De man die alles kan – Alex van Warmerdam in EYE

De expositie toont schilderijen, animaties, sculpturen en installaties, maar het zijn de iconische speelfilms waar Alex van Warmerdam vooral bekend om is. Zijn films, waar veelal absurdistische en wrede taferelen worden verbeeld tegen een oudhollands decor, worden bij de tentoonstelling in verkorte versie getoond. Fragmenten zijn geselecteerd om de bezoeker het verhaal te vertellen, maar wakkeren tegelijkertijd nieuwsgierigheid aan naar de ontbrekende scènes. 

Alex van Warmerdam – still uit ‘Kleine Teun’ (1998)

Kleine Teun

Uiteraard wordt Van Warmerdam’s paradepaard Borgman (2013) getoond. De zwarte komedie heeft de regisseur immers bijna laten verdrinken in een prijzenregen en kan niet bij de overzichtstentoonstelling ontbreken. Maar een werk waar alle kwaliteiten van de kunstenaar ook samen lijken te smelten, is een van zijn eerdere speelfilms: Kleine Teun (1998). In een boerderij, omgeven door stukken weiland zo ver als je ogen kijken kunnen, wonen Brand, gespeeld door Van Warmerdam zelf, en zijn vrouw Keet. De boer is analfabeet en omdat zijn vrouw het voorlezen van de ondertitels op televisie nu echt zat is, nodigt zij de knappe Lena uit om hem te leren lezen. Het onvermijdelijke gebeurt: ze worden verliefd. ‘Je zou ‘m er graag insteken bij Lena, hè?’, snauwt Keet hem toe wanneer ze doorheeft dat de haarscheiding van haar man steeds iets netter wordt gekamd als Lena op bezoek komt. Wanneer ze krankzinnig wordt van jaloezie, zit er voor Brand niets anders op dan zijn vrouw met een bijl kapot te hakken. 

Zo, morsdood. 

Een shot van het levenloze lichaam in een vrolijk gekleurd bloemenveld verlicht de wand. 

Alex van Warmerdam – ‘Zijkanaal B’ (2018)

Zijkanaal B

Waar zijn korte films achttien minuten nodig hebben om een verhaal te vertellen, heeft het driedimensionale stilleven ‘Zijkanaal B’ daar slechts achttien seconden voor nodig. Een groot aquarium, waar stukken afval een weg zoeken door troebel water, wordt subtiel verlicht in de ruimte. Het is alsof er willekeurig twee kubieke meter van een kanaalbedding is gevist en exact is nagebouwd binnen zes glazen wanden. En wat een geluk dat er, in die willekeurige vangst, een hypothetisch Van Warmerdam-verhaal te ontdekken valt. Zo zijn er twee nette herenschoenen naar de bodem gezakt, vergezeld door een overdadig blinkend horloge waar alleen de meest louche pooiers mee weg kunnen komen. Een nog halfvol pakje kauwgom en een ouderwetse prepaid telefoon op de vervuilde bodem zijn nog twee ingrediënten voor het schrijven van een eigen scenario. Na het geoorloofd passief staren naar de schermen waarop Van Warmerdam’s films floreren, wordt de beschouwer nu gedwongen om in de stoel van de regisseur plaats te nemen. 

Alex van Warmerdam – still uit ‘Schneider vs Bax’ (2015)

Blote tepels, doeltreffende hakbijlen en ironie lijken de rode draad te zijn in de films, zorgvuldig geweven door iedere Van Warmerdam. Maar het geheel aan fragmenten bij elkaar oogt, waarschijnlijk veel meer dan de kunstenaar in eerste instantie bedoelt, ook erg poëtisch. Omdat de regisseur in iedere film zelf een (hoofd)rol speelt, is de expositie een subtiele, romantische reis door de tijd. Zijn lange, blonde lokken in Abel (1986) makenplaats voor korte, grijze stekels in Schneider vs Bax (2015), zijn meest recente werk. En een enkele frons op het eerste doek wordt, film na film, gestaag ingeruild voor vouwen in het gezicht die het bewijs geven dat Van Warmerdam ook genoeg heeft gelachen in de loop van de jaren. L’Histoire kaputt is een verzameling van individueel buitenissige en ondeugende werken, die het in zijn totaliteit mogelijk maakt om in een halve dag getuige te zijn van een half leven. 

De expositie ‘Alex van Warmerdam – L’Histoire kaputt’ is tot en met 2 september te bezichtigen in EYE Amsterdam. Kijk hier voor meer informatie.