De biografie van een onbekende – afstuderen met Mick Janssen

Mick Janssen studeerde dit jaar af als docent beeldende kunst en vormgeving aan Zuyd Hogeschool. Voor zijn afstudeerproject maakte hij stiekem foto’s van een persoon uit zijn omgeving die voor hem onbekend was, maar die hij wel vaak op straat tegenkwam. Uit deze foto’s zijn zwart-witte tekeningen ontstaan die de kijker in de schoenen van een voyeur plaatsten.

Waarom ben je geïnteresseerd in het idee van ‘de onbekende’?
“In je naaste omgeving zijn er altijd veel mensen die je niet kent, maar wel voortdurend op straat ziet. Je kent ze ‘van zien’, maar je hebt geen idee wie deze personen zijn. Wat ik interessant vind, is dat hoewel we vaak niet de moeite nemen om met deze bekende onbekenden in gesprek te gaan, we vaak al wel een oordeel klaar hebben.
Ook zag ik in het dorp waar ik woon vaak een bepaalde man van wie ik eigenlijk altijd dacht: ‘wat een rare vent’, ook al kende ik zijn naam niet eens. Iets meer dan een jaar geleden ben ik begonnen hem stiekem te fotograferen, elke keer als ik hem ergens zag. Uit deze foto’s zijn portrettekeningen van deze persoon ontstaan.”

Wat ik interessant vind, is dat hoewel we vaak niet de moeite nemen om met deze bekende onbekenden in gesprek te gaan, we vaak al wel een oordeel klaar hebben.

Sommige mensen zouden dit een schending van zijn privacy noemen. Is dit project eigenlijk wel ethisch?
“Dat is een moeilijke vraag, waar ik lang over heb nagedacht. Als je naar het portretrecht in de wet kijkt, doe ik eigenlijk niets fout. Je mag de foto’s en tekeningen waarop iemand herkenbaar is niet publiceren, maar wel exposeren. Dat maakt het echter nog niet ethisch verantwoord, het project bevindt zich zeker op een grensgebied. Een grote inspiratiebron voor mij is de Franse kunstenares Sophie Calle. Ook zij verdiept zich in de levens van vreemden, maar is daardoor ook wel eens aangeklaagd voor schending van privacy. Zo vond ze bijvoorbeeld een verloren adressenboek, waarna ze de telefoonnummers die erin stonden één voor één belde om meer te weten te komen over de eigenaar van het boekje. Die interviews heeft ze vervolgens in de krant en in een boek gepubliceerd. Toen de eigenaar van het adressenboek daarachter kwam heeft hij een rechtszaak tegen Calle aangespannen, die zij verloor.

Wat mijn project, voor mij, toch verantwoord maakt, is het gedachtegoed erachter. De moraal van het werk is eigenlijk: we vormen allemaal oordelen, maar je moet wel bereid zijn je oordeel te kunnen herzien wanneer je iemand in een ander daglicht ziet.”

Waarom heb je voor deze vorm gekozen? Leer je iemand niet beter kennen door met hem in gesprek te gaan?
“Ik wil de persoon die ik heb geportretteerd niet per se beter leren kennen. Het gaat er meer om dat ik vragen ging stellen bij mijn oordeel: waarom vind ik dit? En wat klopt er eigenlijk van het beeld dat ik van deze persoon heb? In de tekeningen en in de foto’s komt, volgens mij, een bepaalde sfeer naar boven. Veroordelende woorden, zoals ‘rare vent’, blijven in een tekening weg.

Naast de serie tekeningen heb ik ook een educatieve workshop gemaakt, waarbij leerlingen zelf invulling kunnen geven aan het concept ‘biografie van een onbekende’.”

Veroordelende woorden, zoals ‘rare vent’, blijven in een tekening weg.

Via social media kunnen we vaak al een oppervlakkig beeld van iemand vormen. Denk je dat het makkelijker is geworden iemand te leren kennen zonder diegene echt te ontmoeten?
“Ik ben geïnspireerd door de filosoof Ziyad Marar, die zegt dat het heel belangrijk is om je heel bewust te zijn van je oordeel. Anderen vormen inderdaad snel een beeld van je, gebaseerd op je social media profielen. Mijn werk gaat erover dat je oordeel gebaseerd is op selectieve momenten. Social media is daarin niet anders. Wees bereid je oordeel over anderen te kunnen aanpassen.”