Aubrey
Inception (2010), The Matrix (1999), Welt am Draht (1973), Paprika (2006), The Truman Show (1998), La Jetée (1962) en Brainstorm (1985); een rijtje namen van films waarin niet de dagelijkse wereld zoals wij die kennen wordt voorgeschoteld, maar waarin de makers willen overtuigen dat niets van wat je ziet waar hoeft te zijn. Er wordt gebruik gemaakt van dromen, realiteit, een tweede realiteit en de grenzen daartussen die vaak gedurende het verhaal steeds meer vervagen. Door de opkomst van internet, nieuwe mediatechnologieën en virtual reality games is de thematiek van een tweede realiteit zeer actueel, maar de vraag of wij in een echte of denkbeeldige wereld leven houdt filosofen al eeuwen bezig.
Alle bovengenoemde verhaallijnen kunnen worden teruggebracht op Plato’s theorie; De Allegorie van de Grot. Plato verdeelt de realiteit in twee domeinen; de waarneembare wereld, ook wel ons dagelijkse zintuigelijke leven en de wereld der abstracties, een plek waar ruimte en tijd niet bestaat. Deze laatste wereld is de wereld van de eigenlijke realiteit, de plaats waar de meeste waarheid te vinden is. Volgens Plato is het belangrijkste levensdoel van een intelligent mens om de oppervlakte voor bij te gaan en door te dringen tot de eigenlijke realiteit. Om deze theorie, die toch wel snel abstract en vaag wordt te verduidelijken, gebruikt hij de metafoor van de grot. Hij schetst een donkere grot die met de buitenwereld verbonden is door een gang. Een rij gevangen zit met de rug naar de uitgang van de grot en kijkt tegen de achterwand aan. Ze zijn vastgeketend en kunnen niet anders dan naar deze muur kijken. Ze zitten daar al hun hele leven en kennen niets anders. Achter deze gevangenen brandt een vuur en tussen hen en dat vuur staat een hoge muur. Aan de andere kant van de muur lopen mensen met allerlei dingen op hun hoofd, van dieren tot stenen en houten figuren. Alleen de schaduwen die worden gevormd door het vuur van deze gedragen objecten zijn te zien op de achterwand. Plato betoogd dat het enige dat de gevangenen in hun leven waarnemen de schaduwen zijn. Dit is hun realiteit.
Als een gevangene zijn kettingen zou afschudden, zou hij door de levenslange ketening in het halfduister zo verkrampt zijn, dat het alleen al pijnlijk voor hem zou zijn om zich om te draaien, bovendien zou het vuur hem verblinden. Hij zou volkomen in de war raken en zich weer willen omkeren naar de wand met schaduwen, naar de realiteit die hij begrijpt. Als hij uit de grot naar het felle zonlicht zou worden geleid, zou hij pas na lange tijd iets kunnen zien en dat begrijpen. Als hij eenmaal gewend zou zijn aan de bovenwereld en daarna terug zou keren in de grot zouden zijn ervaringen onbegrijpelijk zijn voor de andere gevangenen, omdat hun taal alleen naar schaduwen verwijst. De vergelijking met de ervaringen van Neo uit de Matrix zijn snel gemaakt.
De thematiek van twee realiteiten blijft een onuitputtelijk thema voor veel kunstenaars. Zo ook voor de makers Isaie Reuling, Simon Keizer, Jochem Esser en Nathanael Reuling. Vrijdagavond opende in de Fanfare te Amsterdam de expositie “Straw-Ber-Rita dreams turn to champagne reality”. Samen hebben deze vier kunstenaars één installatie gerealiseerd die vragen oproept over de maakbaarheid van onze werkelijkheid, maar ook de oprechtheid en zichtbaarheid daarvan.
In de Kelder van de Fanfare is een witte installatie gebouwd. Een abstract decor van witte muren, geometrische platen, organische bergen en verlengde buizen die een lange tijd nauwelijks zichtbaar zijn door het duister waarin ze zich omgeven. Na verloop van tijd worden er op deze objecten diverse kleuren en vormstructuren geprojecteerd. Zo veranderen de bergen die de toeschouwers zien van platte donkere vormen in felgekleurde driedimensionale objecten om daarna weer te verdwijnen in het duister. En de platen die leunen tegen de achterwand transformeren soms in videoschermen waarop blauwe waterstructuren te zien zijn. De ontredderde ervaring die ontstaat door de constante verandering van stilstaande en enigszins nietszeggende voorwerpen wordt versterkt door de hoorbare geluiden. De beelden van water krijgen meer intentie door tonen die doen denken aan het onderwaterzwemmen in een ijzeren bad terwijl iemand anders met een gouden ring op de bodem tikt. Het zijn galmende geluiden door speakers die onderaan buizen zijn bevestigd waardoor het geluid eerst een lange afstand moet afleggen en dus wordt vervormt. Vooraan de installatie staan twee kleine speakers in de vorm van een toeter die ronddraaien en waaruit halverwege de presentatie ritmes te horen zijn. De geluiden uit deze kleine speakers vervomen ook middels de draaing. De installatie van Aubrey doet op deze manier dienst als instrument. Naarmate het schouwspel duurt wordt de gecreëerde wereld steeds intenser en de toeschouwer nietiger.
Na vier minuten wordt de ruimte verblind door wit licht. Het geluid stopt en er is niets over van de verwarrende aantrekkelijke wereld waar je je een paar seconden geleden nog in begaf. De platen die op videoschermen leken blijken van piepschuim te zijn en de bergen zand zijn niet veel meer dan geknutselde papier-maché objecten. Dit is het moment dat je aan de gevangen uit Plato’s grot, Neo of Jim Carrey in de Truman show denkt op het moment dat voor hen duidelijk wordt dat er een tweede werkelijkheid is. Je voelt dat er met je gespeeld wordt en verlangt eigenlijk terug naar die paar seconden geleden toen je nog onwetend was.
De vier kunstenaar laten zien dat onze werkelijkheid te manipuleren is. Dat alles maakbaar is zolang je overtuigt. Het laat je twijfelen over waarheid, niet waarheid en het grijze gebied daartussen. Volgens de Franse filosoof René Descartes is twijfelen de manier om te zoeken naar waarheid. Zijn beroemde uitspraak Ik denk dus ik ben, is misschien wel de manier om naar het werk van de vier jonge makers te kijken. Omdat je altijd en alleen zeker kunt zijn van je eigen bestaan, maar dat al het andere een illusie kan zijn.
De expositie is vandaag en volgend weekend nog te zien in de Fanfare . Klik hier voor meer informatie.
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl