De poging blijven ondernemen – ter nagedachtenis aan Daan Gielis (1988 – 2023)

Die is nog steeds relevant, maar in situ specifiek werken doe ik veel minder. Ik denk omdat ik het verhaal nu meer in het object wil steken dan in de aankleding van een ruimte. Ik probeer nog steeds te verstaan hoe mijn verhouding tegenover verschillende systemen in de wereld in elkaar zit. Bijvoorbeeld tegenover mijn systeemziekte, maar ook tegenover de punk en hardcore, de do it yourself-mentaliteit die daarin schuilt. Ik kijk naar hetgeen dat gekalibreerd is en wat minder gekalibreerd is. En de kunstwereld zie ik dus als een belangrijk systeem dat invloed heeft op de dingen die ik maak.

Ik wil geen uitspraken doen over wat goed zou zijn of slecht, maar ik probeer wel die invloeden zo goed mogelijk te begrijpen zodat ik zo eerlijk mogelijk een positie in kan nemen. In 2021 had ik een soloshow bij Everyday Gallery in Antwerpen met de titel Omdat De Wereld Is Zo Ontrouw en die ging over de relatie tot de wereld begrijpen en kijken of er alternatieven mogelijk zijn. Ik denk dat er geen alternatieven zijn momenteel, maar ik denk dat de poging om een alternatief te vinden altijd gevoerd moet worden.

In die soloshow was het schilderij Misantroop (1568) van Pieter Bruegel belangrijk. Op dat schilderij loopt een oude, gekapte man weg bij een kleiner figuur dat verkleed is als een rijksappel. Een rijksappel is een gouden bol met een kruis erop en is het christelijke symbool voor de wereld, zo’n bol verbeeldt de macht over de wereld. De oude man loopt dus weg van de figuur die verkleed is als de wereld. Ook heeft de gekapte man een geldbuidel bij zich die wordt weggesneden door de rijksappelfiguur. Terwijl hij wegloopt, liggen er allemaal kraaienpoten op de grond. Die kraaienpoten symboliseren dat ideeën als ‘zingeving’ en ‘je verhouding tot het grotere geheel’ verloren gaan zodra er wordt weggelopen van de wereld. Als je wegloopt van de wereld, heb je het gevaar om in de kraaienpoten te stappen. Dat is de moraal van het schilderij. Of je nou omgaat met de wereld of er van wegloopt, je verkloot het altijd. Of je nou omgaat met het systeem of ervan wegloopt, het zijn allebei geen goede oplossingen.

De rijksappel en de gekapte man heb ik in die tentoonstelling vertaald naar een bronzen beeld.
Ik toonde ook een lichtsculptuur met het logo van de New Yorkse hardcore band, Agnostic Front. Agnostic Front gelooft nergens in, lijkt een tegenreactie te zijn op het huidige systeem en geeft daar antwoord op door ondergronds te zijn. Ik heb echter in de hardcore gezeten en op het moment dat er een scene ontstaat, probeert die scene zichzelf ook te beschermen en nieuwe invloeden weg te duwen zodat ze kunnen blijven bestaan. Ze institutionaliseren zichzelf op een bepaald punt.
In mijn werk ben ik momenteel, veel meer dan vroeger, op zoek naar dit soort verschillende verhalen over min of meer dezelfde tegenstelling die ik via verschillende elementen laat terugkomen. Het gaat me om de poging toch te blijven ondernemen ondanks dat je weet dat het gaat mislukken, ondanks dat je jezelf tegenspreekt. Het is net als het kunstenaarschap, je weet dat je werk ingezet gaat worden in een neoliberaal systeem, desondanks blijf je toch die werken maken. Die onzinnige actie blijf je doen.

De geldbuidel die die gekapte man van Bruegel verliest, lijkt op een hart, dat hart heb ik uitvergroot in een bronzen beeld. Ook omdat ik het op die manier aan mijn persoonlijke situatie kon koppelen.

