Een symbiotische relatie met het schilderij – op atelierbezoek bij Christine Bittremieux

Christine Bittremieux lost in haar schilderijen de mens op. Er is niemand meer te zien in haar doeken. Iemand is verloren gegaan of zoekgeraakt. Altijd is er ook de ervaring dat er iets anders uit tevoorschijn zal komen dan wat je erin waar kunt nemen. Er doemt nauwelijks zichtbaar iets op uit de verte, uit die bijna leegte van een atmosfeer waarin niet eens een afstand is weergegeven. Die contradictie tussen een onmetelijke verte en het ontbreken van afstand is typerend voor haar manier van schilderen. Christine Bittremieux kijkt in haar schilderijen over alles heen om iets onbestemds aan te raken. Haar werk doet zich vooral tastbaar voor omdat ze met kwast en verf simpelweg het doek bestrijkt. Ze heeft haar oogbeweging omgezet naar een fysieke beweging van haar armen en handen die het schilderij bezweren. In haar verbeelding van het bestaan is het leven in vergetelheid geraakt. Voorzichtig probeert ze het weer op te roepen. Eigenlijk is ‘roepen’ te veel gezegd, het is eerder een fluisteren om het leven niet af te schrikken en weg te doen vluchten. Christine Bittremieux: ‘Als schilder gaat het mij erom het gevoel te hebben te worden opgenomen in een groter geheel.’

Haar werk als schilder is Christine Bittremieux niet zomaar begonnen: al jong had ze het verlangen zich in de beeldende kunst te ontwikkelen. Ze groeide op in Brussel, in een tweetalig gezin, waar ze tot haar vierentwintigste woonde. Thuis zag ze afbeeldingen van het werk van Léon Spilliaert, de eigenzinnige symbolist uit Oostende en de Brusselse fauvist Henri Evenepoel. Op haar twaalfde ging ze met haar ouders naar een tentoonstelling van Rik Wouters, ook een fauvist, en daar ontstond de gedachte: dit wil ik ook.
‘In België kun je je voorbereiden op een studie aan de kunstacademie door op de middelbare school op secundair niveau te kiezen voor kunstvakken, de zogenaamde kunsthumaniora, zonder dat je daarbij andere vormen van hoger onderwijs uitsluit. Mijn vader was daar met zijn universitaire loopbaan geen voorstander van, maar na vier jaar gymnasium ben ik dat toch gaan doen.’

Inmiddels was de thuissituatie moeilijk doordat haar moeder regelmatig aan zware depressies leed. Christine was negentien en stond op het punt een kunstopleiding te beginnen toen haar moeder een einde aan haar leven maakte. ‘Dat was een traumatische ervaring voor het leven, want ik voelde me zeer met mijn moeder verbonden. Ik was begin twintig toen ik naar mijn zus in Amsterdam ging om de situatie in Brussel te ontvluchten en hier heb ik daarna mijn leven opgebouwd. Ik heb een jaar gewerkt op de uitgeverij van Geert van Oorschot, maar ik trouwde en ik kreeg de eerste van mijn vier zonen en ben daarna aan de hogeschool Frans gaan studeren en werd vertaler, een job die ik vanuit huis kon doen.’

Pas twintig jaar later, haar jongste zoon was toen een jaar of drie, besloot ze de knoop door te hakken en toch te gaan doen wat ze altijd al voor ogen had: schilder worden. Ze meldde zich aan bij de Vrije Academie in Den Haag waar onder anderen Bob Bonies en Martin Rous jr. haar begeleiders waren.
‘Ik ben begonnen met het schilderen van wat ik uit het raam zag, dus huizen in de stad. Het kwam door Bonies dat ik op een ander spoor kwam want hij deed de uitspraak ‘de afwezigheid van figuratie kán leiden tot een beter schilderij’. Dat was geen voorschrift, maar kwam natuurlijk voort uit zijn eigen werkwijze van volkomen abstractie. Ik ben meer op de grens gaan zitten met schilderijen van snelwegen en fly-overs als banen verf op mijn doeken.’

In haar werk ontbreekt in ieder geval de menselijke figuratie en iedere anekdotische referentie. Ook de landschappelijkheid van haar werk kun je meestal niet echt figuratief noemen; het zijn banen verf die in ritmische, langzame gebaren op het doek zijn aangebracht. De schilderijen zijn weliswaar ontleend aan bestaande landschappen die ze vaak via foto’s uit kranten en tijdschriften als bronmateriaal verzamelt, maar ze schildert die nooit na. Voor haar is het schilderij toch een omgezette beweging van een geconcentreerde gemoedstoestand.
‘Het sensuele van de verf en het plezier van de kwaststreek overheersen als ik aan het schilderen ben. Ik laat het landschap los als ik aan het schilderen ben. De Normandische kust, brede stranden, de grenzen tussen strand, zee en lucht en de zinderende vlaktes in Amerikaanse natuurparken zijn concrete inspiratiebronnen. Ik probeer het gevoel van eindeloosheid en verlatenheid om te zetten in een schilderij. Daarin ben ik alleen op mezelf aangewezen. Toch is altijd de aanwezigheid van mijn moeder voor mij voelbaar in het schilderij. Ik had met haar de symbiotische relatie die ik nu met mijn schilderijen heb.’

Hoe desolaat de landschappelijke doeken van Christine Bittremieux ook aandoen, ze hebben in hun atmosferische hoedanigheid altijd iets plezierigs. Haar belangrijkste maatstaf voor een goed schilderij is de overtuiging dat het als vanzelf tot stand is gekomen. Je herkent het genoegen dat ze schept in het maken van het schilderij. Ze heeft zich daarin kennelijk verloren – of gevonden – en bevrijd van de rompslomp van het leven van alledag.

Werk van Christine Bittremieux is te zien in de tentoonstelling Rondom de leegte III, een duo-expositie met Eddy Stikkelorum in Galerie Artline in Delft van 29 januari tot en met 12 maart 2023.