Is het kunst of is het de Bad Luck Brian meme
Persis Bekkering schrijft maandelijks over de kunstwerken die haar blik op de wereld doen kantelen.
Het gigantische hoofd van Garfield zweeft dreigend boven de horizon, in de lucht gehouden door twee turbinemotoren. Een van zijn ogen is doorboord, de mechanische constructie is bloot komen te liggen, het gat opent naar de soezelige, roze-paarse lucht. Uit de wond druppelt een soort bloed, maar waar het op de grond valt blijken het ingewanden te zijn. Vanaf de aarde kijkt een meisje ernaar, een knuffel in de armen.
Of deze: een houten blokhut, typisch Amerikaanse stijl. Op de voorgrond staat een gearmd wit stel met een herdershond ernaast, de vrouw kijkt bewonderend naar haar man op. Wat ze niet zien is dat achter hen twee gigantische broodjes, belegd met burgers van spaghetti, vanuit de lucht zijn komen aanvliegen en op het dak crashen. Mannetjes vliegen door de lucht. De caption: ‘TOASTED PASTAFARIAN’.
Twee lollige digitale schilderijen van Beeple, de alias van Mike Winkelmann, de best verkopende NFT-kunstenaar van dit moment. NFT’s, non-fungible tokens, zijn unieke digitale codes (non-fungible: niet uitwisselbaar), ondersteund door blockchaintechnologie, die je koopt met cryptovaluta. Met andere woorden, een NFT is een digitaal product dat eigendom en authenticiteit vastlegt. Een tweet, een meme of een digitaal kunstwerk kan feitelijk door iedereen worden gedeeld en gekopieerd, maar dankzij NFT’s kun je toch eigenaar van het virtuele worden. Vooral de afgelopen maanden groeide de wereldwijde handel in NFT’s explosief. Rapper Azealia Banks verkocht een audio-sekstape als NFT voor 17.000 dollar, die al snel werd doorverkocht en doorverkocht en onlangs voor 260 miljoen over de toonbank ging. Beeple verkoopt zijn NFT’s voor miljoenen dollars. Ook Nederlandse kunstenaars maken NFT-kunst.
Vooral de afgelopen maanden groeide de wereldwijde handel in NFT’s explosief.
Het is een fascinerende, bizarre ontwikkeling, omdat het iets wat tot voor kort ongrijpbaar en van iedereen was – content op het internet – koppelt aan een model van eigendom. Dat eigendom heeft iets religieus. De eigenaar gelooft dat hij bezitter is van een product (kunstwerk/meme/tweet etc), en oké, daar krijgt hij dan een complex bewijsje van. Maar je kunt dezelfde meme die door iemand voor een paar ton is gekocht nog steeds delen. De NFT-bezitter heeft misschien een paar extra privileges – de HD-versie op een harde schijf? – maar echt veel kan je er niet mee, zeker niet duurzaam (de bitrot wacht). Het gaat om het aura van bezit. Dat bewijsje heeft alleen betekenis als je daar een speciale betekenis aan geeft, als daar een betovering van uit gaat.
Wat me er ook aan fascineert, en een beetje beangstigt, al weet ik niet waarom (noem me conservatief), is dat met de intrede van NFT’s definitief het onderscheid is verdwenen tussen kunst en social media. Beeple post elke dag een nieuw schilderij op Instagram, waar hij 1,2 miljoen volgers heeft. Zijn Instagram ís zijn kunst, er is geen ‘echte’ versie. Het viel me al langer op dat als ik door mijn feed scroll, ik niet direct kan zien of ik naar de content van muzikanten, modeontwerpers, designers of kunstenaars kijk; zonder context verschijnen ze in beeld, in dezelfde vierkantjes, vereffend en gehuld in dezelfde soort glitchy 3D esthetiek die we ooit misschien futuristisch hadden genoemd, toen we nog in zoiets als een door technologie en kunstenaars voortgedreven toekomst geloofden.
