De tijd van ons leven – over het werk van Vanessa Baird

Te midden van een huishouden dat veel van haar vraagt, maakt ze rumoerige tekeningen. Stripachtige, cartooneske tekeningen die overlopen, als een pannetje overkokende melk. Misschien zijn ze niet mooi, ik moest eraan wennen, maar ach, wat is mooi. Ze ruiken naar transpiratie, oude mensen, luierbroeken en chocopasta.
Vanessa Baird kreeg dan ook les van een van de grootsten, Quinten Blake, de illustrator van de boeken van Roald Dahl. Het door hem getekende boek De reuzenkrokodil heb ik zo vaak voorgelezen dat ik er nog wel eens van droom. Dan kijkt die krokodil vanonder mijn bed me aan: ‘wil je nog wel verder leven?’ lijkt hij te vragen. ‘Zal ik je een handje helpen?’
De krant De Tijd noemde de scènes van Baird macaber, maar ik zou eerder zeggen: realistisch, als je tenminste je eigen fantasieën ook onder die realiteit mag rekenen.
Aan tafel met een stel kinderen, een gezin. Dat lijkt allemaal heel gezellig maar de een kotst de bruine smurrie weer uit, de ander klapt ermee tussen z’n handen en de derde doet Niets. Op de achtergrond doemt een spookachtige oma op. De moeder heeft schotelronde ogen van verbijstering, wanhoop en acceptatie. Haar man heeft dit gezin verlaten en haar demente moeder is juist bij haar ingetrokken. Al die zorg neemt ze met liefde op zich maar het trekt ook aan haar en in de tekeningen drijft de weerzin naar boven.
‘I use my mother as a prop all the time as well.’ Ook haar kinderen zijn decorstukken. Zo geeft ze haar gevoelens ruim baan in overvolle tekeningen met felle kleuren en verwrongen personen. ‘I use them to tell a narrative. There’s nothing extra, nothing hidden behind what you see. I just put the people around me together as if it were a drama.’

Vanessa Baird tekent iedere dag. Het woord therapeutisch is verboden, maar dat het haar helpt om de chaos vol te houden, dat is duidelijk. In haar tekeningen houdt ze niets achter, maakt ze niets mooier. De handeling van het tekenen voert haar juist even weg bij haarzelf. Want je gevoelens tekenen betekent ook dat je ze even niet hoeft te voelen.
‘Every morning when [my mother] was in our house, I would go to see what kind of condition she was in and I would film her, which is a very mean thing to do. She would be there in her diapers, going mental because she was psychotic. I thought maybe I’d make a film out of it with nice music, but I also might never do anything. The thing was to keep me doing the job, to make it interesting,’ zegt Baird.
Over een ellendige vakantie valt smakelijker te vertellen dan over die fijne maar eentonige glam camping.
Een vriend voorziet haar van grappen, die Baird in haar tekeningen verwerkt. ‘Roses are red, violents are blue God made me pretty, what happened to you.’ Er hangt ook een rustige tekening van een kalme zee, waar tussen de golven de hoofden van vluchtelingen te herkennen zijn.
Ja, die is echt wel mooi.

De tentoonstelling met de tekeningen van Vanesa Baird is te zien in Museum De Reede in Antwerpen, geopend do-vr-za-zo-ma van 11.00 tot 17.00