Cardboard Walls; Aernout Mik

26 mei 2014

Cardboard Walls, de titel is letterlijk vertaald naar kartonnen platen die al vanaf de entree in de ruimte van BAK opgehangen zijn. Als door een labyrinth moet je een weg en een zitplaats vinden binnen de donkere binnenruimte.

Eenmaal zittend op een stoel en veilig verstopt tussen de kartonnen wanden, kun je net over de bovenrand van het karton naar de twee projectieschermen kijken die boven het doolhof hangen. Dan blijkt dat de titel eigenlijk verwijst naar de kartonnen muren die in het videowerk te zien zijn. In een grote overdekte hal (een sporthal?) is een kampement met tientallen kamertjes van karton neergezet. In ieder hokje van niet meer dan een paar vierkante meter woont een gezin. Is het een echt vluchtelingenkamp, is dit een documentaire of in scene gezet?

Eerder exposeerde Aernout Mik (1962, NL) in BAK namelijk zijn videowerk “Raw Footage” een montage van gevonden filmmateriaal van de oorlogen in het voormalig Joegoslavië , naast het werk “Scapegoats” waarin duidelijk geacteerd werd. In “Cardboard Walls” (2013) daarentegen is het onderscheid tussen wat echt en fictie is niet gemakkelijk te maken. De beelden tonen alledaagse taferelen met mensen die een boek lezen, met elkaar praten, slapen. In een rustig ritme wisselen de beelden op de twee schermen elkaar af; het een toont een overview van de hal, het andere zoomt langzaam in op de aanwezige personen en hun spullen. De camera’s lijken als bewakings-ogen ergens hoog in de hal te zijn opgehangen en bekijken wat er zich beneden op de vloer tussen de kartonnen hokjes afspeelt. Aangezien de kamertjes van boven open zijn, kan er gemakkelijk naar binnen worden gekeken. Geruisloos zonder enig geluid, glijden de afstandelijke beelden in een vloeiende beweging voorbij.

Plots lijkt iedereen opeens wakker te worden, overeind te komen en worden de kartonnen muren omvergeworpen als in een golf die voorbijtrekt en een ravage aanricht. Is dit dan toch geënsceneerd door een regisseur met acteurs? Even later maakt men stapels van al het karton en het beddegoed. Dit moet wel afgesproken zijn, alhoewel het natuurlijk nog steeds een registratie kan zijn van hetgeen zich daadwerkelijk heeft plaatsgevonden.

Een ander deel van het videowerk lijkt echter toch wel geacteerd te zijn. Mannen in blauwe pakken lopen tussen de kartonnen woningen door en maken publiekelijk hun excuses aan de bewoners door te buigen, te knielen en hun berouw te tonen. Met megafoons spreken ze een voor een het bijeengekomen publiek toe. De toehoorders luisteren zwijgend toe, sommigen huilen dan wel schreeuwen. Deze theatrale camerabeelden lijken niet meer pure registraties maar door een regisseur gemaakt te zijn. De beelden vanuit de lucht worden nu ook afgewisseld met beelden die op de vloer tussen de mensen/acteurs gefilmd zijn.

Uit de begeleidende tekst blijkt dat Aernout Mik gefilmd heeft in een Japans kamp voor vluchtelingen van de nucleaire ramp in Fukushima, in 2011. Tijdens het maken van het videowerk kregen zij instructies die zij improviserender wijs uitvoerden. Slechts de mannetjes in het blauwe pak, waren acteurs die als medewerkers van TEPKO (Tokyo Electric Power Company) zich verontschuldigden voor de catestrofe. Aernout Mik speelt in “Cardboard Walls” (2013) een geniaal spel met wat echt en gespeeld is. Als kijker wordt je heen en weer geslingerd tussen het gevoel naar een documentaire dan wel een opvoering te kijken. Doordat je zelf afgezonderd tussen de kartonnen platen zit en net over de rand heen kunt gluren naar de twee projectieschermen, wordt je deelgenoot van de mensen die op het scherm ook tussen de kartonnen wanden leven. Ookal duurt de video zo’n 50 minuten, het fascineert van begin tot het eind (zonder dat er een duidelijk begin of eind is).

“Cardboard Walls” van Aernout Mik is nog t/m 29 juni 2014 in BAK te zien: wo.- za. 12-18 uur, zo. 13-18 uur.