Een magisch medium

11 april 2015

Als je hem net kent, moet je even wennen aan zijn geur, maar hij ruikt elke dag naar een melange van drukinkt en papier. Van zichzelf is hij liever gesloten. Met zijn rug in jouw handen treedt je langzaam door die harde buitenkant. Hij zou het leuk vinden als je hem mee neemt onderweg, als een steun of vermaak op lege of verveelde momenten. Maar hij houdt ook van de rust thuis, samen in het hoekje van je bank. Bij elke ontmoeting zal hij een antwoord geven op vragen waar je niet direct naar zocht. Een boek is een magisch medium.

Net wakker en met haar ontbijtgranen en frambozen in schaaltje verschijnt een virtuele versie van Anouk Kruithof op mijn laptopscherm. Om half negen ‘s ochtends zit ze in haar New Yorkse bed paraat voor ons interview. In negen jaar tijd maakt Anouk Kruithof negen boeken, een tiende is op komst. Haar boekenliefde is groot. ‘Het is kunstwerk in oplage. Het bekijken van een kunstwerk in boekvorm is intiem en brengt een bepaalde vrijheid met zich mee. Je kan het altijd bij je hebben, je kan het op je nachtkastje leggen en elk moment weer openslaan.’

Uitgaven van Anouk Kruithof

Met haar ideeën over het uitgeven van haar boek The Bungalow had ze contact met vele uitgevers, over heel de wereld. Bij dit boek waren er vele uitgevers die niet geloofde in haar idee over de vijf losse katernen in een boek. De afwijzingen waar vaak op grond van economische redenen. Als uiteindelijk een uitgever dan wel heil ziet in jouw plan geeft dat een enorme energie. Dat Kruithof niet zomaar zwicht voor de plannen van een uitgever wordt in het interview wel duidelijk. Met haar wenkbrauwen opgetrokken en een felle reactie hier en daar typeert Anouk haar hardcore werkwijze, ze weet wat ze wil en ze zal daar niet snel een concessie in doen.

Het boetseren van je eigen pagina’s zonder de marges en restricties van uitgevers: het zelf uitgeven van je boek is een absolute uitkomst. Het geeft ultieme vrijheid op creatief gebied. Je kan alles doen wat je van plan was, maar self-publishing is een enorme klus praktisch en financieel gezien. Nu Anouk voor haar tiende boek Automagic een Kickstarter project is begonnen, de voorloper van VoordeKunst, is ze behoorlijk geschrokken van de hoeveelheid werk die hierachter schuilgaat. ‘Het is ook best vervelend werk. Het is uitdagend en leerzaam, maar intellectueel en creatief gezien echt oninteressant.’ Dat er veel ogen meekijken via Kickstarter voert de spanning rondom het proces wel op: als het maar lukt. Tegelijkertijd is het ook bijzonder dat een heleboel mensen zo betrokken raken bij haar werk, het is een soort ruilhandel in kunst.

In onze onlinewereld kun je makkelijk je werk presenteren, iedereen heeft er toegang tot. Een boek lijkt een welkom middel om kunst te presenteren. Geen digitale pixelstraling, maar een tactiele ervaring voor de lezer. ‘Een boek maken lijkt gerefereerd te worden aan succes’ zegt kunstcriticus Maaike Lauwaert. ‘Met name de boeken die een oeuvre van een kunstenaar tonen.’ Hoewel kunstenaarsboeken al gemaakt werden door grote moderne kunstenaars is de markt voor het kunstenaarsboek klein. ‘Wanneer een uitgave daadwerkelijk een kunstuiting is, valt het boek op tussen de enorme massa aan kunstboeken. Een boek dat inhoudelijke en in de vormgeving een verhaal vertelt en ook de samenhang hiertussen toont’ zegt Lauwaert.

‘Dat jonge kunstenaars soms duizenden, al dan niet tienduizenden, euro’s betalen om hun (eerste) boek uit te geven bij een uitgever is een hele zorgelijke zaak. Dat je moet betalen voor exposure zou niet nodig hoeven zijn’ vindt Anouk. Dat Kruithof zich hier zo over opwindt, zorgt ervoor dat ze is begonnen met het opzetten van The Anamorphosis Prize. Tienduizend dollar vrij te besteden, is de prijs die Anouk Kruithof samen met verzamelaar John A Phelan en kunstcriticus Charlotte Cotton wil uitreiken aan de maker van het beste zelf gepubliceerde fotografie kunstenaarsboek. De zelf gepubliceerde boeken staan centraal, de maker hoeft niet jong, Amerikaans of geschoold te zijn: iedereen kan meedoen. Alle inzendingen in de vorm van een boek worden gedoneerd aan Franklin Furnace, die een grote avant-gardistische verzameling kunstenaarsboeken herbergt. Komt je boek in de shortlist van 20 titels, dan belandt het boek ook in de MoMA bibliotheek.

Iets uitvinden, afronden of uitbroeden in je werk zonder iemands bijzijn geeft het gevoel alsof het niet is gebeurd. Het harde werken wil je toch op een gegeven moment delen, ook al heeft het jaren geduurd voordat je het werk uit de lade hebt getrokken. Een steuntje in de rug om je werk naar buiten te brengen is soms hard nodig. Anouk geeft kunstenaars een enorme duw met The Anamorphosis Prize, maar ook het Mondriaan Fonds meldde tijdens Art Rotterdam dat het fonds binnenkort weer kan bijdragen aan bijzondere kunstuitgaven. Dat er initiatieven opbloeien om het kunstenaarsboek te verspreiden, produceren en belonen geeft de burger moed om weer aan de slag te gaan: zolang het boek maar belandt in verschillende handen, die zachtjes zijn rug strelen en de magie tussen de pagina’s kan voelen, met zijn vingers over de dunne randen van de inkt.

Bekijk hier de website van The Anamorphosis Prize en stuur (vanaf 1 mei) jouw kunstenaarsboek in. Voor een overzicht van de kunstenaarsboeken van Anouk Kruithof kijk op haar website Stresspress.