Atelierbezoek: Aquil Copier. In de snoepwinkel van de schilderkunst

30 september 2018

De Amsterdamse kunstenaar Aquil Copier (1973) heeft sinds januari 2018 een groot, maar tijdelijk anti-kraak atelier van ruim 200 m2 aan de Bos en Lommerweg. De ruimte biedt hem de gelegenheid de stand van zaken van zijn kunstenaarschap op te maken en zijn werk te bevragen op nieuwe mogelijkheden en invullingen. Aquil Copier werkte de afgelopen vier jaar part time als technisch adviseur bij de verffabrikant Royal Talens en heeft zodoende een ongebreidelde kennis van olieverf verworven. Inmiddels heeft hij die baan opgezegd om zich volledig aan de schilderkunst te wijden en nieuwe podia te zoeken. Copier is een kunstenaar die de schilderkunst met zijn eigen werk en aanverwante activiteiten van belangrijke impulsen voorziet. Zo geeft hij het onregelmatig verschijnende tijdschrift over schilderkunst ‘PRESENTeert’ uit en organiseert hij projecten met collega-schilders zoals het evenement ‘There Is No I’ in W139 in 2014.

Atelier van Aquil Copier in Amsterdam West

In de schilderkunst is Aquil Copier als geen ander een doe-het-zelver. Daarmee geeft hij een nieuwe wending aan het begrip ‘fundamentele schilderkunst’. Anno 2018 is de fundamentele schilderkunst uit de jaren zestig en zeventig bijgezet als een kunsthistorische stroming die achter ons ligt, hoewel Nederlandse kunstenaars als Rob van Koningsbruggen (1948), Toon Verhoef 1946) en Kees Smits (1945) nog altijd nieuw werk produceren – de een nadrukkelijker dan de ander – en allerminst anachronistische figuren zijn geworden. Bovendien zijn er tal van kunstenaars die in hun voetsporen treden en met eenzelfde consistentie de schilderkunst op haar basale principes blijven onderzoeken. Denk aan Klaas Kloosterboer, Nan Groot Antink, Peter Zegveld, Jan Andriesse, Jan van der Ploeg, Robert Zandvliet en tal van anderen die ieder op een eigen manier de schilderkunst essentieel willen doorgronden. In relatie tot die kunstenaarspraktijken concentreert Aquil Copier zich op de vraag hoe olieverf zich in uiteenlopende hoedanigheden en omstandigheden gedraagt en welke schilderkunstige consequenties dat heeft.

Als medewerker van Royal Talens was Copier verantwoordelijk voor het geven van workshops en trainingen om de toepassingsmogelijkheden van nieuwe verfproducten te demonstreren. Daardoor heeft hij een enorme kennis opgebouwd van olieverfsoorten, oplosmiddelen, pigmenten, toevoegingen en nieuwe ontwikkelingen op dat gebied. Van alle materialen die nu beschikbaar zijn om de eigenschappen van de verf te beïnvloeden, weet hij het fijne. Alle aspecten ervan zoals siccatieven voor oppervlakte- en dieptedroging, verschillen in pigmenteigenschappen, olietoepassingen, glaceren, de viscositeit van verschillende verven, rimpeling (schroeien), craquelures, schifting et cetera leiden er bij hem toe dat hij verf in alle gradaties en verschijningsvormen in zijn schilderijen een functie laat vervullen.

Al in zijn academietijd – hij studeerde van 1999 tot 2004 aan de Gerrit Rietveld Academie – heeft Aquil Copier die belangstelling voor de elementaire principes van de schilderkunst gehad. De standaard in zijn academietijd was de fundamentele schilderkunst waar hij zich toen toe voelde aangetrokken en waartegen hij zich tegelijkertijd verzette vanwege de beperkingen die ermee gepaard gingen. De norm was dat je vooral lelijke schilderijen moest maken. Esthetiek was verkeerd. Je moest je beperken tot bepaalde principes en die zo consequent mogelijk tot op het bot fileren, waardoor de opeenvolgende schilderijen steeds zuiverder werden en minimaler in hun uitdrukking. Copier had niets tegen de fundamentele schilderkunst – in tegendeel – maar wilde juist ieder principe hanteren en streefde een rijke uitwerking van alle mogelijkheden na. Bij docenten als Suzan Drummen, Roland Schimmel en Gijs Frieling vond hij weerklank voor die belangstelling. Het leidde er onder meer toe dat hij draadjes wol in gips doopte en daarmee vrij hangende sculpturale schilderijen in de ruimte tot stand bracht. Die werken werden niet meer als schilderkunst ervaren, terwijl het voor hem een puur schilderkunstige proefneming was. Konden een aantal docenten en medestudenten op de Rietveld Academie zijn sculpturale schilderijen al niet zo waarderen, op de kunstacademie van Milaan waar hij in 2003 als uitwisselingsstudent terecht kwam, was er al helemaal geen begrip voor. Daar liepen de schilderdocenten in driedelige pakken uiterst traditionele schilderkunstige dogma’s in ere te houden. Daardoor drong het juist tot Copier door dat zijn manier van werken noodzakelijk was. Hij volgde daarbij vooral zijn intuïtie.

