De aap Koko die leerde handgebaren

26 april 2016

Prehistorische kunstenaars hielden blijkbaar hun handen tegen de muren van de grotten van Pech Merle en bliezen er rode oker en zwarte as overheen, waarvan de sporen 20.000 jaar later nog altijd zichtbaar zijn. De handen lijken de energie van de paarden over de muur te sturen, en roepen een soort sjamanistische doorlaatbaarheid van mensen-, dieren-, en geestenwerelden op. Tegelijkertijd suggereren de vijf geheven vingers het expressieve potentieel van het zich ontwikkelde menselijk bewustzijn.

Handen duiden het soevereine, scheppende bereik van het bewustzijn aan. Ze belichamen de effectiviteit, ijver, aanpassing, uitvinding, zelfexpressie en het bezit van wilskracht voor creatieve en destructieve doeleinden. Handen zijn bliksemafleiders voor psychische energie. Dezelfde vingers die zegenen, strelen of wonden verbinden, kunnen schedels inslaan, computersystemen met virussen besmetten of een lucifer afstrijken voor een bosbrand. Het idioom beschrijft de manier waarop de hand, symbolisch, macht uitoefent: eigenhandig, onderhands, met harde hand, met vrije hand, handig. De handen gebonden hebben, met lege handen staan of handen te kort komen duiden ernstige beperkingen van iemand s autonomie en het onvermogen om verlangens te verwezenlijken. Handen spreken in veelzeggende stilte: de ineengestrengelde handen van geliefden, de troostende hand op de schouder van iemand die rouwt. De opgestoken handen van krijgsgevangenen. Handen worden in taal specifiek ingezet als aanvulling op of vervanging van lippen en mond. Handen brengen betekenissen over, over barrières van soort, natie of leeftijd heen: zwaaien bij herkenning, de open hand als teken van goede bedoelingen, een vinger op de lippen voor stilte. De beroemde Koko en andere tamme chimpansees begrepen gebarentaal zo goed dat zij het zonder menselijke tussenkomst hun eigen jongen dingen bijbrachten.

Bron: Het boek der Symbolen – Taschen

Op Art Brussel 2016 verzamelde mister Motley de handen in de kunst: gebalde vuisten, ijle vingers, lege handschoenen en een hulpeloze vingerstrekking.