Overgeërfde trauma’s staan centraal in A real pain, de tweede film van Jessie Eisenberg – een eigenzinnige combinatie van een buddy comedy en een Holocaustfilm. De neven David en Benji reizen af naar Polen, om de plek te eren waar hun net overleden Joodse grootmoeder woonde. In de sobere apotheose van de film, bezoeken ze concentratiekamp Majdanek. Maurits de Bruijn bekeek A real pain en maakte kennis met een vorm van representatie die hij voorheen niet kende.

Vanaf vandaag draait No Other Land in de Nederlandse bioscopen, een documentaire van verschillende filmmakers die de gruwelijke Israëlische ontmanteling van Masafer Yatta vastleggen. Masafar Yatta is een verzameling van twintig bergdorpen op de Westoever, vestigingen die al op kaarten uit de negentiende eeuw te zien zijn. Maurits de Bruijn woonde de IDFA-première bij: ‘Er gleden golven van walging door het met rood pluche beklede Carré. Na anderhalf uur onrecht schoot het publiek uit de stoelen om zich over te geven aan een staande ovatie, die aanhield tot de Israëlische en Palestijnse filmmakers het podium betraden.’

Maurits de Bruijn bezocht in het Zeeuws Museum de slavernijtentoonstelling. Hoewel de vroegmoderne Staten van Zeeland verantwoordelijk zijn voor 45 procent van de totale Nederlandse rol in de deportatie van tot slaaf gemaakten, wordt dit slavernijverleden in de provincie nog nauwelijks erkend. Blijk daarvan geven ook de racistische leuzen op het slavernijmonument Kom van Zeus Hoenderop dat maar kort in de openbare ruimte te zien was. Rekenschap afleggen over ons verleden gaat met ongemak gepaard. Dat maakt ook het werk van Buhlebezwe Siwani zichtbaar: ulwela amaza in ROZENSTRAAT toont zwarte performers die op verschillende locaties in Amsterdam en Middelburg ‘dansen’. ‘Vooral de groepschoreografieën maken indruk, ze representeren al die zwarte lichamen die door witte Nederlanders zo onmenselijk zijn behandeld, ze eisen ruimte op en daarmee erkenning.’

‘Principes en overtuigingen zijn mooi, maar weinig waard zolang ze geen stand houden zodra we zelf gevaar lopen’, schrijft Maurits de Bruijn naar aanleiding van het openingswerk If I go further, I will burn van EMIRHAKIN in de expositie Remarkable Meetings with Disgusting Men in W139. Aan de hand van deze tentoonstelling, werk van performanceduo FADAT, Maartje Wortels nieuwe roman Camping en Charli xcx’s Brat onderzoekt Maurits in dit essay nietszeggendheid of uitzichtloosheid als materiaal.

Naar aanleiding van haar solotentoonstelling Choreografie in het donker in Kunstenlab, Deventer, ging Maurits de Bruijn in gesprek met Aimée Zito Lema. Over het geheugen, intergenerationeel trauma en levensgrote negatieven.

Deze zomer rapporteren onze schrijvers over de werken die ze op vakantie tegenkomen. In Berlijn bleef Maurits de Bruijn hangen bij Marianna Simnett’s installatie WINNER. Wat zich op drie grote schermen ontvouwt is een dansperformance die de kleding, schwalbes, locatie en spelers van voetbal leent. Of andersom: een voetbalwedstrijd die dansers leent, een choreografie steelt en zich bedient van de dramaturgie van een videowerk. ‘WINNER zet voetballers neer als agressieve, stompzinnige, razende bruten. Daarmee levert de installatie een queer blik op de meest populaire sport ter wereld, geheel aansluitend op onze tijdsgeest waarin mannelijkheid wordt herijkt, en gedurende dat proces veelal op heel bevredigende wijze wordt beschimpt.’

Yaïr Callender, Isabel Cavenecia en Anna Reutinger cirkelden de afgelopen maand rond de imposante Groningse begraafplaats Esserveld, een residentie op uitnodiging van Het Resort. Alledrie maakten ze werk dat is gericht op rouw, rituelen en op de mensen die op de begraafplaats werken. Maurits de Bruijn schreef, eveneens op uitnodiging van Het Resort, een essay dat losjes op deze werken voortborduurt. ‘Dat is rouw. Proberen het niets een plek te geven, te midden van een vol leven. Als rouw voltooid is dan zou het graf misschien niet meer nodig zijn. Maar dat zullen we nooit weten, want rouw is nooit voltrokken. Daarom is verwerken ook zo’n slecht woord. Afval wordt verwerkt, en ja: rouw verandert van vorm, maar gaat nooit weg.’ 

Maurits de Bruijn stuitte in Kunstinstituut Melly op een enorme bloempot waar reusachtige parels aan hingen. Ingepalmd (2022) van Susanne Khalil Yusef is een ode aan haar voorouders die parelvissers waren en in Jaffa woonden voordat ze werden verdreven. ‘Een volksverdrijving, een genocide, een Nakba, het lijken abstracte gegevens – voor westerse, geprivilegieerde mensen nauwelijks te bevatten – maar ze leiden tot concrete scheuren, echte pijn. Daar getuigen de sculpturen van Yusef van, ze geven gestalte aan het onvoorstelbare en het weggemoffelde.’

Iedere bezoeker van Marina Abramović in het Stedelijk Museum Amsterdam kan zich tegoed doen aan de greatest hits van de grand dame van de performancekunst. Ook Maurits de Bruijn raakt opnieuw begeesterd door klassiekers als The Lovers: The Great Wall, Balkan Baroque, Relation in Time en The Artist is Present. En toch wringt er iets, tijdens zijn bezoek. 

De Palestijns-Syrische kunstenaar S.T.A.T.E.L.E.S.S. zamelt met de verkoop van zijn portrettenserie Lost and Never Found geld in voor het Palestine Children’s Relief Fund. Maurits de Bruijn schrijft over de serie: ‘De werken lijken zoveel mensen wier identiteit is afgepakt weer een gezicht te geven. Dat komt deels door hun letterlijke fluïditeit, de waterigheid waarmee ze zijn geschilderd. Precies die techniek brengt me ook op een andere gedachte: dat deze mensen dreigen te verdwijnen, als we niet oppassen.’

‘De tuin is een manier om voort te leven. Om uit te reiken naar de toekomst, want dat is tuinieren in de eerste plaats: het werk dat je vandaag doet, levert pas maanden later – als dat al gebeurt – iets op.’ Maurits de Bruijn las de rijke, fijnzinnige dagboeken van kunstenaar Derek Jarman, onlangs als Moderne natuur in vertaling uitgekomen bij Das Mag.

Er zijn maar weinig kunstenaars die binnen enkele weken in staat zijn middels een kunstwerk commentaar te leveren op een actuele gebeurtenis, schrijft Maurits de Bruijn. Tina Farifteh maakt met de installatie ‘Ik en jij’ de oorlog moedig tot onderwerp. ‘[…] ‘Ik en jij’ schept ruimte voor twijfels, vragen en onzekerheden, voor de tastende woorden waar een oorlog en het discours eromheen geen ruimte voor laat.’

Over een week begint het nieuwe seizoen van Kunst is Lang. Dan is Maarten Baas te gast. In de tussentijd willen we jullie graag wijzen op een andere podcast die Mister Motley in samenwerking met De Brakke Grond maakte: Kan niet bestaat niet. Vandaag hoor je aflevering één met Bertien van Manen.