De complexiteit van simpele dingen
Kunstenaar Pavèl van Houten meet kustlijnen, telt boomblaadjes en twijfelt aan de definitie van een stoelpoot. Dat wat voor ons mensen vanzelfsprekend is en dus niet meer opvalt, trekt Van Houten in kwestie en daarmee indirect alle ideeën die wij mensen hebben bedacht.
Ik ontmoet Pavèl van Houten op zijn werkplek in Rotterdam. Nadat ik tientallen treden omhoog ben geklommen, schud ik Van Houten boven aan de trap de hand. We nemen plaats aan zijn bureau waarop een computerscherm staat. In de ruimte liggen geen kwasten of dergelijke materialen, hij lijkt alleen de computer nodig te hebben. ‘Ik ga mij de komende tijd bezig houden met onderzoek’, verduidelijkt hij mij.
Van Houten is al sinds hij in 2004 de Rietveld Academie binnenliep geïnteresseerd in de systemen die de mens heeft bedacht. Alleen daarmee kan hij het meest kleinste, de meest verborgen alledaagsheid uitvergroten. Met die insteek telde hij in april 2016 alle stoelpoten in Huis De Pinto in Amsterdam. ‘Dat bleek zo moeilijk. Discussies over wat staan is en wat een poot definieert duurden heel lang. Toch is het fijn om uit het gebruikelijke te stappen. Wel naar het complexe te kijken. Stil te staan bij dingen. Zo ging het in dit geval over taal, over het begrip.’ Van Houten zit op een bureaustoel en maakt meteen duidelijk hoe moeilijk het is om de hoeveelheid poten van zijn stoel te tellen. Heeft de stoel één stoelpoot? Vijf? Vallen wielen onder het begrip stoelpoot? Gewoonweg erg ingewikkeld.
Zowel de wetenschap als religie proberen het leven te vangen, verstaanbaar te maken. Een grote overeenkomst tussen twee totaal verschillende banderingen van ons dagelijkse leven. Van Houten grijpt de complexiteit van ons bestaan aan door gebruik te maken van rituelen of methoden van beide praktijken. Hij attendeert ons daarmee dat zij heus niet zo veel van elkaar verschillen als we meestal doen aannemen.
Zo startte Van Houten in 2017 met het onderzoek naar wetenschappelijke rituelen. Hij bestudeerde het Internationale Prototype van de Kilogram (IPK). Een object dat zich over de gehele wereld verspreidt. De IPK wordt vaak zwaarbewaakt en met uiterste voorzichtigheid behandeld. Van Houten zag overeenkomsten tussen de rituelen rondom het religieuze relikwie en de rituelen rondom de IPK’s. Zo worden relikwieën vaak, net als de IPK’s, ter bescherming achter glas bewaard. De Nederlandse IPK werd zelfs maar eens in de twintig jaar uit een kluis gehaald om enkel te controleren of de kilo nog aanwezig was, vertelt Van Houten. De ruimte werd dan volledig ontruimd en stofvrij gemaakt en een handjevol mensen mocht erbij aanwezig zijn. Zo wordt de IPK, die uitsluitend wordt gebruikt voor wetenschappelijke doeleinden, bijna heilig. Van Houten is het met mij eens dat er een kinderlijke gedachte nodig is om dergelijke aannames te bevragen. ‘Kinderen durven vragen te stellen die niemand durft te stellen, want voor hun staat nog niets vast. Zij hebben nog niet het idee dat iets is, gewoon omdat het zo is. Zij stellen de vraag waarom een kilo, een kilo is?’
Een ander passend voorbeeld van zijn kinderlijke vraagstelling is het feit dat hij twee maanden besteedde aan het opmeten van de kustlijn in Cádiz, Zuid-Spanje. ‘Zoveel meer vragen kreeg ik daarvan. Hoe gaan we om met meten en hoe krijgen we grip op de natuur en de omgeving? Het bleek zo ingewikkeld, hogere wiskunde, waar ik niets van snap. Het is gewoon een meetlint, maar toch bleek het onmogelijk te zijn. Ook wetenschappers lukt het niet dit stukje natuur te vangen in data. Het blijft mystiek.’ De oneindige kustlijn van het Spaanse stadje wordt door Van Houten uitgelicht en wordt zo ontzettend poëtisch. Of nee, zegt Van Houten: ‘Dat was het al.’ De gedachte dat de wetenschap objectieve en waterdichte methoden heeft om de natuur te begrijpen en het leven vast te pakken is incorrect. ‘Er is altijd een laagje dat eroverheen zweeft, maar het nooit raakt. Het is abstract versus fysiek.’
Van Houten neemt een slok van zijn thee. ‘Het is grappig, we hebben een gigantische hang naar data, maar het is zo open. Het zijn natuurlijk wel indicatoren, je kunt er dingen uit af lezen. Maar bijvoorbeeld, toen we de bladeren van een boom aan het tellen waren (red. Van Houten spreekt over zijn werk Boomvol) dan denk je dat daar een concreet getal uitkomt. Maar dat is gewoon niet zo. Je hebt ook halve blaadjes. Je hebt een soort van frutjes, waar blaadjes in groeien. Tel je dat als blaadjes? Je komt daarmee op zoveel vragen uit. We hadden wel een eindgetal, maar het klopt gewoon nooit.’ De mens moet met criteria komen voor het ongebruikelijke. Zoals Van Houten in Huis De Pinto nadacht over de definitie van de stoelpoot. Kom je niet met criteria? Dan kom je er gewoonweg niet uit.
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl