‘De muur tussen het theater en de straat moet verdwijnen’ – In gesprek met Julian Hetzel

Hetzel’s vorige werk All inclusive, dat twee jaar geleden in première ging, maakte veel los bij het publiek. Hij toverde het theater om tot een museum waarin brokstukken uit Syrië werden tentoongesteld, fysiek restmateriaal van de oorlog. Dit leverde naast lovende recensies ook protesten en hevige kritiek op. Sommigen beschuldigden hem van exploitatie omdat hij mensen met een vluchtelingenachtergrond liet figureren op het podium.

Op SPRING zal Hetzels meest recente werk Mount Average gepresenteerd worden. Mount Average is een levensgroot performance kunstwerk en “een oefening in radicaal vertrouwen” waarin de geschiedenis wordt vermalen. Hetzel heeft voor zijn nieuwste werk een fabriek gemaakt die niets produceert, maar wel transformeert. Op die manier onderzoekt de geëngageerde maker hoe macht en kunst met elkaar verweven zijn.

“Solidariteit is simpelweg niet genoeg. Het gevoel betrokken te zijn, betekent niet dat je erbij betrokken bént.”

Milo Vermeire: Je hebt je werk eens omschreven als ‘empathieporno’. Wat betekent dat?

Julian Hetzel: Volgens mij is de term ‘empathieporno’ bedacht door Marijn Lems [red. kunstcriticus]. Hij gebruikte het toen hij schreef over All Inclusive omdat het een erg confronterend werk is dat gaat over de esthetisering van geweld. Mijn artistieke uitwerking riep veel emotionele en ethische bezwaren op.

Mijn werk gaat altijd over het bevragen van ons waardesysteem, maar ook over de rol die de toeschouwer daarin heeft. Kijken is namelijk iets actiefs. Je bekijkt nooit iets zonder medeplichtigheid of verantwoordelijkheid. Wat is bijvoorbeeld het verschil tussen een toeschouwer en een ooggetuige? We zien zoveel slechte dingen gebeuren op de planeet, en we kijken ernaar maar doen niets. Deze apathie heeft te maken met empathie. Empathie is namelijk ook iets dat je verdooft. Het laat je denken dat je al iets doet, alleen al omdat je je ergens van bewust bent en erkent dat dingen mogelijk verkeerd zijn. Het probleem is echter dat wanneer je ergens over leest, praat of er theater over ziet, dit niet betekent dat je werkelijk iets verandert. Maar het voelt wel zo, omdat je er zo druk mee bezig bent of zo goed geïnformeerd bent. In All Inclusive stelde ik dit en de rol die de kunstwereld daarin speelt ter discussie.

Onze empathie staat actie in de weg?

Solidariteit is simpelweg niet genoeg. Het gevoel betrokken te zijn, betekent niet dat je erbij betrokken bént. Het hele vluchtelingenonderwerp is een schrijnend voorbeeld van in hoeverre we genieten van onze privileges. Dat we kunnen zeggen: laat de mensen aan de grens in Italië het maar oplossen. Het is totaal bizar. Laten we daadwerkelijk een unie zijn waarin we gezamenlijk problemen oplossen met een gedeelde verantwoordelijkheid, of laten we stoppen met doen alsof.

Julian Hetzel – Mount Average, Foto: Marc-Antoine Serra

Je wordt als maker regelmatig provocerend of zelfs manipulatief genoemd. Jouw manier van werken doet me denken aan beeldend kunstenaars als Jonas Staal of Renzo Martens. Ook zij confronteren het publiek met hun eigen vooroordelen en schuwen engagement niet.

Ik kan me heel goed vinden in het werk van beide kunstenaars. Tegelijkertijd merk ik ook duidelijke verschillen in de artistieke aanpak. Episode 3: Enjoy Poverty van Martens is een grote inspiratiebron. Er is een overlap in de manier van het bevragen van de samenleving en de eigen rol die je daarin speelt.

In Episode 3: Enjoy Poverty laat Martens zien dat de strijd tegen armoede verworden is tot een industrie gecontroleerd door de rijke landen. Martens was achteraf kritisch op deze film omdat het uiteindelijk weinig bijdroeg aan een verbetering van de situatie van de mensen die hij filmde. Daarom richt zijn huidige project zich ook op het teweegbrengen van concrete verandering. Is dit voor jou ook belangrijk, dat bijna activistische element?

Ik heb zeker een duidelijke politieke agenda en een drive. Er is een goed citaat van Jeremy Deller dat ik wil noemen, hij zei: ‘We have to stop making things, and start making things happen’. In hoeverre kunnen we een brug slaan tussen de utopische ideeën van een kunstenaar en de realiteit buiten het theater of de galerie? Ik denk dat de muur tussen het theater en de straat moet verdwijnen. In werk tracht ik te onderzoeken wat dat betekent door bijvoorbeeld mensen uit te nodigen op het podium of in de galerie. Zo probeer ik transformatie te stimuleren.

Het is noodzakelijk om een ​​groter doel na te streven dan alleen kunst te maken omwille van de kunst. Maar ik vind het problematisch als kunst verandering móet bewerkstelligen. Kunst mag nooit een instrument worden, in dienst van de samenleving of wie dan ook. ik wil de vrijheid van kunst beschermen om zo wild, zo politiek incorrect of zo extreem te zijn als het moet zijn.

In die zin vraag je ook meer van je publiek. Het publiek in je werk is niet passief, je vraagt ​​om ‘active spectatorship’.

Ik geloof niet in ‘passive spectatorship’. Je raakt de wereld in zekere zin met je ogen aan. Je bent altijd actief betrokken of je dit nou wilt of niet. All Inclusive ging hier over, maar ook het werk Automated Sniper. Dat behandelde de oorlogsvoering met drones, maar ook de afstand die ons scheidt van de conflicten die in de wereld plaatsvinden. In Europa hebben we het in de meeste gevallen zo goed dat we er gewoon vanaf onze bank van kunnen ‘genieten’.