Can you feel it? – Deel II
De wisselwerking tussen club cultuur en beeldende kunst – deel II
Het Amsterdam Dance Event van afgelopen oktober trok ruim 400.000 bezoekers. Toch valt te stellen dat nachtcultuur in Nederland anno 2019 onder druk staat. In een tijd waarin commercie de boventoon voert, lijkt undergroundcultuur het moeilijk te hebben. Terwijl er ieder weekend meerdere festivals plaatsvinden in de lente- en zomerperiode en er binnenkort twee nieuwe clubs openen in het centrum van Amsterdam is het maar de vraag hoeveel ruimte er nog is voor experiment en veiligheid voor specifieke communities binnen de Nederlandse nacht- en clubcultuur.
Clubcultuur is onlosmakelijk verbonden met en altijd een grote inspiratiebron geweest voor de beeldende kunst; denk aan Andy Warhol in Studio 54, Keith Haring’s en Jean-Michel Basquiat’s enorme muurschilderingen in de New Yorkse club Palladium en Rineke Dijkstra’s Buzzclub. Ook het laatste deel van dit tweeluik artikelen belicht een aantal, voornamelijk Europese en Amerikaanse, kunstenaars die een bijzondere relatie hebben met westerse clubcultuur en waarvan hun werken, naar mijn idee, een zekere mate van representativiteit dragen voor specifieke communities, stromingen en/of generaties die het nachtleven rijk is.
Rineke Dijkstra, The Buzz Club
Al tijdens haar studie aan de Gerrit Rietveld Academie had nachtcultuur een grote aantrekkingskracht op Rineke Dijkstra, waar ze vroeg begon met het fotograferen van bezoekers in Paradiso. Dijkstra filmde de beelden voor haar eerste videowerk in nachtclubs The Buzz Club in Liverpool en Mystery World in Zaandam tussen 1996 en 1997. Per toeval kwam Dijkstra eind jaren ‘90 in The Buzz Club terecht toen ze haar taxichauffeur vroeg om haar en haar assistent naar een andere club te brengen toen de rij bij Cream, een Liverpoolse club, te lang bleek. Daar fotografeerde ze de bezoekers – met name vijftienjarige meisjes – in een achterkamertje van de club tegen een witte achtergrond. Om ook de muziek, de rook en dynamiek van de dansende mensen vast te leggen besloot Dijkstra het schouwspel op video vast te leggen. [1] Terug in Nederland nam ze haar Sony-camcorder mee naar een clubavond in Mystery World in Zaandam waar ze gabbers voor haar camera liet hakken, roken en rondhangen in hun Australian trainingspak. Door de beelden van Liverpool en Zaandam te combineren in een twee-kanaals video accentueert Dijkstra zowel het contrast tussen beiden werelden als de overeenkomsten van onbevangen, dansende, onzekere, kwetsbare maar ook zeer eigen jongeren. In 2009 keerde Dijkstra terug naar The Buzz Club in Liverpool om The Krazy House op te nemen.
Anne de Vries
Ik herinner me mijn eerste keer op Mysteryland nog heel goed, en vooral de eerste keer dat ik de Q-dance stage daar zag; een immens grote constructie met lichten, lasers en rook en een ver uitgestrekte zee van mensen die allemaal bewogen op 150 bpm. Voor een aantal van zijn werken neemt Anne de Vries grote hardstyle feesten, festivals en podia zoals Defqon, Qlimax en Q-dance als uitgangspunt. In het videowerk Critical Mass: Pure Immanence (2015) gaan tienduizenden mensen op in een enorme massa terwijl ze met hun telefoon boven hun hoofd de lasershow van een groot hardstyle feest filmen. Een voice-over gebaseerd op het essay ‘Pure Immanence’ van Gilles Deleuze klinkt als een almachtige MC over de muziek heen. Het werk vangt het gevoel van een allesontstijgende ervaring tijdens een groot dance-evenement, waarbij je als individu opgaat in een massa van duizenden andere lichamen.
Michele Rizzo
Begin dit jaar stroomde de monumentale entreehal van het Stedelijk Museum Amsterdam wekelijks vol voor de performance HIGHER xtn. van Michele Rizzo. Wat begon als een performance uitgevoerd door een enkele performer, zich al dansend een weg banend door de zalen en gangen van het instituut, ontwikkelde zich al snel tot een fenomeen op Instagramstories naarmate het aantal performers groeide. Uiteindelijk moest het wekelijkse evenement verplaatst worden van de Audizaal naar de grote entreehal door de vele bezoekers die HIGHER xtn. wilden meemaken.
