Een reden om er te zijn, liefde die dwars door het leven groeit – over Nan Goldins levenswerk

Tate Modern in Londen, 2012: ik ben het museum ingedoken om aan een obligaat jaarlijks familiebezoek te ontsnappen. In de bijhorende museumshop wordt mijn aandacht meteen naar een boek getrokken, in eerste plaats vanwege haar intrigerende titel. The Ballad of Sexual Dependency (1980-1986). Het is een van de bekendste fotoseries van de Amerikaanse fotograaf Nan Goldin (1953), op papier vereeuwigd.

Er is veel te zien op de beelden waar onder meer New York en Provincetown in de jaren 70, 80 en 90 belangrijke decors zijn: paradijsvogels vol kleur en leven in bekende queer nachtclubs, hotelbedden gevuld met naakte, kronkelende lichamen, er wordt gedanst en gelachen en gehuild en gestruind door verlaten stadsdelen. Vrijwel iedere foto is gevuld met mensen – vooral afkomstig uit Goldins’ vrienden- en kennissenkring. Zelf is Goldin ook vaak onderdeel van de portretten. En zoals ze haar subjecten nietsontziend in vol ornaat toont, doet ze dat ook bij zichzelf: ze is te zien in onhandige, kwetsbare seksposities, na een nacht doorhalen met de lipstick rond haar opengehaalde mond gesmeerd. In elkaar geslagen door een ex-geliefde, haar gezicht blauw en opgeblazen, een wezenloze blik in haar door bloeduitstortingen omrande ogen.

In de documentaire All the Beauty and the Bloodshed (2022) vertelt Goldin over de kritiek die ze in haar beginjaren als fotograaf kreeg. Vooral mannelijke collega’s, galeriehouders en kunstrecensenten verweten haar een gebrek aan technische capaciteit. Veel van Goldins werk is niet compleet scherp gesteld en er zit weinig continuïteit in haar kleur- en lichtgebruik. Het dagboekachtige dat haar werk kenmerkt werd bespot; alsof ze een hobbyist was die maar wat deed omdat haar werk weinig geënsceneerd is. Het is juist wat zijzelf haar beste werk noemt, zo vertelt ze in een interview voor de serie The Artist Project van The Met Museum: ‘The best stuff I did, is made out of mistakes.’
Het is ook precies wat me raakt in haar fotografie: het beweeglijke, ongepolijste, de ruimte die ze zichzelf geeft te experimenteren met overdaad en simplisme. Op sommige foto’s struikel je over de lijven, bombastische kleuren, grote vlakken omgeving, extraverte kledingstukken. Waar op andere afbeeldingen eenvoud spreekt uit meer ingetogen, bijna vervagend kleurgebruik, een simpele blote rug voor een raamkozijn. Hoewel haar stijl soms doet vermoeden dat de scene toevallig of per ongeluk is vastgelegd, spreekt er een enorme urgentie uit Goldins werk. Wanneer haar in All the Beauty and the Bloodshed wordt gevraagd waarom ze begon met fotograferen en dit altijd is blijven doen, zegt ze: ‘It gave me a reason to be there.’ Haar camera, haar fotografie, werd een reden om overal bij te zijn en niet te verdwijnen. Fotografie werd al vroeg in haar leven haar basis, waarin ze die kern van huis uit miste. In de documentaire is de rode draad een groot familietrauma dat Goldin teistert. Haar moeder komt uit een onveilig nest en geeft veel over aan Nan’s oudere zus. Zij wordt als tiener uit huis geplaatst, komt terecht in een jarenlange strijd tussen pleeggezinnen en psychiatrische inrichtingen. Ze kiest voor zelfdoding en laat Nan gebroken achter – haar zus was haar rolmodel, ze hadden een liefdevolle band. Haar ouders zwijgen jarenlang over het tragedie.
Fotografie heeft Goldin naar eigen zeggen gered, net als haar zelfgekozen familie; de mensen op de foto’s. Ze vormen een hechte gemeenschap, delen trauma’s en geluk.

Goldins foto’s worden vaak gereduceerd tot een ode aan de bohemiaanse jaren 70, de glamoureuze jaren 80. Ja er is seks, glitter te vinden op kleding en wangen, er wordt wat afgekust, er zijn talloze avonden vol tumult en genegenheid. Maar er is ook het sekswerk dat Goldin doet om haar filmrolletjes te kunnen veroorloven, werk dat haar zwaar valt, vertelt ze All the Beauty and the Bloodshed. Ze heeft ziekte en dood vastgelegd. Goldin is queer, een groot deel van haar vriendenkring identificeert zich eveneens zo. In haar werk zijn de gevolgen van de hiv-epidemie te zien; lijven die op zijn, ogen die dof staan, wanhoop of juist acceptatie van het naderende einde. Liefde die er dwars doorheen groeit. Daarnaast is er Goldins verslaving aan de pijnstiller Oxycontin. Alles wordt op film vereeuwigd, ze wil niets missen, geen ander beeld voorschotelen dan het leven in al zijn rommeligheid. Ik ken geen fotograaf bij wie je de lucht op sommige foto’s bijna kunt ruiken, de lippen van de gefotografeerde haast kunt proeven. Waar zowel pijn als plezier zo voelbaar is – zo filmisch, zo levendig. Alsof ook jij een reden hebt om erbij te zijn.