Dichterbij Michael Tedja

De video’s duren nauwelijks langer dan een minuut, maar hun noodzaak is in elke seconde voelbaar. We zien geen tot het uiterste getergde, boze man die zijn kunstenaarschap verdedigt, maar een zelfbewuste, welbespraakte verteller die verklaringen aflegt over de achtergronden van zijn werk. Hij belichaamt met zijn werk alles waar hij voor staat, dat hij tot op het bot bevraagt, altijd zijn eigen gelijk in twijfel trekkend als de omstandigheden er aanleiding toe geven. In een van de video’s zegt hij daarover dat je wel kunt vasthouden aan bestaande structuren en dat je het dan wel een jaar of tien kunt redden, maar er komt een tijd dat alles om je heen is veranderd. Dan kun je niet anderen de schuld blijven geven voor de positie waarin je verzeild bent geraakt, omdat je niet verder hebt gekeken dan je neus lang is.

Het is die houding die tot een bewonderenswaardig veelzijdig kunstenaarschap heeft geleid. Als schrijver en als beeldend kunstenaar sluit Tedja geen vorm, werkwijze of denkwijze uit. Het is de veranderlijkheid van zijn taal en beelden die zijn manier van werken karakteriseert. Daar komt bij dat hij onstuitbaar is in zijn artistieke dadendrang. Hij werkt alsof de duivel hem op de hielen zit, maar juist hij is voor de duivel niet bang. Hij levert zich uit aan wat hij maken moet. Hij vertelt dat hij een serie van 800 geschilderde tekeningen maakte in 32 series. In die genummerde series zie je tekens tot stand komen die zich blijven ontwikkelen totdat ze een verhaal vormen dat zich in de loop van de tijd ontvouwt.

Hij werkt alsof de duivel hem op de hielen zit, maar juist hij is voor de duivel niet bang. Hij levert zich uit aan wat hij maken moet.

Wie zijn filmpjes bekijkt ziet iemand die zich stellig iets heeft voorgenomen en die tegelijkertijd bereid is om alles wat hij aan beweringen doet zelf weer te bevragen op de geldigheid ervan. Het gaat Michael Tedja niet om gelijk hebben maar om gelijk zijn. Hij doet onder voor niemand omdat niemand voor hem onder doet.

Zowel al schrijver en als beeldend kunstenaar maakt Tedja gebruik van een visuele taal in de context van zijn verhouding tot de wereld. Opvallend is zijn verhaal over zijn reis door Mali in 2005. Hij wisselt daar intensief van gedachten met kunstenaars die hun vak vooral ambachtelijke beoefenen als poppenmaker, zandtekenaar of beeldhouwer die uit boomstammen zijn beelden hakt. Terug in Nederland vroeg hij zich af hoe hij zijn conceptuele manier van werken kon bevrijden van het waardeoordeel dat ermee gepaard gaat. Michael Tedja weigert zijn tijd en energie te besteden aan het bestrijden van morele oordelen. In alles wat hij maakt gaat hij na of hij in staat is onafhankelijk werk te maken dat op zichzelf staat en als zodanig veranderlijk is en in beweging blijft. Een van zijn gedichtenbundel heet niet voor niets ‘Tot hier en verder’ (2013).

Over Tedja wordt weleens beweerd dat hij ‘hermetisch’ is, maar het tegendeel is het geval. Tedja verbuigt de tralies van de disciplines om ze in elkaar te laten vervloeien, om ze tot een eenheid te smeden. In zijn video’s vertelt hij vrijuit over hoe hij werkt en wat hij maakt. ‘Hermetisch’ betekent ‘volkomen dicht’, maar Tedja is eerder een volkomen dichter. Via zijn video’s kom je dichterbij.