De romantiek van een celstructuur – in gesprek met Kyara van Meel

Ik ben opgegroeid in de stad, dus veel van wat ik weet over planten en bloemen vind ik online en in boeken. Vaak richt ik me dan op één fragment van zo’n celstructuur die ik herhaal of uitvergroot. Als je een afbeelding ziet van zo’n structuur, in een tekening uit een biologieboek bijvoorbeeld, is die al niet meer objectief: iemand anders heeft er een beeld van gemaakt.

Schilder Georgia O’Keeffe brengt in haar werk een soort schakeling van beelden aan, waarin je je eigen lichaam kan herkennen maar ook bijvoorbeeld een vrucht of een bloem. Ik ben gaan onderzoeken wat zo’n schakeling van beelden voor mij zou beteken. Momenteel werk ik aan schilderijen waarbij één van de lagen eigenlijk een romantisch landschap is, zoals op de schilderijen uit de Romantiek. Ik zoek naar voorbeelden van zo’n typisch romantisch landshap online, en schilder het in grote lijnen na. Ik vermeng het beeld dan met andere lagen, vaak hele kleine structuren, zoals die van een vrucht. Op het doek zie je in die romantische landschappen een bijzondere verdeling van licht en donker. Er is veel contrast, veel impact, maar ook een heel strakke structuur. Het is een manier van schilderen die heel technisch is, je kan vaste stappen volgen om zo’n effect te creëren. Eerst leg ik vast hoe het licht en het donker zich tot elkaar gaat verhouden, daarna creëer ik kernpunten, elementen van waaruit beweging of een motief begint. Tegenwoordig probeer ik af te stappen van dat strenge, en meer speelsheid te vinden. Dat ik bijvoorbeeld iets kan laten ontstaan vanuit vlekken, in plaats vanuit een structuur.

Het fascineert me hoe relaties tussen verschillende levens kunnen ontstaan. Ik heb op een antroposofische basisschool gezeten. Tijdens de bachelor aan de kunstacademie was ik veel bezig met wat ik van die ideologie wilde meenemen en wat ik wilde achterlaten. In het gedachtegoed van de antroposofie wordt niet alleen het hoofd aangesproken, maar het gehele lichaam. Tijdens mijn schooltijd werden we aangemoedigd om ons bewust te worden van groeiprocessen: hoe je zelf iets kan maken met je handen, hoe planten groeien in de natuur.
Ik kwam tijdens mijn studie aan de academie ook in contact met de stroming van het New Materialism, waarin het gaat over het decentraliseren van de mens. Mij is bijgebleven dat als we ons bewust worden van onze eigen subjectieve ervaringen, we ook meer rekening kunnen houden met elkaar. Die subjectiviteit speelt ook breder een rol: een connectie zoeken tussen kleinere levens en het ongrijpbare. Dingen niet los van elkaar ervaren. Het brengt me ook terug naar kind zijn, in het gras liggen, naar de grassprieten kijken en denken: hoe zou het zijn als ik hier als veel kleiner wezen doorheen kan lopen? Een soort fantasiewereld – waarin nieuwsgierigheid en onschuld een rol spelen – die ik nog steeds heel inspirerend vind wanneer ik aan een werk wil beginnen.

Het centrale beeld is steeds complex, het is gelaagd, en verwijst naar landschappen en botanische elementen. Maar op een gegeven moment vond ik het lastig dat het schilderij plots stopt. Het is soms moeilijk om een schilderij als ‘af’ te beschouwen. Om dat eindresultaat meer te nuanceren, ben ik begonnen met tekeningen rondom het doek. Zodat de patronen op elkaar kunnen reageren, en ze met elkaar verbonden zijn voorbij het kader. Ik zie het als een uitbreiding van het beeld, niet als een apart werk. Het is een installatie op de muur.

Ja, ik heb een heel andere relatie met die tekeningen dan met het doek. Als ik details maak op een schilderwerk, kan ik daar heel erg in verdwijnen. Op de muur teken ik veel intuïtiever. Ik gebruik mijn hele arm en herhaal soms een vorm tot die helemaal uitgewerkt is. Wanneer ik schilder, reflecteer ik veel meer dan wanneer ik teken: het tekenen op de muur is directer en ik heb mijn hele lichaam nodig om de grote houtskoollijnen te maken.

Jij ziet het als iets heel kleins, maar iemand anders ziet het juist weer als een ontploffing of een blikseminslag. Ik vind het interessant dat iedereen iets anders ziet. In de houtskooltekeningen zien mensen pauwenveren. Juist daarom wil ik geen titels geven aan mijn werken, dan blijft die ambiguïteit bestaan.

Mijn opa was ook kunstenaar, van hem heb ik geleerd om goed te observeren. Hoe je eerst moet kijken en dan je eigen beeld vormt. Dat is nog steeds de kern van hoe ik kijk en maak. Pas tijdens mijn master aan het Frank Mohr Instituut ben ik met olieverf gaan schilderen. Ik heb interesse in de limieten van het medium, dat je steeds gebonden bent aan het doek. Ik heb iemand daar weleens over horen zeggen: ‘the square is the challenge’. Ik wil het medium schilderkunst steeds verder gaan onderzoeken, en kijken hoe je door dat doek een opening kan maken naar een andere wereld. Of dat ‘vierkant’ voor mij voldoende kan zijn, of dat ik daar omheen meer nodig heb. Tegenwoordig werk ik op ruwer linnen en door die structuur heb ik veel meer grip. Dat geeft een heel andere ervaring tijdens het schilderen.

Het digitale is bij mij wel aanwezig, maar alleen als instrument. Ik maak foto’s van een werk wanneer ik nieuwe lagen wil aanbrengen. Dan ga ik daar op mijn telefoon alvast schetsmatig mee aan de slag. Dat gaat snel, met mijn vingers op het scherm, dat is heel anders dan wanneer ik het beeld zou importeren in Photoshop en het beeld daar zou bewerken. Met olieverf moet je lang wachten tot de verf droog is. Het voelt, sinds mijn afstuderen, alsof de tijd heel snel gaat, maar ook alsof ik nu weer vrijer kan gaan werken.