Clubcultuur laat zich vaak niet makkelijk vertalen naar de met daglicht doordrongen witte zalen van de kunstwereld. Essentiële onderdelen, zoals bijvoorbeeld het transformatieve vermogen van muziek en collectieve bewegingen, zelfexpressie en gemeenschapsvorming die specifiek verbonden zijn aan de plekken waar het nachtleven zijn oorsprong vindt, gaan vaak verloren. Rizzo heeft het met HIGHER xtn. wel voor elkaar gekregen om deze ongrijpbare gevoelens en noties te presenteren aan een groot publiek. Met een bijzonder eigen groep individuen nam hij tijdens acht performances 40 minuten lang de ruimte in het museum over met een repetitieve choreografie (geïnspireerd op de typisch Nederlandse shuffle/konijnendans, veel gezien op techno feesten en festivals) op de indringende, steeds intenser wordende soundtrack van Lorenzo Senni.
Bogomir Doringer
Een van de meest bijzondere locaties van ADE 2019 was misschien wel de betonnen bunker van het Kunstfort bij Vijfhuizen die ter gelegenheid van de opening van de solotentoonstelling Dancing Defence: Space, Ritual, Gesture van Bogomir Doringer de ruimte bood aan een intieme clubavond. Als kunstenaar, curator en onderzoeker doet Doringer al geruime tijd onderzoek naar clubcultuur als sociaal-politiek fenomeen. Voor zijn project I Dance Alone(2014), tevens te zien in het Kunstfort, filmde hij het publiek tijdens verschillende feesten vanuit een vogelperspectief om zo de variatie in individuele en collectieve bewegingen te documenteren. Centraal in de tentoonstelling staan vragen omtrent de relatie tussen dans en politiek verzet: “Waar dans je voor? […] Hoe weerspiegelt de dans van mensen in clubs de maatschappelijke context en de worstelingen van individuen en menigten? Kan dansen als beweging of gebaar een activistische strategie worden? En hoe kan een industriële ruïne een culturele ruimte worden middels het dansritueel?” [2]
Wu Tsang
Kunstenaar, filmmaker en performer Wu Tsang maakte de afgelopen jaren meerdere werken waarin het nachtleven een belangrijke plek inneemt. Wildness (2012) portretteert de nachtclub Silver Platter in Los Angeles waarin de Latijns-Amerikaanse/LGBTQIA+ community al sinds de jaren 60 samenkomt. In de film stelt Tsang vragen over de identiteit en sociaal-politieke gegevens die soortgelijke ruimtes vormen; van en voor wie is deze plek? Wie wordt buitengesloten? En door welke economieën is deze plek vormgegeven?
Op uitnodiging van Frieze en Gucci maakt Tsang in 2018 Into a Space of Love, een documentaire over het verleden en heden van het New Yorkse underground nachtleven. Ballroom icoon Kia LaBeija en GHE20G0TH1K oprichter en resident Venus X passeren onder meer de revue in de 25 minuten durende film. De meeste undergroundculturen die aan bod komen zijn inmiddels gekapitaliseerd en gecommercialiseerd, zoals de ballroomscene met haar roots in de jaren ‘80 in de buitenwijken van New York; een belangrijke safe space voor veel (trans) mensen van kleur.
“How we dance, how we inflect our voices is just a testament to survival […] All that survival, somebody wants to make money out of it. Someone wants to be in proximity to it because it makes them feel cool. The currency of your pain makes someone else with privilege feel validated. Isn’t that some shit?” – Jazmin Venus Soto (Venus X) [3]
Het nachtleven is niet alleen een belangrijke plek voor het ontstaan en vormen van jeugdcultuur, experiment en transgressie buiten de normatieve structuren van het dagelijks leven; het vormt een vitale ruimte voor (queer) communities wereldwijd. Tegelijkertijd zijn deze plekken belast en beladen met sociaal-politieke elementen en zijn ze gevoelig voor commercialisatie en kapitalisatie.
De wisselwerking tussen clubcultuur en beeldende kunst kent inmiddels een traditie binnen de (westerse) kunstgeschiedenis. Daarin is het van belang dat kunstenaars de essentie van deze plekken – die vaak slecht gedocumenteerd worden vanwege hun immateriële karakter – vertalen naar een plek buiten het nachtleven. Op deze wijze gaat de sociale impact en de rijke geschiedenis die clubcultuur kent hopelijk niet verloren.
De tentoonstelling Dancing Defence: Space, Ritual, Gesture van Bogomir Doringer is nog tot en met 15 december te zien bij Kunstfort bij Vijfhuizen.
[2] https://www.kunstfort.nl/nl/tentoonstellingen/bogomir-doringer-herfsttentoonstelling/
[3] http://rundog.art/into-a-space-of-love-wu-tsang/
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl