De vervreemde moeder – over het werk van Anida Yoeu Ali

“Door gebruik te maken van je eigen lichaam als materiaal is performancekunst een directe daad van dekolonisatie. Er zit een bepaalde vrijheid in die veel macht heeft en hard nodig is,” legt de Cambodjaans-Amerikaanse kunstenaar uit wanneer haar wordt gevraagd waarom ze voor performancekunst kiest. Het is niet haar bedoeling om provocerend werk te maken, maar door zichzelf en het publiek nauw te betrekken in haar interventies, worden diepgewortelde, kwalijke patronen snel blootgelegd.

Ali vindt het belangrijk om als kunstenaar in contact te staan met de gemeenschap om haar heen. Zo wil ze het westerse idee loslaten van kunst die in een atelier is verstopt tot de werken af zijn. Voor haar residentie in Fukuoka te Japan in 2014 opende de kunstenaar haar studio voor moeders uit de omgeving om een gesprek met hen aan te gaan. De moeders vertelden over hun ervaringen rond het opvoeden van kinderen terwijl ze tegelijkertijd hun carrière in stand moeten houden. Er heerst een patriarchaal familiesysteem waardoor er veel druk op de moeders komt te liggen. Een groot aantal Japanse vrouwen voelt zich beperkt en wordt gedwongen ondergeschikt te zijn, en zoeken een eigen identiteit buiten hun moederrol.
Uit gesprekken bleek dat de meeste werkende moeders zich op specifieke openbare plekken in Fukuoka niet welkom voelden, zoals in musea, restaurants of het openbaar vervoer. Ze vertelden dat zij zich oncomfortabel, eenzaam en ongezien voelen wanneer ze met hun kinderen in het openbaar zijn.
Om aandacht te schenken aan de verhalen van de vrouwen maakte de kunstenaar het werk 16 Minutes dat bestond uit een aantal publieke interventies op de Fukuoka Triënnale 5 die ieder zestien minuten duurde. De samenwerking met de moeders en kinderen zette zich voort in de uitvoeringen, waar zij als uitvoerders van de performance een podium kregen en zo hun ruimte konden terugeisen. De titel, evenals de duur van de interventies, refereert naar de tijd dat een Japanse vader, volgens onderzoek uit 2014, gemiddeld per dag met zijn kinderen spendeert.

Om het gevoel van vervreemding en misplaatsing dat de Japanse moeders dagelijks ervaren zichtbaar en tastbaar te maken, trok Ali met White Mother de openbare ruimte van Fukuoka in. Op de foto’s, die als verlenging van de performance dienen, is de kunstenaar met haar dochter in de kinderwagen te zien op drukbezochte plekken. Net als haar geschminkte gezicht is het kostuum dat Ali draagt volledig wit, op enkele rode details aan de binnenkant van haar capuchon na. Dit is geïnspireerd op Butoh, een avant-gardistische dansvorm in Japan, waar de dansers van oudsher helemaal wit zijn geschminkt om zichzelf zo een pure uitstraling te verschaffen. De witte verschijning creëert een afstand tussen de kunstenaar als symbool voor de Japanse moeders en de rest van de mensen in de menigte. Het opvallende uiterlijk maakt de vervreemding die de moeders ervaren zichtbaar. Alsof zij door hun moederrol niet meer bij de gemeenschap horen waarin zij zichzelf in voortbewegen.