Buiten spelen
Zand tussen je tanden, wedstrijdjes doen, knikkers ruilen, salto’s van het duikelrek proberen om indruk te maken op leeftijdsgenoten. Bij het zien van een speeltuin zal elk kind weten wat hij wil doen. Anna van Lingen en Denisa Kollarová maakten het kleine boek Seventeen Playgrounds. Het boekje is een gids langs de Amsterdamse speelplaatsen die Aldo van Eyck heeft ontworpen van 1947 tot 1978 in opdracht van gemeente Amsterdam.
Geen enkele volwassenen hoeft een kind uit te leggen hoe een wipwap werkt, sterker nog een uitleg doet het spel der ontdekking verdwijnen. Architect Aldo van Eyck plaatst in zijn ontwerpen toestellen die op verschillende manieren te interpreteren zijn. In het iglo-vormige rek kun je klimmen, duikelen, maar het is ook te gebruiken om een hut mee te bouwen. Ook plaatste hij tussen de speeltoestellen betonnen cilinders of gebruikt hij twee kleuren stenen. Hij ontwierp plekken waar alle mogelijke spellen bestaansrecht hebben: varianten die een kind wel kan bedenken, maar een volwassene over het algemeen niet. De abstracte ontwerpen van van Eyck zijn volgens van van Lingen en Kollarová van een andere orde dan de hedendaagse speeltoestellen die bontgekleurd, diervormig zijn en weinig verbeelding over laten.
In de restruimten van de stad, in verlaten hoeken en steegjes, ziet van Eyck ruimte en veiligheid voor zijn speelplaatsen. Hij maakt zijn schetsen met kleurpotloden en kinderkrijtjes, vervaardigd zijn ontwerpen en laat zijn eigen kinderen de ontwerpen testen. De speelplaats bestaat veelal uit een zandbak, een klimrek, duikelrekken, bomen, hagen en bankjes. De ontwerpen voor de speeltuinen ziet hij als ‘ordening experimenten’. Geen enkele speeltuin is hetzelfde, bij elke plek vraagt de locatie en omgeving om een ander ontwerp. Een compositie waarin verschillende elementen samenhang vormen zonder dat er een hiërarchie ontstaat. De betonnen zandbak is even belangrijk als het metalen klimrek.
De architect van formaat ontwerpt uiteindelijk in Amsterdam meer dan 700 speelplaatsen. Nu is daar nog een kleine hoeveelheid van over. Twee klimrekken staan sinds 2013 gerestaureerd en wel in de tuin van het Rijksmuseum Amsterdam, maar ze zijn ontdaan van hun oorspronkelijke unieke compositie in Nieuw-West. Gelukkig hoeven bezoekers niet met hun handen op hun rug naar dit stukje kunst te kijken, ze mogen op het rek beklimmen. Anna van Lingen en Denisa Kollarová hebben ook een klimrek van Aldo van Eijck geadopteerd. Nog net gered van een schoolplein: al mist hij wel een aantal poten. In Buurtwerkplaats Noorderhof staat het rek, als het niet wordt geëxposeerd.
Tegenwoordig spelen kinderen vooral binnen op de bank in de nieuwerwetse spellen, zoals Candy Crush Saga, Minecraft en FIFA. In sommige spellen is de opdracht simpel, of zelfs banaal te noemen. In de digitale zandbak Minecraft wordt je gevraagd te bouwen wat je maar kan bedenken om de fantasie te prikkelen. Vervolgens werk je samen aan de game met andere spelers op YouTube. Je wordt alleen niet vies, je hoeft niet te bewegen en vallen is er dus ook niet bij.
Anna van Lingen en Denisa Kollarová roepen in het boekje iedereen op om mee te denken over uitdagende speeltuinen. Hieronder een verzameling van kunstenaars die ook nadachten over speelplekken.
Textielkunstenaar Toshiko Hoiruchi-MacAdam heeft dit speciaal voor kinderen ontworpen voor Hakone Open Air Museum in Japan, gerealiseerd in 2009.
Jay en Cindy Pritzker, van de gelijknamige prestigieuze architectuurprijs, vragen Niki de Saint Phalle in 1996 een monster te ontwerpen voor hun kleinkinderen.
Lijnenpatroon ontwerp School play, gebaseerd op observaties van het schoolplein, door Ronan McCrea voor een basisschool in Dublin, gerealiseerd in 2009.
Speeltoestel Whale ontworpen door Joseph Brown uit circa 1957.
Speelactiviteiten bedacht door Le Corbusier op het dak van Unité d’Habitation in Marseille, gebouwd in 1952.
Aluminium speeltoestellen ontworpen door David Aaron. Pittsburgh, 1957
Group Ludic, een interdisciplinair collectief, ontwierp meerdere speelplaatsen. Dit is speelplek Submarine in Royan in Frankrijk. In het Rembrandtpark in Amsterdam bouwde in de jaren ’70 ook een speeltuin en ook in het Parijse Les Halles ontwierpen zij binnen een plek om te spelen.
Bekijk de website voor meer informatie over het boekje Seventeen Playgrounds. Op dit moment is de tentoonstelling The Playground Project te zien in Kunsthalle Zurich, nog te bekijken tot 16 mei 2016. Bekijk voor meer informatie de website van de Kunsthalle.
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl