Bevrijding van een Introvert

In de kerstvakantie die aan dit moment voorafging, besloten mijn ouders mij van mijn eerste school te halen. Ik was (te) stil en ingetogen. In de klas was ik vooral aan het tekenen met zwart en maakte ik te weinig vrienden, schijnt het. Mijn leraar vond het zorgelijk, mijn ouders beaamden. Een nieuwe school was nieuwe hoop en even later zat ik daar dus voor dat bord, tegenover een naam die niet eens echt op de mijne leek.

Het voorstelrondje in het lokaal gaf mij ongeveer een kwartier de tijd om een knoop door te hakken: durf ik de juf te corrigeren en mezelf te worden, of is de naam op het bord toch een aantrekkelijker scenario? Ik koos er vrij onbewust voor om me in een nieuwe identiteit te laten glijden. Want dat was wat gebeurde: vijf volle maanden heette ik anders en dus was ik ook een ander. Lichter misschien, stoerder. Minder zelf en daardoor automatisch meer buitenkant. Mijn moeder kwam er op een ouderavond achter dat de schoolleiding en de ouders van klasgenoten mij niet bij de naam noemden die zij zo zorgvuldig voor mij in haar buik gekozen had.  Zij zette die avond het misverstand recht dat de bevrijding was gebleken van mijn sombere zelf.

Mijn eerste pseudoniem stierf een stille dood toen ik tien was.

De dik zwart krijt is nog altijd mijn tekengerei. Het brokkelt, je kunt kracht zetten en het laat dikke, olieachtige sporen na die mijn kunstenaarschap definiëren en bevestigen.

De schoolleiding, mijn ouders en ook klasgenoten waren geschrokken van mijn schizofrene stilzwijgen en begrepen vanaf dat moment officieel niet meer wie ik was. Dus deed ik weer wat het meest natuurlijk kwam – een radicale u-turn terug mijn hoofd in.

Zoals sommige mensen omschrijven niet in het correcte lijf geboren te zijn, voel ik me een onbekende in mijn eigen geest. Op de een of andere manier strookt mijn persoonlijkheid niet met alles wat ik wil, kan of wil kunnen. Mijn ‘ware aard’ is van buiten wat stil, afwezig, komt soms niet voor zichzelf op, drinkt misschien teveel, gelooft in God maar durft dat eigenlijk niet eens te zeggen, is een goede kunstenaar maar zal dat niet beamen en gaat mensen uit de weg. Ik, in mijn kale vorm, ben vanbinnen misschien gekleurd maar vanbuiten even grijs als de trui van Doris.

Mijn ware aard, zonder aanhalingstekens, leeft liever in de pels van een ander.

Een meisje uit Hannover gaf me in het eerste jaar van de kunstacademie een boek over Duchamp. Daarin ik las over R.Mutt en over Rrose Selavy; de twee meest beroemde pseudoniemen van Duchamp waarbinnen hij anders tot uiting kon komen.
De kunst van Duchamp transformeerde mee met zijn verschillende persoonsveranderingen. Het schiep vrijheid in een wereld met kunstverzamelaars die een consistent oeuvre verwachten, het zette een raam open naar illustere ideeën die je, zeker als introvert mens, liever verborgen houdt. Ik keek naar de schilderkunst van Duchamp naar de tekeningen van de kunstenaar die meerdere mensen was. De vertraging en beweging in zijn werk, de dikke zwarte lijnen. De man die evenzeer een bijzonder sterke vrouw was. De artiest die misschien net als ik niet moedig genoeg was om de wereld te corrigeren op zijn ware aard. De kunstenaar die ervoer dat een eendimensionale persoonlijkheid hem in zijn verlangens onvoldoende tegemoetkwam en besefte dat het scheppen van meerdere karakters hem van deze tekortkoming kon verlossen.

Na mijn afstuderen werd ik uitgenodigd door een galerie die mij misschien wilde vertegenwoordigen. Er was interesse in mijn werk, maar ik moest de bal nog wel zelf komen inkoppen. Ik heb de trein naar Berlijn gepakt, maar ben bij mijn afspraak nooit gearriveerd. Op het station repeteerde ik in mijn hoofd het gesprek dat weldra plaats zou vinden. Zelfs daar stokte de woorden en schaamde ik me voor mezelf. Van bovenaf zag ik een stille mislukkeling zitten, ik commandeerde hem naar huis.

Nu ben ik gastdocent op de kunstacademie en beschermheer van de introversie. Of kruisvaarder van de mystieke binnenwereld. Collega-kunstenaars vertellen de studenten wat ik destijds in mindere mate ook te horen kreeg: als je de mens achter de schilderijen niet aan de buitenwereld kunt tonen verdrink je in de kunstwereld. Dat jouw werk misschien wel de adem kan benemen is niet voldoende, er moet gepraat worden, geborreld en geëtaleerd. De donkere kamer (doka) is tegenwoordig een lokaal waar portfoliogesprekken plaatvinden.
Aan de stillen, de geheimzinnigen en de peinzers wordt meer tijd besteed in een vergadering.

Mijn verlegenheid heeft me mijn eigen openingen doen missen, open calls aan me voorbij laten gaan, groepstentoonstellingen doen verzaken en ontmoetingen met potentieel interessante mensen doen afwimpelen. Wie zichzelf niet aan de man brengt bestaat een beetje minder.

Maar aan mijn werk heb ik de introversie nooit laten komen. De pseudoniemen staan als een rijtje schilden naast elkaar, verschillende namen die beschermen wat ik wil, kan of wil kunnen tegen hoe ik word gezien. Noem me een fantast, een verhalenverteller, een leugenaas misschien.
De vraag om een stuk te schrijven over mijn stille, bedachtzame en onzekere karakter –desnoods anoniem of onder een pseudoniem-, gebruik ik liever als pleidooi voor de bevrijding van die ene persoonlijkheid, door andere persoonlijkheden.

Door Peter en Pjotr

Vertaling vanuit het Duits door Lietje Bauwens en Heske ten Cate