Atelierbezoek: Cora van Antwerpen

Vloekend en zich opvretend van ergernis, zittend aan de keukentafel, maakte ze onwillekeurig een schetsje van een handtasje, niet met een designerlogo maar met de weergave van een vagina. In haar verbeelding kreeg ze beelden voor ogen die ze zich herinnerde van de zwart-wit film ‘Repulsion’, het psychologische drama van Roman Polanski uit 1965. Daarin speelt Catherine Deneuve op 21-jarige leeftijd de manicure Carol die zich bedreigt voelt door mannelijke seksualiteit. Ze belandt in een door gruwelijke hallucinaties gevoede gewelddadige psychose.

De erotisch geladen voorwerpen die in deze film een rol spelen verschenen in kleur op het netvlies van Cora van Antwerpen. Daardoor getriggerd ontstond de behoefte om een aantal schilderijen te maken die deze voorwerpen als uitgangspunt hadden om de angstaanjagende indruk die alledaagse objecten in bepaalde situatie oproepen te verbeelden.

Cora van Antwerpen benadert het onderwerp vanuit het maatschappelijk gegeven dat een op de vier vrouwen te maken heeft met ongewenst lichamelijk contact. Overal in de samenleving kan een vrouw worden belaagd door grijpgrage handen die ongevraagd uit zijn op aanrakingen die niets goed in ze zin hebben en waar ze geen verweer tegen heeft.

De schilderijen die ze maakte voor de serie ‘Triggered’ zijn ontstaan uit de verwondering dat Polanski op zo’n indringende wijze de angstbeelden van seksuele intimidatie en misbruik met zo’n inlevingsvermogen filmisch heeft vertaald. Des te gruwelijker omdat de regisseur zelf later is veroordeeld voor het seksueel misbruiken van een dertienjarig meisje in 1977 en door meerdere vrouwen wordt beschuldigd van aanranding en verkrachting. Die persoonlijke omstandigheden van Polanski wilde ze in haar schilderijen, waarin ze haar eigen omgang met de problematiek aan de orde stelt, geen rol laten spelen. Om dat waarachtig te kunnen doen was het nodig zich los te maken van een al te letterlijke verstandhouding met de beelden uit de film en die schilderkunstig gewicht te geven door een andere laag aan te boren.

Het schetsje van de handtas gaf ze in een klein schilderij een andere gedaante door in roze en wit een veel tastbaarder interpretatie van het oorspronkelijke, grafische beeld te geven. De tastzin is ook in de andere schilderijen van ‘Triggered’ een terugkerend aspect maar vooral ook het idee van een verborgen inhoud. Veelzeggend is het schilderij van het half geopende scheermes met een zwart heft en een wit lemmet dat door een vrouw achter haar rug ter hand wordt genomen. Zo expliciet als het scheermes is zo terloops doen andere voorwerpen aan die door Cora van Antwerpen zijn geschilderd. Het zijn dierbare dingen die alleen voor een direct betrokkene persoonlijk betekenis hebben. Door haar levendige manier van schilderen, waarbij de olieverf zichtbaar gevoelvol is aangebracht, hebben haar doeken een handtastelijke waarheid. In het schilderij waarbij een vrouw door een donkere gedaante uit het zicht wordt weggenomen is de dreiging van een ongewenste overmanning op een adembenemende manier, als een benauwing, weergegeven. Daar tegenover staat een badscène die een bijna transparante tegenhanger is van die angstwekkende verschijning.

Cora van Antwerpen is een kunstenaar die weet wat verf doet. Ze laat dan ook eerder het materiaal zelf de kracht van haar werk bepalen dan wat ze ermee uitdrukt. De kwaliteit ervan ligt in de beheersing van haar vermogen om de verf voor zich te laten speken. Door dagelijkse inspanning heeft ze dit zich eigen weten te maken. Met Léon Spilliaert is ze van mening dat het heel wat voeten in de aarde heeft, voordat je weet wat verf doet: “De kracht van schilderen ligt in de continuïteit,” zei de Vlaamse meester ooit. Zoals hij met weinig uitdrukking wist te geven aan gemoedstemmingen, weet Cora van Antwerpen met effectief opgebrachte verfstreken een onheilspellend gevoel over te brengen. Een gevilde haas op een bord is bij haar meer dan een geslacht dier en is de verbeelding van een banaal keukentafereel dat de indruk wekt van een bloedstollend onverwerkt trauma. Doordat de tableaus die ze schildert huiselijk van aard zijn, is de verschrikking die ze herbergen overrompelend. Je kunt geen kant op als je ze bekijkt.

Als schilder laat ze zich niet leiden door het oordeel van anderen over haar werk. Ze weet zelf beter dan wie ook waaraan haar schilderijen moeten voldoen en wat ze ermee wil laten zien. Steeds opnieuw is een schilderij van haar een compositie van gedachten en gevoelens die een ordening krijgen. In de onderlinge verhouding krijgen haar schilderijen een sterke samenhang. Ze versterken het afzonderlijke belang van ieder doek in hun coherentie. Bij ieder doek is er het besef dat er iets aan is voorafgegaan en dat er nog iets uit volgt.

Met de titel ‘Triggered’ laat Cora van Antwerpen weten dat het schilderij haar wapen is tegen de weerzin die haar overvalt bij de confrontatie met zowel pretentieus intellectualisme als onwetendheid en betutteling. Door te schilderen haalt ze de trekker over. Het is haar geweldloze alternatief in een wereld waar lichamelijke agressie een machtsmiddel is dat op alle mogelijke manieren bestreden moet worden. Ze brengt de kijker onder ogen dat ze bereid is om te vechten met verf. Het is haar manier om te laten zien dat er met haar niet te sollen valt.

De Engelse versie van deze tekst verschijnt in de publicatie ‘Triggered’ van Cora van Antwerpen die dit najaar zal verschijnen.

Klik hier voor haar website