Loop ergens heen zonder ooit aan te komen

In september 2020 werd het boek Wicked Arts Assignments uitgegeven door Valiz. Het boek werd samengesteld door Emiel Heijnen en Melissa Bremmer, lectoren kunsteducatie van de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten. Zij schreven twee inleidende theoretische hoofdstukken over kunstopdrachten vanuit historische, artistieke en educatieve perspectieven. Sanne Kersten interviewde experts in hedendaagse kunst en kunsteducatie. Hart van het boek vormen de kunstopdrachten die zijn verzameld van over de hele wereld. Belangrijk is dat deze opdrachten daadwerkelijk al eens door de docent zijn uitgevoerd; het ‘bewijsmateriaal’ hiervan is middels foto’s toegevoegd op de pagina’s naast de desbetreffende opdracht.

Voorafgaand aan het boek werd er een open call uitgeschreven voor kunstenaars kunstdocenten om een opdracht aan te leveren die deelnemers stimuleert om anders na te denken over zichzelf, kunst en de wereld. Bijna honderd opdrachten zijn terechtgekomen in het boek en daarnaast zijn er een aantal kunstenaars geïnterviewd en essays gepubliceerd.
De opdrachten kunnen in verschillende contexten worden uitgevoerd: van basisscholen tot hoger onderwijs. Ook beslaan ze allerlei disciplines. Normaliter delen docenten hun opdrachten niet snel omdat er geen vraag voor lijkt te zijn of omdat ze zich niet bewust zijn van de unieke kwaliteit die mogelijk interessant kan zijn voor anderen, terwijl er dus opdrachten bestaan die beschouwd kunnen worden als kunst. Op die manier benaderen Heijnen en Bremmer de opdrachten van de docenten dan ook; als een artistiek product dat een publiek verdient. De kern van het boek is wat mij betreft dat anno 2021 de grens tussen kunstdocent en kunstenaar steeds meer vervaagt en dat het ontwerpen van een opdracht een artistieke daad is.

 

Een pagina uit Wicked Art Assignments

Normaliter delen docenten hun opdrachten niet snel omdat er geen vraag voor lijkt te zijn of omdat ze zich niet bewust zijn van de unieke kwaliteit die mogelijk interessant kan zijn voor anderen, terwijl er dus opdrachten bestaan die beschouwd kunnen worden als kunst.

Het belang van opdrachten voor onze creativiteit
De Amerikaanse psycholoog Robert Keith Sawyer stelt dat het belangrijkste doel van kunsteducatie het leren beheersen van het creatieve proces is. Hij ziet kunsteducatie als een manier om als leerling of student handvatten te krijgen voor het verzinnen van originele ideeën. Daarbij ziet hij een grote rol voor opdrachten, omdat opdrachten de tool zijn om creativiteit aan te leren.  Een goed ontworpen opdracht geeft een open probleem of uitdaging waarbij er geen vanzelfsprekende oplossing is.
Wicked Arts Assignments sluit aan op deze gedachte. De auteurs van het boek doen al jaren onderzoek naar authentieke kunsteducatie en stellen dat een goede opdracht moet aansluiten op de belevingswereld van de leerling. Dit doe je als docent niet alleen door bronnen te gebruiken die aansluiting vinden bij bijvoorbeeld populaire cultuur, maar ook door in de opdracht aan te haken op bronnen die gaan over de hedendaagse maatschappij en (hedendaagse) kunst.

 

Een pagina uit Wicked Art Assignments

Een goed ontworpen opdracht geeft een open probleem of uitdaging waarbij er geen vanzelfsprekende oplossing is.

Bijzondere kunstopdrachten
Wicked Arts Assignments is Engelstalig en de opdrachten zijn opgedeeld in de volgende categorieën: Go Public, Narrate, Remix, Explore Nature, Engage, Soul Searching, Make Soms Noise, Localize, Build & Move, Keep in Time, Hack en Breaking Boundaries. Een van de meest aansprekende opdrachten is wat mij betreft die van Geke Buis uit Hengelo onder de categorie Narrate. Haar opdracht luidt: “Create a conspiracy theory about your school. Make a vlog about it”. Maar ook die van Hansje van Halem van de Rietveld Academie is heerlijk eenvoudig en tegelijkertijd filosofisch en scherp. Als ontwerper staat zij bekend om haar letterontwerpen waarin lijnen een belangrijke rol spelen. Zij gaf haar studenten de volgende opdracht mee: “You just received a new BIC® ballpoint. Make sure that the pen is empty by next week. Document how you ran out of ink.”

Fluxus
De opdrachten uit het boek hebben een connectie met de Fluxusbeweging, zo is te lezen in de inleiding van Heijnen en Bremmer. Ze doen denken aan de doe-het-zelf kunstwerken die populair werden in de jaren ’60 door kunstenaars als Yoko Ono, George Brecht en George Maciunas. Zij produceerden geschreven en geschilderde instructies als kunstwerken waardoor het publiek mede eigenaar van het werk kon worden. Zoals Yoko Ono deed met de instructies in haar boek Grapefruit uit 1964. “Hammer a nail in the center of a piece of glass. Send each fragment to an arbitrary address.” Dit werk leest als een gedicht, maar is ook een performance en een uitnodiging. Alleen door deelname van het publiek werd het kunstwerk geactiveerd, afgemaakt. Daarmee wilden deze Fluxus kunstenaars een relatie creëren tussen kunst en het dagelijkse leven, een connectie tussen hen als kunstenaar en de mensen buiten die kunst.  Heijnen en Bremmer hebben bewust gekeken naar verschillende soorten doe-het-zelf kunst en vroegen aan de deelnemende kunstenaars en docenten om hun opdracht net zoals de Fluxus kunstenaars te omschrijven met zo weinig mogelijk zinnen en in een actieve vorm.