De onbereikbare kunstenaar
De hedendaagse kunstenaar zit niet meer alleen op een stoffige zolderkamer te schilderen, maar communiceert met de wereld om zich heen en is een actieve netwerker. De ontmoeting met Lennart Lahuis lijkt een uitzondering op deze regel. Hij is de winnaar van de Koninklijke Prijs voor de Vrije Schilderkunst en is net zo onvindbaar als de voorstellingen in zijn kunstwerken. Na een zoektocht van een paar uur vind ik hem dan toch, op een zolderkamer van een pand in Antwerpen waar hij nu een residentie doet en waarvan de ramen trillen zo gauw er een vrachtwagen voorbij rijdt.
Je hebt onlangs de Koninklijke Prijs voor Vrije Schilderkunst ontvangen, maar zou je jezelf als schilder bestempelen?
“Wat grappig dat je dat opgevallen is, nee, ik zie mezelf niet als schilder. Omdat ik was gebruikte bij de werken waarmee ik de prijs gewonnen heb, past het wel, schilderen met bijenwas is een oude schildertechniek. In mijn geval is het meer een manier om schilderen te gebruiken voor een ander doel dan het schilderen zelf.”
Als je jezelf dan toch een label zou moeten geven, welke zou het dan zijn?
“Er zijn schilders, beeldhouwers, multimediakunstenaars, enzovoorts. Misschien ben ik een intermediakunstenaar, mijn werk bevindt zich ergens tussen fotografie, tekst, schilderen en sculptuur. Ik heb bijvoorbeeld met woorden gewerkt die zijn geschreven in water en zijn opgenomen in een tentoonstelling over sculptuur. De ‘schilderijen’ die de Koninklijke Prijs hebben gewonnen zijn ook getoond op de fotobeurs Unseen. Ik vind het juist goed dat mijn werk zich vaak tussen media begeeft, daardoor moet je naar andere criteria zoeken om het te beoordelen.”
In je werk maak je gebruik van afbeeldingen uit fotolijsten, waarom kies je voor deze beelden?
“Omdat het non-afbeeldingen zijn; ze zijn er alleen maar om ingewisseld te worden. Ze bestaan niet om zichzelf, maar als een voorbeeld van wat een afbeelding zou kunnen zijn. Op een aantal van mijn werken zie je enkel afmetingen, bijvoorbeeld 70 x 100 cm. Het object geeft hiermee een omschrijving van zichzelf, maar tegelijkertijd is het een standaardmaat voor afbeeldingen. Alle afbeeldingen in deze serie zijn tot nu toe voorbeeld afbeeldingen, het idee van een afbeelding. Door ze te bedekken met papier en te beschilderen met was en ze zo half te versluieren, of half te onthullen, benadruk ik dit. Ik geef geen volledige toegang, maar een suggestie naar wat het zou kunnen zijn in plaats van te tonen wat het is. Van de fotolijsten die ik vind neem ik de ingrediënten als uitgangspunt; afbeelding, glas, papier en de lijst, maar deze wissel ik om. Ik druk de afbeelding op hout en plaats het met was bewerkte papier op het glas, vóór de afbeelding.”
Hoe maak je de keuze voor de afbeeldingen die je gebruikt?
“Ik gebruik afbeeldingen die ik interessant vindt en die passen binnen een bepaald spectrum dat gaandeweg in het proces duidelijk wordt. Er zijn dus afbeeldingen bij die de afmetingen van het object weergeven, maar ook foto’s van uitheemse volkeren die qua tijd en plaats ver van ons af staan, façades van moderne architectuur die enkel het oppervlak van het volume tonen, papegaaien die dienen als kleurmeting en wolken die met de term cloud in deze tijd ook staan voor data. Bij die laatste maakte ik gebruik van meetpapier. Wolken meten vind ik een mooi, poëtisch idee.
Ook al zie je de afbeeldingen niet, ik vind het wel belangrijk dat mijn keuze iets toevoegt aan de onderwerpen waarin ik geïnteresseerd ben, mocht daar, zoals nu, naar gevraagd worden. sommige goede afbeeldingen werken niet samen met de was, dus die hebben het niet gehaald.”
Esthetiek is dus belangrijk?
“Je kan het een esthetische beslissing noemen, het hangt voor mij nauw samen met wat ik wil van een werk en hoe ik dat naar voren kan halen. Als iets voor mij niet ‘werkt’ dan voel ik me natuurlijk niet comfortabel genoeg om het te laten zien.”
Wat is voor jou de verbinding tussen je teksten en je ‘schilderijen’?
