De tuin, het bos en de beek – Biënnale Gelderland
De complexe relatie tussen mens en natuur wordt van verschillende kanten belicht tijdens Biënnale Gelderland 2019. Puck Kroon schrijft over de Biënnale.
De complexe relatie tussen mens en natuur wordt van verschillende kanten belicht tijdens Biënnale Gelderland 2019. Het concept van Biënnale Gelderland is dat de geselecteerde kunstenaars een link hebben met de provincie: de een is er geboren, de ander heeft er gestudeerd. De twee hoofdtentoonstellingen met werk van 16 kunstenaars zijn gecureerd door Productiehuis Plaatsmaken. In de openbare ruimte langs de Jansbeek in Arnhem wordt werk gepresenteerd dat speciaal voor de gelegenheid gemaakt is en Museum Het Valkhof in Nijmegen laat werk zien van dezelfde kunstenaars dat context biedt aan de tentoonstelling in Arnhem. De tentoonstelling laat het behoud van de door de mens bedreigde natuur en het romantisch ideaal van de natuur als spiegel van de ziel samenkomen. Ik bezocht de perspreview om een aantal van deze werken te kunnen uitlichten. Omslagbeeld: Isolde Venrooy, Track, 2019
Karlijn JanssenDe verhouding tussen mens en natuur is dubbelzinnig. De natuur claimt haar plaats binnen de gecultiveerde wereld en woekert onverminderd door. De mens voelt de drang de natuur te overheersen maar ook te bewaken en te bewaren. Hier ontstaat de ambiguïteit: de aarde heeft een onzekere toekomst door toedoen van de mens zelf. Soms lijkt het zelfs alsof de mens een surrogaat-natuur heeft gecreëerd. Kunnen we onze groene omgeving nog natuur noemen terwijl we het voornamelijk zelf hebben aangelegd? Sinds de Romantiek is de natuur al een terugkomend thema in de kunsten. De natuur werd ingezet als denkbeeldige ruimte voor de geest: de natuur als spiegel van de ziel, als metafoor voor gevoelens en als duiding voor de nietigheid van de mens als soort. In de hedendaagse kunst wordt de natuur meer ingezet als inhoudelijk thema of wordt de schoonheid bevraagd in relatie tot het menselijk ingrijpen. Welke verhouding heeft de mens tot de overweldigende natuur?
Ik ging alleen even een ommetje maken, maar besloot uiteindelijk tot zonsondergang buiten te blijven, want naar buiten gaan, zo ontdekte ik, was in feite naar binnen gaan. – John Muir
DE TUIN – projectruimte Museum Het Valkhof
De natuur in volle glorie wordt door Thijs Linssen gevat in het werk Eternal Sunshine (2018-2019). Het is een volledig artificiële zonsondergang die eindeloos voortduurt. Alle weertypen komen voorbij en de ondergaande zon reflecteert op de deinende golven. Voor Linssen wordt de schoonheid van de natuur gevat in de herinnering aan een jaarlijks familie-uitje: een weekend een huisje huren op het strand en gezamenlijk naar de zonsondergang kijken. Linssen zoekt in zijn werk naar de scheidslijn tussen feit en fictie en is met name geïnteresseerd in de grens. Wanneer doet een ervaring zich voor als een herinnering en hoe lang duurt het voor die ervaring een op zichzelf staand beeld wordt? In dit proces speelt de factor tijd een belangrijke rol. Hoe meer tijd je hebt, hoe meer gelegenheid er is om af te dwalen in je hoofd.
Dat dwalen komt ook terug in Splendid isolation (2017) van Roos van Haaften. De installatie speelt zich op meerdere niveaus af, waardoor de toeschouwer in het beeld kan verdwalen. Het werk bestaat uit verzameld afval: glas, plastic, tarwebloem, een veer, een lucifer en een AH zegel. Van Haaften maakt van niks veel. Het afval rangschikt ze zodat er een stilleven ontstaat waar een lamp achter geplaatst wordt. Door een exacte uitmeting van licht, spiegels en afstand verschijnt er een schaduw die op het projectieoppervlak een landschapsscène geworden is. In het werk gaan cultuur en natuur hand in hand: in handen van Van Haaften ontstaat een vernieuwde orde der dingen. Een achteloos veertje wordt op de muur ineens een meertje.
HET BOS – patio Museum Het Valkhof
De zwaarmoedigheid en de sombere kijk op de toekomst van de natuur zijn bij Rob Voerman onderdeel van de apocalyptische sfeer die hij creëert met zijn installaties, foto’s en prints. De installatie Forum 5 (2019) is een mengelmoes van utopie, vernietiging en verval. Het is een sculptuur op schaal waarin het moment vlak na een explosie is vastgelegd. Wat eens een tribune was, is nu een versplintering van brokken hout, spiegels, karton en glas. Voerman zoekt manieren om het leven zinvol te maken en bevraagt middels zijn werk de huidige stand van zaken wat betreft de klimaatkwestie, stadsplanning en hoe wij met elkaar omgaan in de huidige maatschappij. Hij wil de gelegenheid geven aan de bezoeker om zijn werk als een ontmoetingsplaats te ervaren waar de mogelijkheid tot het in gesprek gaan centraal staat.
