren de ruimte betreedt, giechelend en gillend met hun telefoons voor zich uit, merk ik dat ik onderdeel ben geworden van de performance. Terwijl ik eerder gedesoriënteerde bezoekers houvast bood door ze naar de muur te verwijzen, blijf ik nu op mijn plek staan, wachtend tot één van hen tegen me op botst. Het meisje gilt en verontschuldigt zich. Ik zeg niks, denk alleen maar: geweldig, hoe de afstand tussen kunstobject en aanschouwer vervaagt wanneer je hun trouwste zintuig ontneemt. Alsof ik de loop van de performance kan bepalen.

In totaal heb ik ruim één uur in de zaal doorgebracht. Een uur in een donkere ruimte omgeven door performers. Eigenlijk voelt het niet eens alsof er tijd is. Er is immers geen daglicht ter indicatie van de tijd. De performance heeft geen begin of einde, geen climax of keerpunt. Het is één lange aaneenschakeling van zintuiglijke ervaring, waarin museumregels overboord worden gegooid.

De heruitvoering van Tino Sehgals This Variation was van 3 februari tot en met 3 maart te zien in het Stedelijk Museum te Amsterdam.