De schilderijen in zijn professionele praktijk maken een heel vrije indruk waarbij hij geen enkel beeldend dilemma uit de weg gaat. Zijn werk heeft niet alleen betrekking op het functioneren van verf, maar gaat ook over abstractie en figuratie, maat en schaal, monumentaal en triviaal, ernst en humor. Aquil Copier beschouwt de schilderkunst als een rijk gesorteerde snoepwinkel waarin hij niets onbeproefd wil laten. Hij geeft zijn schilderijen geen titels, maar verdeelt ze in groepen. Dat leidt dan tot benoemingen van werken als ‘No title (from the series: Appearance can be deceptive, never be the same)’ of ‘No Title (from the series: Re-arranging reality).

De eerste omschrijving gaat over de droging van vooral dikke olieverf maar heeft ook betrekking op de relatief nieuwe kameleon pigmenten die van kleur veranderen als je langs het schilderij loopt. De tweede groep gaat over het begrijpen van de wereld. Zijn werk schiet weliswaar alle kanten op, maar er zit wel degelijk een ordening in. Dat is de ordening in zijn hoofd die de hij in verschillende vormen van verftoepassing laat zien. Tijdens het schilderen luistert hij naar de radio die als een continue stroom berichten uit de samenleving laat horen waaruit hij soms opeens uitspraken opvangt die samenvallen met wat hij in zijn atelier aan het doen is. Zo hoorde hij in het AmsterdamFM programma ‘Springvossen’ schilder Toon Verhoef zeggen dat kleuren in een schilderij niet zozeer aan de schilderkunst onttrokken zijn, maar aan de werkelijkheid om hem heen. Zo ervaart Aquil Copier dat zelf ook.

Voor zijn schilderijen is er geen enkele noodzaak om figuratieve elementen te gebruiken, maar desondanks maakt een deel van zijn werk de indruk een bovenaanzicht of onderaanzicht te zijn, een blik in de ruimte of naar de aarde. Zijn werk vormt een galactisch centrum, een roterende kern van verf. Die verf veroorzaakt in zijn schilderijen bijvoorbeeld kleurverandering afhankelijk van de manier waarop je het werk benadert. Op een schilderij toelopend kan de kleur van blauw via een reflecterend wit omslaan naar fel paars. Hij gebruikt verfsoorten die een changeant karakter hebben in complementaire contrasten en felle kleuren.

Zijn nieuwste werk bestaat voor een deel uit overschilderingen van eerder werk. Daardoor schemeren er door zijn doeken onderwerpen van jaren geleden die nu in een andere constellatie zijn opgenomen. Er is een groot doek waarbij door de laatste laag verf een weerschijn te zien is, die veroorzaakt wordt door de luchtopname die hij eerder schilderde van de lichtgevende kassen in de duisternis rondom Schiphol.

De afleesbaarheid van de beslissingen die Aquil Copier neemt is groot. Je kunt zien waar hij de kwast opnieuw in de verf heeft gedoopt om verder te schilderen. Je kunt precies zien hoe hij draadjes verf met uit papier gevouwen spuitzakjes in allerlei vormen op de ondergrond sprietst. Zijn verleden als werknemer in een bakkerij komt hem daarbij van pas. Het is net alsof hij met een slagroomspuit op een taart kalligrafie aanbrengt.

Als adviseur van Talens moest Aquil Copier alle 5000 producten/items van de firma kennen en weten wat je ermee kunt doen. Hij kent dat hele receptenboek van haver tot gort. Die encyclopedische kennis gebruikt hij om in zijn schilderijen zijn verffetisjisme bot te vieren. De eindeloze variatie aan spiralen, slierten, hoopjes, dotjes, vegen, strepen, sterren, worsten, nestels en nesten, spinsels, rasters, vervloeiingen en mengsels leiden in onderling verband tot consistent werk dat de schilderkunst lucht geeft. In zijn meest recente werk ontstaat een vorm van minimalisme en duale monochromie. Door maar één of twee verfeigenschappen met elkaar te contrasten, soms zelfs maar in één kleur, biedt hij een verhelderend inzicht in de werking van schilderkunstige materialen en uitgangspunten.

Als verfconnaisseur weet Aquil Copier dat olieverf behoefte heeft aan zonlicht en frisse lucht om de droging, een chemische reactie, in werking te zetten die in het schilderij enerzijds de oliemoleculen aan elkaar doet hechten – het zogenaamde ‘vernetten’ – en anderzijds een nooit eindigend verouderingsproces in gang zet met onvermijdelijke gevolgen voor de uiterlijke kwaliteit van het schilderij. De wisselwerking tussen drager en verf leidt tot allerlei aantastingen van wat er is geschilderd, waarbij hij dat proces als wezenlijk voor de schilderkunst ziet. Aquil Copier is met zijn werk het geweten van de schilderkunst, juist omdat hij als kunstenaar in staat is gewetenloze schilderijen te maken.

Alex de Vries