“Bij de één maak ik ruimte tussen de afbeelding en het papier en bij de ander haal ik de woorden van hun dragers en plaats ik ze in de ruimte. Omdat de teksten van water zijn gemaakt verdampen ze en zijn ze dus niet gefixeerd op een ondergrond. Informatie en drager zijn altijd van elkaar gescheiden in mijn werk, ik probeer die twee uit elkaar te trekken, dan is er meer ruimte voor poëzie. Tegelijkertijd is die inwisselbare relatie tussen drager en informatie normaal geworden door digitalisering. Tekst of beeld wordt niet meer gefixeerd, maar neemt slechts tijdelijk geheugenruimte in. Informatie kan vrij gekopieerd, doorgestuurd, verwijderd en vervangen worden, dat was eerder niet het geval.
Voor de teksten gebruik ik citaten, maar ook zelfgeschreven stukken, ik maak hierin geen onderscheid. Ik heb bijvoorbeeld een stuk gebruikt van Derrida, terwijl een andere weer in mij op kwam terwijl ik ergens in een bar zat. Deze twee voorbeelden gaan over het problematiseren en uitstellen van aanraking, wat in mijn werk eigenlijk ook gebeurt, tussen tekst of afbeelding en drager.
Ook fotografeer ik steeds vaker fragmenten die ik tegenkom. Tekst is voor mij materiaal, ik ben geen schrijver die aan een tafel gaat zitten om een onderwerp uit te diepen. Ik werk enkel met flarden; fragmenten van informatie.
Op dit moment verzamel ik bijvoorbeeld een collectie citaten over transparantie. Die term wordt onder andere gebruikt in teksten over media, overheid, kunst en economie. Het is, zo te zeggen, een heel fluïde begrip. Ik probeer een vorm te vinden om met behulp van die flarden tekst achterliggende ideeën te omschrijven waarin ik geïnteresseerd ben. Ik denk dat dit laatste voorbeeld een publicatie wordt. Ik heb laatst een heel mooi boek gekocht.”
Enthousiast trekt Lahuis een boek van de schouw, getiteld ‘The Art of Typewriting’.
“Dit is een boek dat veel verschillende voorbeelden geeft van Concrete Poetry, een beweging die opkwam in de jaren ’50, en sterk beïnvloedt is door bijvoorbeeld Mallarmé en Apollinaire. Er ontstaat in deze gedichten een nieuw soort poëzie omdat er gebruik gemaakt wordt van de relatie tussen de opmaak van het gedicht en de betekenis van de letters en woorden. Als dit goed gedaan is, verrijkt dat elkaar. Het gaat hier niet meer over het lineaire lezen, het blad wordt een ruimte, een speelplaats voor de woorden. Tekst en de grenzen van leesbaarheid hebben altijd een belangrijke rol gespeeld in mijn werk. Toen ik net van de academie kwam fotografeerde ik al citaten, waarna ik het papier verfrommelde en herfotografeerde.”
Er komen nog meer boeken op tafel.
“Een ander mooi voorbeeld is Carl André. Hij is bekend om zijn sculpturen, maar maakt ook gedichten. Hij gebruikt tekst ook als materiaal, letters en woorden lijkt hij in de eerste plaats te gebruiken voor de ruimte die ze op een bladzijde innemen. Ik heb een werk gemaakt dat bestaat uit waterwoorden op keramische tegels die metaal imiteren. Op de tegels staat in tekst een lichaamsdeel en een materiaal, bijvoorbeeld ‘copper mouth’ of ‘stone limbs’. Dat heb ik uit een medisch woordenboek, waarin lichamelijke sensaties met metaforen worden omschreven door patiënten. Het zijn vaak prachtige beschrijvingen. Voor een tentoonstelling heb ik hieruit drie pagina’s genomen waarin het lichaam beschreven wordt als water, lucht, en als grijpend, to grasp, wat ook begrijpen betekent.”
Omdat je niet meteen een voorstelling kunt zien in jouw kunstwerken, moet je langer blijven staan. Is het ook je doel om de kijker te onthaasten?
“Ik denk dat het bijna een automatisch effect van mijn werk is dat de toegang tot beeld en tekst wordt vertraagd. Vaak lijkt het alsof media ‘transparant’ zijn en zonder barrière de wereld toegankelijk maken, ik sta daar wat sceptisch tegenover. Nogmaals, ik zie afbeeldingen en tekst als materiaal, ik wil die overgang van materiaal naar betekenis als het ware stil zetten. De afbeelding zelf is niet in de eerste plaats belangrijk, maar de manier waarop het zich onthult of hoe het verschijnt.
Dit doe ik vaak door een handmatige ‘interventie’ toe te voegen aan gemechaniseerde reproductieprocessen. Ik voeg een fysiek gebaar toe waardoor je bijna door het medium heen moet om de tekst of afbeelding te lezen. Bij mijn waterwoorden moet ik zelf ook heel veel moeite doen voor één tekst. Hierdoor duurt het niet alleen langer voor de kijker om iets te lezen, maar ook ikzelf moet langer stilstaan bij de informatie die ik overdraag.”
Een aantal van de ‘schilderijen’ van Lennart Lahuis zijn nog tot en met 15 november te zien in Koninklijk Paleis Amsterdam op de Dam.
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl