Waarom we meer naar het werk van oudere kunstenaars moeten kijken

Jong talent lijkt overal te zijn. Zowel in de voorwaarden van subsidieschieters en fondsen, als in gemeentelijke cultuurvisies. We kijken iedere zomer weer uit naar de afstudeertentoonstellingen van de kunstacademies die ons land rijk zijn, om vervolgens de tientallen tentoonstellingen in het kader van ‘the best of graduates‘ af te gaan. Thank god is daar het Mondriaan Fonds met de Werkbijdrage voor bewezen talent. En toch zie ik in de enorme hallen van de van Nelle Fabriek bij Prospect & Concepts op Art Rotterdam ieder jaar enkel het werk van kunstenaars die de Werkbijdrage Jong Talent hebben ontvangen.
Het land doorcrossen om vers bloed te scouten behoort ook tot een van mijn lievelingsuitjes van het jaar. Unfair is mijn favoriete kunstbeurs. Ik kijk het hele jaar uit naar het laatste weekend van november wanneer de Rijksakademie haar deuren opent. En tijdens Art Rotterdam raas ik in sneltreinvaart door de beurs om zo snel mogelijk bij Prospects & Concepts te kunnen zijn. Bovendien behoor ik zelf tot de categorie jong, en zou ik blij moeten zijn dat de focus op deze doelgroep ligt.

Jong talent lijkt overal te zijn.

En toch beangstigt deze verheerlijking van de jonge kunstenaar me. Het is een misvatting om talentontwikkeling en experiment aan enkel jonge kunstenaars te koppelen, zeker in een samenleving waar ouderen steeds minder zichtbaar zijn in het openbare leven. Talentontwikkeling en het experiment zijn van iedereen. En behoort tot het altijd nieuwsgierige, twijfelachtige, lefhebbende karakter van een goede kunstenaar.

Het idee dat experiment en vernieuwing enkel bij de jonge kunstenaar te vinden is, lijkt in onze hersenen geprogrammeerd. Om die reden duik ik de komende maanden in de praktijk van kunstenaars die juist zo interessant zijn omdat ze meer levenservaring hebben. Kunstenaars die meer zijn dan enkel oud, en nog iedere dag kunst maken, gevoed door al die ontwikkelingen en tendensen die ze door de jaren ervaren hebben. Kunstenaars die door hun levenservaring scherp naar onze hedendaagse tijd kunnen kijken. En daardoor ook de huidige tijdsgeest in perspectief kunnen zetten door deze af te zetten tegen andere tijden. Kortom: We zouden meer naar het werk van oudere kunstenaars moeten kijken.

Het is een misvatting om talentontwikkeling en experiment aan enkel jonge kunstenaars te koppelen, zeker in een samenleving waar ouderen steeds minder zichtbaar zijn in het openbare leven.

Die kunstenaar die al meer dan een halve eeuw kunst maakt en onlangs als performancekunstenaar is herboren heet Franck Gribling. Met zijn 87 jaar maakt hij nog altijd kunst in zijn atelier in het centrum van Amsterdam. De biografie op zijn knalgele website start met de volgende zin: ‘Born somewhere in space and time, leaving traces behind’. Een poëtisch denkbeeld dat direct de lading dekt. Want wat doet het er eigenlijk toe waar en wanneer we geboren zijn zolang we adembenemende en verwarrende kunstwerken achter laten?
Gribling is niet alleen beeldend kunstenaar maar ook kunsthistoricus en criticus. Gedurende zijn loopbaan doceerde hij Kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en schreef hij voor verschillende (kunst)tijdschriften waaronder de Groene Amsterdammer. Hij was betrokken bij de Appel en een aantal jaren conservator bij het Kröller-Müller Museum. Zijn kunst heeft meerdere malen aan de wanden van het Stedelijk Museum gehangen, en toch is het hebben van wel of geen succes, roem en een grootsprekend CV volgens mij niet zo relevant. Het is veel boeiender te zien dat deze kunstenaar zichzelf in de loop van zijn carrière continu heeft weten uit te dagen.

Want wat doet het er eigenlijk toe waar en wanneer we geboren zijn zolang we adembenemende en verwarrende kunstwerken achter laten?

Franck Gribling, Space Volumes, Rooftop New York, 1967

Franck startte zijn loopbaan met het maken van lyrische abstracties en kalligrafische tekeningen in een tijd waarin Action Painting opkwam. In de jaren ’60 begon hij met experimenten met in die tijd ongewone materialen, zoals polyester op zijn schildersdoek en het werken met plexiglas. Technieken die vandaag de dag juist ‘in’ lijken te zijn, en de afgelopen tijd massaal te zien zijn geweest. Toen hij in 1970 begon met lesgeven ontstond er een interesse voor collectief werken, terwijl hij in ’84 weer teruggreep naar grootschalige schilderijen waarop hij een individuele zoektocht startte naar een samenspel tussen acryl en epoxy. Sinds de jaren zestig van de twintigste eeuw houdt Gribling zich bezig met beeldend onderzoek naar ‘bestaansvormen geprojecteerd in het kosmische Ruimte-Tijd continuüm’. Dat uit zich in tweedimensionale, geometrische werken die lijken op driedimensionale beelden. Vanuit bepaalde hoeken gezien wordt die driedimensionale illusie teniet gedaan door de reflectie van het door Gribling gebruikte materiaal, waarin de kunstmatige en de reële wereld wordt gemengd.

Franck Gribling, The destruction of the reflections with the hammer, 2019

Nu beoefent hij performancekunst. Ik kijk naar een video van een op 16 november 2019 vastgelegde performance: Confrontation II, Locus Solus. Gribling maakt in aanwezigheid van publiek een gele microvezeldoek nat en wast er de witte verf van zeven tegen de muur opgestelde, plank-vormige spiegels mee af. De spiegels bedekt Gribling met een gaasachtige stof die hij met een tacker aan de muur vastniet. Om vervolgens op zijn knalrode sneakers naar een hoek van de ruimte te lopen waar hij een hamer pakt om er aansluitend alle zeven spiegels mee aan diggelen te slaan. Het is de duizelingwekkende gelijktijdigheid van spiegelbeelden, waarin onze vertrouwde werkelijkheid wordt opgelost, aldus Gribling. De video sluit af met een applaudisserend publiek.

Franck Gribling is precies de reden waarom ik de komende maanden kunstenaars ga interviewen voor mister Motley die meer dan een halve eeuw kunst maken. Het zullen gesprekken worden over nalatenschap, zelfstandigheid en de huidige tijdsgeest. Om te laten zien dat experiment tijdloos is en een geboortedatum overstijgt.