Aldwin Lehr zoekt de donkere kant van de natuur bewust op: hij gaat in de schemering het bos in met zijn camera. Verboden Woud (2018), Nevelheim (2017) en Wind van het Nachtbos (2019) zijn mysterieuze foto’s die hij maakte vanuit een fascinatie voor verborgen geschiedenissen, magie, Germaanse mythologie en volksverhalen. Bijzondere lichtval, mist, de ontdekking van entiteiten en energieën van lang geleden probeert Lehr te vatten. De beelden laten de rillingen over je rug lopen en doen je verlangen naar het betoverende onbekende.
DE BEEK – langs de Jansbeek in Arnhem
De komende zes weken wordt de Jansbeek omgeven door werken die op het water drijven, langs de randen kleven en op het voetpad opdoemen. De Jansbeek was in de vroege middeleeuwen van groot belang voor de ontwikkeling en groei van de stad Arnhem. Het was de levensader van de stad. In de 19de eeuw werden de singels gedempt. Pas in de tweede helft van 2017 werd de beek weer bovengronds gebracht.
Karlijn Janssen legt in haar videowerk een link met water: ijs. Ze probeert in Ice (2018) brokken van een ijsvlakte aan elkaar te borduren, wat uiteraard niet lukt omdat het ijs onder haar handen smelt. Met iedere poging valt het ijs verder uit elkaar. De kunstenaar werpt de vraag op wat de ongevraagde bemoeienis van de mens in de natuur kan veroorzaken: een verpest uitzicht, een afbrokkelend ideaalbeeld? Voor het werk Ice (2019) wat naast de Jansbeek staat is Janssen speciaal naar Noorwegen gereisd om een smeltend raketje in een smeltende gletsjer te steken. Het is een vervreemdend beeld dat je aan het denken zet. Wat als al het natuurlijke ijs straks gesmolten is? Brengt deze actie aan het licht wat de mens de natuur aandoet door de verwoede pogingen de natuur te bedwingen of is het een onmogelijke poging de gletsjer te redden?
Gijs Frieling legt op een andere manier nadruk op de natuur. Zijn muurschilderingen en schilderijen vieren de schoonheid van de natuur. Frieling grijpt terug op religieuze beeldtaal om de betekenis van de natuur, zoals wij die vanuit natuurwetenschappelijke hoek kennen, te verbreden. Hij creëert een waan van het paradijs, waarin ook elementen uit de volkskunst terugkomen zoals patronen en motieven. Met Pink marbled COC (2019) hebben Frieling en zijn assistenten het COC-gebouw (COC is de oudste belangenorganisatie voor LHBT’s ter wereld en houdt zich bezig met integratie van homoseksualiteit) in Arnhem een cadeau gegeven: de buitenmuren van het pand zijn volledig geschilderd in verschillende tinten roze waarin de beeldtaal van Frieling duidelijk terugkomt. De roze verf geeft een boekmarmerimitatie: marmer heeft van nature grillige patronen waar het menselijk oog geen vat op krijgt. Door patronen van marmer te spiegelen, komt er plotseling een organische vorm tot stand die beantwoordt aan onze neiging tot patroonherkenning.
Zijn muurschilderingen en schilderijen vieren de schoonheid van de natuur.
Verbindende elementen op de route langs de Jansbeek zijn de overal opduikende felgele keramische objecten van Track (2019), waarop aanwijzingen zijn aangebracht die het wandelen tot een duidelijke ervaring maken. Isolde Venrooy zet dit kijkgereedschap in om de ervaring van de omgeving te belichten. De onkruidfoto’s Streetlife (2019) van Rob Sweere die hij in een speciaal voor de gelegenheid gebouwde minuscule witte fotostudio plaatst, duiken ook op verschillende plekken langs de route op. Datgene wat ongevraagd tussen de stoeptegels groeit en ongezien vertrapt wordt, zet Sweere in de schijnwerpers, geïsoleerd van hun omgeving.
De verscheidene benaderingen van de relatie tussen mens en natuur leveren een tentoonstelling op met verrassende werken. We zijn als mens aan de natuur overgeleverd en tegelijkertijd zorgen onze handelingen tot een onderdrukking van diezelfde natuur. De bands Swans en The Cure vatten het goed samen: “When we breath this air / again and again and again and again”. De mens staat niet boven of onder maar naast de natuur.
Biënnale Gelderland (zie voor het volledige programma: www.biennalegelderland.nl)
locatie Arnhem – route langs de Jansbeek: 10 okt 2019 – 24 nov 2019 (geopend woensdag tot en met zondag van 12-17u)
locatie Nijmegen – Museum Het Valkhof: 10 okt 2019 – 5 jan 2020 (geopend dinsdag tot en met zondag van 11-17u)
met werk van Aldwin Lehr, Erik Mattijssen, Erik Odijk, Maria Roosen, Seet van Hout, Gijs Verhoofstad, Rob Voerman, Roos van Haaften, Mirka Farabegoli, Frank Bruggeman, Rob Sweere, Isolde Venrooy, Thijs Linssen, Karlijn Janssen, Gijs Frieling en Gerda ten Thije
en naast de hoofdtentoonstelling(en) kregen Studio Omstand (kunstenaarsinitief in Arnhem) en ExpoPlu (platform voor hedendaagse kunst in Nijmegen) de gelegenheid een autonome tentoonstelling te maken gerelateerd aan het thema
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl