Berkenland – in gesprek met Mounir Eddib

Dat klopt, het is heel dik. Ik ben geboren en getogen in Belgisch Limburg, een streek die bekendstaat om haar steenkoolmijnverleden. Je ziet er veel kunstmatige heuveltjes, die we terrils noemen. Ze bestaan voornamelijk uit schalie, een restproduct van de steenkoolwinning. De bruine verf die je hier ziet is gebaseerd op Winterslagse brik, dat zijn de bakstenen waarmee de huisjes van mijnwerkers gebouwd werden. Winterslagse brik heeft een zwarte kern van schalie, dus van hetzelfde restproduct waaruit de mijnheuvels zijn opgebouwd.

Deze bakstenen heb ik op traditionele wijze vermalen, met een vijzel, en er zelf olieverf van gemaakt. Olieverf wordt vaak ontwikkeld op basis van bepaalde mineralen. De stenen die ik heb gebruikt kon ik niet heel fijn malen, maar dat heeft achteraf mooi uitgepakt. Daardoor bleef de verf dik. Het is alsof ik het landschap rond de mijnsites op het schilderij heb geboetseerd.

Wel met een kwast. Het is dan meer aanbrengen en duwen, niet strijken.

Teer. Je kunt het ruiken.

Nee. Het is niet het teer dat we kennen, dat uit de grond onttrokken wordt, maar het komt van een boomsoort in Noord-Afrika. Ik heb dit materiaal gekocht via familieleden in Marokko. Teer wordt daar gebruikt om kruiken mee te beschilderen. Je kunt er ook slangen en schorpioenen mee verjagen. In gebieden waar het in de zomer erg warm wordt, gieten mensen vloeibare teer rondom hun huis. Bij hoge temperaturen komt de geur extra goed vrij. Of het werkt weet ik niet, maar het is bijna een rituele handeling. Het materiaal heeft ook een magische werking. Om het figuurlijke kwaad op afstand te houden. Dat vind ik fascinerend.

Het idee dat mensen altijd, ook nu nog, op zoek zijn geweest naar manieren om zichzelf te bevrijden. Met natuurlijke middelen uit hun eigen omgeving, zoals teer. De zoektocht naar vrijheid is een centraal thema in mijn werk. Mijn grootvader arriveerde begin jaren 1970 vanuit Marokko in België om in de mijn van Waterschei te gaan werken, wat hij vijfentwintig jaar heeft gedaan. Voor arbeidsmigranten als hij was dit geen makkelijke periode. Ze kregen te maken met xenofobie. De huisvesting was slecht, sommigen werden in barakken gestopt die tijdens de oorlog door de nazi’s gebouwd waren. Ik vind het belangrijk om die lokale verhalen te blijven vertellen.

Dat, ja.

Mijn moeder werd geboren in Ouarzazate en groeide op in Guelmim, een stad in het zuiden van Marokko die aan de Westelijke Sahara grenst. De regio is een kruispunt van volkeren en culturen. Mijn moeder identificeert zich als Amazigh en Sahrawia. Ze draagt ook de mehlfa, een gewaad van indigo dat voor sommigen verzet tegen kolonialisme symboliseert. Ik denk dat traditie, de beleving ervan, de belichaming van waarden die je hebt meegekregen en weer doorgeeft, soms al een vorm is van verzet. Zonder dat je op straat luidruchtig stelling neemt.

Nee, helaas. Hij is in 2010 overleden. Mijn vader heeft ook altijd getekend. Dat heeft mijn grootvader wel gezien.

Ja, ik heb mijn eigen route bewandeld. Ik tekende veel in mijn jeugd, net als mijn vader. Mensen om me heen zeiden dan dat ik daar iets mee moest doen. Na de middelbare school heb ik avondonderwijs in schilderkunst gevolgd. Daarna ben ik gaan nadenken of de kunstacademie iets voor mij was. Uiteindelijk heb ik voor Zuyd in Maastricht gekozen. Ik was 24 toen ik begon, best oud. Maar achteraf ben ik daar blij mee. Ik denk dat als ik op jongere leeftijd was begonnen, mijn werk minder goed zou zijn geweest. Prematuur. Mijn technische achtergrond kwam ook van pas, ik kon bijvoorbeeld al lassen en metaal bewerken. Dat nam ik allemaal mee naar de academie en gaf me een waaier aan mogelijkheden. Ik heb tot nu toe vooral geschilderd en sculpturen gemaakt, maar ik wil het experiment blijven opzoeken, mezelf blijven afvragen wat ik nog meer kan.

Ik werk al parttime als coördinator op de jeugdafdeling van het Bonnefantenmuseum in Maastricht. Die baan heb ik gecombineerd met de kunstacademie. Hectisch was dat. Als het goed is ga ik ook voor The Building in Genk werken, een stichting die ik samen met andere kunstenaars heb opgericht. Je kunt het zien als een broedplaats en collectief voor jonge lokale kunstenaars uit verschillende disciplines voor wie de deuren van de gevestigde instellingen gesloten blijven. The Building biedt een plek om te werken en van elkaar te leren. Momenteel wil ik geen masteropleiding gaan doen. Later misschien. Ik wil werken, maken en creëren. Weet je, ik geloof dat ontwikkeling nooit ophoudt. Zelfs op je tachtigste blijf je dat doen. Dat hoort bij kunstenaarschap. Ik zou ook een tijd in Marokko willen wonen. Daar ben ik nooit langer dan twee maanden geweest.

Ik volg het niet op de voet, maar vorig jaar was ik in Marokko en bezocht ik wat musea. Ik vond het grappig dat je daar toch een soort bourgeoismentaliteit…

Daarmee doel ik op het idee van kunst als de belichaming van hoge cultuur. Die musea toonden Europese werken. Of Marokkaans, maar dan met een zwaar Frans accent. Ik kreeg er een beetje ruis van in mijn hoofd. Maar ik wil de scene daar zeker niet over één kam scheren. Ik ontmoette ook kunstenaars in Marrakesh met hele andere ideeën. En ook in België en Nederland zie je diezelfde verering van hoge cultuur.

Met The Building zitten we nu verspreid over twee gebouwen, een voormalig schooltje en het oude gemeentehuis van de stad Genk. De lokalen en kamers hebben we ingericht als ateliers. Elk jaar organiseren we een open call. Soms krijgen we dan aanmeldingen van kunstenaars die al heel wat op hun palmares hebben staan, maar dat is niet doorslaggevend. De focus ligt op de gemeenschap die we vormen, de dynamiek tussen de makers, en dan willen we weten hoe iemand kan bijdragen. Talent is niet het enige criterium. Ik denk dat honger hebben soms voldoende is.