De dingen hebben jou nodig om gezien te kunnen worden

2 januari 2015

Niet de woonkamer klakkeloos gekopieerd uit een woontijdschrift of de slaapkamerinboedel ingeslagen bij een middelgroot meubelwarenhuis. Nee, er is zorgvuldig uitgekozen en verzameld door de jaren heen. Je zoekt naar iets, je krijgt wat en je vindt het. Het geheel wordt bijeengegaard tot een veilige haven. De dingen die je vaak gebruikt liggen bovenop de stapel, de spullen waar je graag naar kijkt staan voor aan. De spullen die jij als gewoon ziet, maar die bij anderen grote verbazing kunnen wekken. De mensen en hun dingen. K. Schippers schreef: ‘De dingen hebben jou nodig om gezien te kunnen worden’. Anja Cohen en Willemieke van den Brink zagen in de zin van Schippers een overkoepelende titel voor de expositie van hun boeken.

Een kort stukje in de Volkskrant over de gewonnen academieprijs door Willemieke van den Brink knipte Anja Cohen secuur uit en zocht vervolgens contact met Willemieke. Deze ontmoeting is de start van een samenwerking tussen de net afgestudeerde grafische ontwerper Willemieke en fotografe Anja. Een kunstenaar opzoeken in plaats van zien als je concurrente, getuigt van moed. Anja en Willemieke organiseren een expositie in het huis van Anja tijdens de Fotobiënnale in Apeldoorn. Anja’s huis wordt grotendeels leeg gehaald: er wordt plaatsgemaakt voor beider boeken: Salve Viator en Tot de kern.

Salve Viator
Vorig jaar kreeg Anja een opdracht van Herma Millenaar om haar huis, waar zij al vijftig jaar woont, samen te vatten in een boekvorm. Een week lang woont Anja alleen in het huis, om het huis te kunnen vangen in beeld. Van de straat voor het huis leidt de camera je rond in het huis. De lens gaat overal langs; deurknoppen, tafelkleden en stoeptegels. De kunstenaar wil graag met haar boek laten zien dat je even kan stilstaan bij de dingen. Een hele digitale stapel foto’s staart Anja aan via het computerscherm. Ze maakt verschillende categorieën, bijvoorbeeld: cirkels, houvasts en licht. Uitgelezen combinaties zijn gemaakt tussen bloemmotieven op een kopje en viooltjes buiten. Dingen die je anders niet naast elkaar tegenkomt, zie je nu. Zelfs de opdrachtgeefster zal weer ontdekkingen doen in haar eigen huis door de verschillende combinaties. De foto’s worden aangevuld met teksten over Herma’s leven, de uitkomsten van een aantal interviews die Anja bij Herma afnam. Het boek draagt de naam van het huis; Salve Viator.

Salve Viator

Tot de kern
Willemieke bestudeert in haar afstudeerwerk drie verschillende personen. Volgens haar zijn er zes verschillende zones waarin we iemand kunnen kennen. De meeste intieme zone is je eigen gedachte; die je alleen zelf kent. In iedere verschillende zone laat je jezelf op een andere manier zien. Bij vrienden geef je jezelf meer bloot dan wanneer je op het station staat te wachten. Willemieke maakte van de drie personen elk een boek en toont deze persoon in de verschillende zones. ‘Elke zone wordt het intiemer in het boek en mag je gewoon in de keukenkastjes van de mensen kijken’ vertelt Willemieke.
Het boek van een man van 53 is intrigerend, je ziet al aan zijn portret dat hij een markante persoonlijkheid is. ‘Hij heeft een lijstje op tafel liggen waar hij elke dag zijn gewicht op bij houdt. En een portret foto van zichzelf in de wc hangen. Van zichzelf!’ Het boek over de oude Veluwse boer uit is heel anders van karakter. Het papier is vezeliger en met name zijn herinneringen vullen de pagina’s. Wat mensen nu nog van hem denken interesseert hem niet.
Willemieke laat middels grafische ontwerp de zones naar voren komen in het boek. De zones zijn ook terug te vinden in de materialen, het papier verandert langzaam van kleur of van dikte. Het wordt elke zone ingewikkelder om informatie te ontdekken van de personen. Tot de laatste zone: deze informatie is niet voor ons, slechts voor de persoon zelf. De meeste intieme zone zit verstopt in een dichtgenaaide pagina.

Tot de kern

Simpele spullen en de ordeningen in een huis vertellen iets over de persoonlijkheid van willekeurige mensen. Het is onbedoeld heel persoonlijk. Beide boeken proberen door het tonen van objecten juist de binnenkant van de personen te ontdekken. ‘We hebben allebei een hekel aan mooi doen en aan babeldebabel’ vertelt Anja. De fotografe start met fotograferen van het huis en ontdekt zo een persoonlijkheid. Willemieke start vanuit de mensen en trekt dan langzamerhand hun huis in en daarmee hun karakter. Zonder een oordeel te vellen over een leefgewoonte tonen Anja en Willemieke de mens en zijn dingen.

Op een vrijdagmiddag belde ik aan bij het huis van Anja voor het interview. De partner van Anja vraagt me: ‘Wil je even rondkijken of wil je even zitten?’ Het huis staat vol met eigen gemaakte keramiek stukken, kleine vaasjes met bloemetjes en ander curiosa om te bekijken. Je loopt dan wat rond, maar durft nergens aan te zitten, het zijn tenslotte spullen van iemand anders. Geconfronteerd merk ik op dat ik me als een voyeur gedraag, het heeft iets stiekems. De boeken van Anja en Willemieke geven je echter de mogelijkheid om te turen en te pluizen in iemands leefomgeving. Zo lang als je wilt.

Kijk voor meer informatie op de website van Willemieke en Anja.