De huid van de dingen

Op een rotonde in Blankenberge, aan de Vlaamse kust, staat een stapeling tuinstoelen. Een uitgekiende compositie, er zit beweging in, alsof een wervelwind de stoelen heeft doen uitwaaieren. Dat klinkt nog relatief bescheiden, maar met de verhoging van de rotonde erbij, torent de stapel stoelen meer dan zes meter boven mij uit.
Een vreemd contrast met de omgeving dringt zich aan me op. Deze stoel is hier weliswaar thuis, op een van de balkons van het flatgebouw erachter zie ik er twee staan, opgestapeld, maar deze torenhoge sculptuur, getiteld Monobloc Moments, vertoont meer levenslust dan haar omgeving. De vakantieverblijven in de betonnen flats langs de kust lijken vrijwel allemaal nog onbewoond. Het aangeplante helmgras op de rotonde tiert nog niet. En zelfs de duinen lijken tamelijk bescheiden.
Misschien, denk ik, wordt die levenslust ingegeven doordat deze stoelen, bekend vanwege hun stapelbaarheid, hier niet in elkaar geschoven zijn, maar elkaar stutten, poot aan rug, zitting aan leuning, poot aan poot – als individuen die met elkaar verantwoordelijk zijn voor een choreografie. De sculptuur roept daardoor iets van gemeenschapszin op.

De stoel in kwestie is de Monobloc, zo geheten omdat hij uit één stuk kunststof te fabriceren is. Goedkoop, sterk, stapelbaar.  Er schijnen meer Monobloc-stoelen op de wereld te zijn dan mensen, vertelt het internet mij, al is er nergens een bron te vinden die deze uitspraak bevestigt.
Het kunstwerk is van de hand van Sara Bjarland. Sara is een kunstenaar die erg heeft in de huid van de dingen. Die huid bevindt weliswaar aan de oppervlakte, maar weet vaak een indringend portret te schetsen van diens gebruikers. Zo maken de slijtplekken op het zeil onder mijn bureaustoel iets alledaags zichtbaar dat anders alleen een handeling is: het aan- en weer naar achter schuiven van mijn stoel.
Voor haar werk Erosive Habits (2022) stripte Sara het (kunst)leer van afgedankte banken en stoelen. Als het ware een plattegrond, waar werd wel en niet gezeten, een beeld van een huishouden of relatie. Bjarland toont met haar werken niet alleen de schoonheid van het alledaagse, maar laat ook zien hoe dingen nog iets anders zijn als we ze hebben afgedankt. Daarmee legt haar werk op subtiele wijze onze omgang met de dingen en de wereld waarin we leven bloot.

Doorleefdheid en verwering van materiaal zijn vormen van kennis. Niet zomaar een bijproduct van onze ingesleten routines, maar een weergave die ons kan herinneren aan de mogelijkheid dat we dingen kunnen veranderen. Deze potentie geeft Bjarland in Monobloc Moments op spannende wijze vorm door de kunststof te vervangen door brons. Beide materialen tekenen als gevolg van weersomstandigheden; ze verkleuren, krijgen striemen, krassen en putten. De duurzaamheid van elk van hen is echter anders. Plastic verpulvert, waar brons langer ‘monobloc’ zal blijven. Sara legt het inwisselbare vast voor de eeuwigheid en in die paradox ligt een hele wereld besloten.

—

Monobloc Moments maakt deel uit van Beaufort, een kunstmanifestatie die elke drie jaar plaatsvindt langs de Belgische kust. Beaufort24 is tot en met 3 november 2024 te zien van De Panne tot aan Knokke, met 18 kunstwerken van onder meer Femmy Otten, Monika Sosnowska en Ivan Morrison. Een aantal van de kunstwerken, waaronder de sculptuur van Sara Bjarland, blijft permanent en is dus te allen tijde te zien langs de Vlaamse kust.