1001 vrouwen

Renate Rubinstein, Annie MG Schmidt en Mina Kruseman, een heel aantal vrouwennamen die je bekend voorkomen. Even ben ik bang dat er alleen maar duizendpoot talenten, werelddames en geniale voorbeeldvrouwen de revue zullen passeren: maar gelukkig, al deze vrouwen blijken ook gewoon mensen. Opvallend veel ongehuwde vrouwen kom ik tegen, misschien trouwden veel van deze vrouwen uit principe niet: ik kan het alleen aan. Het hele leven: ik doe het gewoon alleen. Stuk voor stuk vrouwen die naar zichzelf luisterden, niet naar hun omgeving. Goed of kwaad, ze deden wat zij voor ogen hadden. De wilskracht, de passie, de frustratie dreef hen tot hun daden, waarmee ze bekendheid wierven: niet alleen beroemde vrouwen, maar ook beruchte. Zo leer ik befaamde heksen kennen en een gifmengster: Hester Rebecca Nepping vermoordde samen met haar dienstmeid haar man (wel een gehuwde vrouw dus), een kostganger en haar vader om vervolgens bij haar minnaar te kunnen zijn: de doodstraf was haar einde. In dit boek ontbreekt het niet aan feministen en politica, dames die kranten deden wakker schudden en vrouwen van adel die zijn geboren om naam te maken.

Ik ben opgegroeid in een tijd waarin in vrouwen werken voor de kost, waarin een vrouwenstem wordt gewaardeerd, waarin vrouwen veel rechten hebben. Ooit was dat natuurlijk anders. Cornelia van der Weyde geeft haar vrijheid op om samen met haar geliefde zijn gevangenisstraf uit te zitten. Eenmaal in de gevangenis schrijft ze in vier jaar tijd drie erotische romans, de maatschappij klaagt over haar vuile taalgebruik. Ik lees over Hendrickje Stoffels, natuurlijk bekend als de heimelijke geliefde van meester-schilder Rembrandt. Maar ze was juist niet alleen de geliefde en dienstmeid van hem, uiteindelijk runde ze een eigen kunsthandel en werd Rembrandts baas, wat meer dan uitzonderlijk was in de zeventiende eeuw. Lumke Thoole (dit is niet het boek om leuke kindernamen te vinden) verlaat haar man, verandert haar naam, verkleedt zich als man, verandert haar naam, ontmoet een nieuwe liefde en krijgt een kind. Een straf in vorm van honderd rijksdaalders en verbanning voor haar overspel en travestie kwam Lumke tegemoet.

Door de eeuwen heen verschuiven de grenzen en gebieden waarlangs vrouwen zich bewegen, de vrouwen in dit boek zijn elk in een categorie ingedeeld. De creatieve rubrieken als Beeldende kunst, Dicht- en letterkunde en Podiumkunst doorstaan elke tijd: er zijn altijd vrouwen die hierin iets hebben betekend. Onderwijs en wetenschap, Maatschappij en emancipatie zijn populair, ook Oorlog en strijd mag in dit rijtje niet ontbreken en blijft elk tijdperk een belangrijk punt. Naast de daden en prestaties van de vrouwen vertellen de portretten veel over hun persoonlijkheid en de tijdgeest: in de twintigste eeuw enkele vrouwen met een sigaret op de lip, in de middeleeuwen een stijve en profiel schildering, Vrij weinig vrouwen zagen een reden om te lachen, Anne Franks foto is een van de spontaanste foto’s, pijnlijk genoeg. Verlegen en wegkijkend of een brutaal stel ogen die je indringend aankijken, achter deze foto’s schuilen schitterende verhalen. Verhalen uit het verleden, want iedere vrouw uit het boek rust (in vrede).