Ik heb last van een cardiorenaal dilemma, mijn hart heeft graag weinig vocht zodat er niet te veel druk is om bloed rond te pompen. Mijn nieren hebben echter graag veel vocht zodat het makkelijker is om te spoelen. Omdat ik evenwicht moet vinden in enerzijds weinig en anderzijds veel vocht, is er dus nooit een moment waarop zij alle twee tevreden zijn. Onherroepelijk maken zij elkaar kapot, dat is een tegenstelling in mijn lichaam, waardoor ik stelselmatig achteruitga en ook weer een operatie nodig heb. Die tegenstellingen beginnen in mijn eigen lichaam en uiten zich in een dagelijkse routine van bijvoorbeeld een heel streng dieet waarbij ik een beperkt volume vloeistof per dag mag drinken. En als je dan nog verder gaat kijken, ze bepalen nu ook of ik nog tentoonstellingen kan doen ja of nee. Het is iets kleins dat binnenin begint, maar wel gigantische gevolgen heeft op hoe ik mijn leven ga vormgeven. Het dilemma dat terug te vinden is in ‘De misantroop’ toont dus veel gelijkenissen met mijn persoonlijke situatie.

In de show van Marres was ik nog veel bezig met de vraag hoe ik met het instituut moest omgaan. Op een of andere manier voelde dat ook wat afstandelijk. De meest logische manier om die afstandelijkheid weg te werken, is om te vertrekken vanuit het persoonlijke, want de systematiek van de wereld, de tegenstellingen die overal in terug te vinden zijn, zit ook in het persoonlijke. Toch moet het persoonlijke ook universeel blijven en dan is het verdienstelijk om zo’n schilderij van Bruegel of het gebruiken van een online beeldtaal in te zetten. Het werk Happy Sad (2019) is bijvoorbeeld een lichtsculptuur van een lachende en huilende emoji ineen, dat werk vertrekt vanuit het idee dat er zonder verdriet geen geluk kan zijn.

Dat heb ik inderdaad op een gegeven moment ingezien. Ik begon het te herkennen in systemen rondom mij, bijvoorbeeld de kunstwereld. Door aan meer tentoonstellingen te kunnen deelnemen, besefte ik dat een kritische houding innemen een tweesnijdend zwaard is: om kritiek op een systeem te kunnen leveren moet je er onherroepelijk deel van uitmaken.

Ik denk dat die momenten waarbij je met het ene been nog in het ene systeem staat en met je andere in het andere, er spannende dingen gebeuren. Dat is het moment waarop die twee systemen met elkaar crashen. Waar het crasht en waar het wrijft, daar ligt de meest authentieke vorm van productiviteit.

Vroeger gebruikte ik echte planten, nu zijn het eerder afbeeldingen daarvan. Mijn moeder is florist, die interesse komt daar rechtstreeks vandaan. Wij hadden altijd bloemen thuis. Van kinds af vond ik die al boeiend, maar ik vond het ook een verdrietige gedachte, die bloemen worden gesneden, die kunnen een week lang hun functie doen en dan sterven die gewoon, dan is het afval. De circle of life daarin is zo kort en zo duidelijk aanwezig, dat heeft altijd een grote indruk achtergelaten. Het is het domesticeren van een schoonheid die niet aan ons toebehoort, maar die we toch behapbaar willen maken door haar binnen in een vaas te zetten.
In mijn meer recente werk zijn vaak stervende bloemen afgebeeld omdat ik geïnteresseerd ben in dingen die op hun laatste poten staan. Dingen die aan het sterven zijn, de laatste levenskracht toch nog in zich hebben en niet hebben opgegeven. Ik wil laten zien dat zelfs in die periode ook waardevolle dingen te zien zijn. Dat niet alles wat aan het aftakelen is, ook meteen afval is.
In mijn soloshow uit 2019 liet ik ook het werk Michael (2019) zien, dat was een frame met dvd’s erin van de film ‘Michael Clayton’ (2007). Dvd’s hebben waardevolle informatie op zich staan, maar het is tegelijkertijd een medium geworden dat totaal overbodig is. Het zit tussen leven en dood in. Deze laag in mijn werk alterneert met mijn persoonlijke situatie. Ik heb nu het plan om bloeiende bloemen in de top van hun leven af te beelden omdat het hoopvolle af en toe ook mag gemanifesteerd worden.