Onder een van Beeple’s meest recente posts, de door hem ontworpen cover van TIME Magazine, schrijft Alex Pardee, een andere NFT-artiest: ‘You were born to be our future’.
Onze toekomst: gevaarlijke broodjes pasta. Een verminkte Garfield. Een robot uit wiens hoofd een Micky Mouse breekt. Moordlustige reuzenkonijnen met van bloed druipende muilen. Robots en cheesy science fiction en popcultuur en het nieuws van de dag in een sausje van surrealisme en 3D-rendering. Als dit de toekomst van kunst is, dan ziet ze er zo vreselijk beklemmend bekend uit, zo schaamteloos retro.
Maar misschien heeft die Pardee geen ongelijk. Misschien ziet de kunst van de toekomst er inderdaad niet zo heel anders uit dan wat twee jaar geleden alleen in de krochten van goedbezochte fan art-websites leefde. Een tijd lang geloofden we dat kunstenaars de avantgardes waren, dat dáár de vernieuwing plaatsvond, het vooruitkijken en verbeelden. We weten het natuurlijk niet, maar ik heb al heel lang het gevoel dat het materiaal waaruit het heden bestaat alleen maar opnieuw geshuffeld wordt, dat er niets bij komt, geen nieuwe mogelijkheden, geen openingen. De kunst reflecteert dat. Er zijn geen grote, gedeelde verhalen, ik zie geen punt aan de horizon, geen hoop op meer of beter of zelfs niet op anders. Soms denk ik, de wereld van nu is een bedompte ruimte waar het raam niet open kan.
We hebben het allemaal al gezien. Het enige belang van dit systeem (you-know-which) is zichzelf voort te zetten, zich te herhalen, en er is geen alternatief, dat is wat Mark Fisher ‘kapitalistisch realisme’ noemde, dit is een heden zonder alternatief en dat is geen geheim, iedereen weet het. Zelfs goede ideeën – ze zijn er wel -, zelfs goede kunst is louter onverschillig materiaal voor het kunnen voortzetten van dat systeem, voer voor de machine, even belangrijk als leuke dansjes en memes. Memes hebben trouwens ook hun beste tijd gehad.
Een tijdje heb ik angstig, reactionair gedacht dat als de toekomst in elk geval maar hetzelfde zou blijven als dit ontmoedigende heden, dat in elk geval nog beter zou zijn dan de ecologische catastrofes die ons te wachten stonden. Maar in dit deel van de wereld blijkt zelfs de catastrofe een sleur, de catastrofe blijkt twaalf, zestien uur per dag naar een scherm kijken, terwijl de prijs voor dit verspillende systeem, grof gezegd, naar andere delen van de wereld is verplaatst.
Als dit de toekomst van kunst is, dan ziet ze er zo vreselijk beklemmend bekend uit, zo schaamteloos retro.
Nu ik dit schrijf vind ik het ineens niet zo vreemd meer om dat religieuze elan in NFT’s te stoppen. Als je (crypto)geld over hebt, waarom zou je dan niet de Bad Luck Brian-meme kopen. Als we even vergeten dat de servers van blockchaintechnologie godsonmogelijk veel stroom trekken, geen gering gedachte-experiment overigens, als je dat even vergeet, dan is het zowaar elegant om je geld te stoppen in iets dat zo vluchtig is als zuurstof, maar wat in tegenstelling tot zuurstof straks nog aan bitrot ten onder gaat. Als het toch niet voor later is. Het maakt andermaal zichtbaar dat we in een tijd leven die lam gedraaid is, waarin het nergens meer over gaat, alleen maar wegkijken van wat er werkelijk aan de hand is, van waar de echte problemen zijn. In dat licht is het bijna lief dat je Bad Luck Brian zo graag voor jezelf wilt hebben dat je er tonnen voor betaalt. Volgende maand ga ik weer over mooie dingen schrijven. Ik verlang naar goede ideeën, naar utopieën, naar schoonheid.
Ook adverteren op mistermotley.nl ? Stuur dan een mail naar advertenties@mistermotley.nl