Twijfel slaat om in angst

Twijfel is het niet kunnen kiezen tussen de mogelijkheden die zich voordoen, en bij het woord twijfel moet ik onmiddellijk denken aan het werk Catholic Birdhouse van Mike Kelley, waarin The hard road en The easy road worden verbeeld. Het bijbels thema van de smalle en de brede weg spiegelt de mens een keuze voor tussen het smalle pad, dat vol opoffering is en bezaaid met hindernissen maar wel leidt tot het eeuwige leven, en de brede weg.  Deze brede weg is een makkelijk begaanbaar pad, aantrekkelijk, vol genietingen en leidt tot de hel. Een nogal ongemakkelijke keuze, het Katholieke geloof prentte je in dat je aardse leven in dienst staat van het eeuwige leven en door de keuze tussen de ene en de andere weg zo te polariseren kan er niet anders dan een voortdurende twijfel heersen of je het wel goed doet. Kijkend naar het vogelhuis van Mike Kelley weet je onmiddellijk dat de keuze misschien wel anders ligt dan dat je wordt verteld. De harde tegenstellingen in het maken van keuzes tussen goed en slecht, tussen moeilijk en makkelijk, tussen hel en hemel brengt het maken van een keuze tot een bijna levensbedreigende positie. Maar de werkelijkheid is anders. Gelukkig.

Catholic Birdhouse van Mike Kelley

Soms is een keuze maken nodig om vooruit te komen, maar het idee dat er maar een goede weg is, is een gedachte die je klem zet. Jorge Luis Borges noemt twijfel een ander woord voor intelligentie. Twijfel heeft altijd te maken met meerdere mogelijkheden en dat is ook een vijver vol beloften.

Het werk Pig Island (2003-2009) van Paul Mc Carthy geeft een ander licht op de zaak. Een lange periode van werken eindigt in een installatie in de vorm  van een huis met twee verdiepingen. De eerste verdieping is een penthouse, een heldere  lege niets aan de hand zaal, met een comfortabele bank en vrij uitzicht, om te verpozen, uit te rusten.

Second floor penthouse,
In progresss,
The future,
Object continuation
(Mc Carthy)

Maar als je daar lekker zit merk je opeens dat er onder je een gigantische berg onaffe mislukte werken verzameld is, een chaotische helse situatie van leftovers en mislukkingen.

Re-molding the forms
Abstraction,
Mechanical Figure,
Carving out the interior of the head,
Clutter factory, Process residue,
Platform surrounded by blue carpet

Pig Island, Paul McCarthy

Een schatkamer, zou je kunnen zeggen, want ieder werk dat nog niet gelukt is biedt mogelijkheden om verder te gaan. Het Pig Island doet me een beetje denken aan de smalle en de brede weg, aan de situatie van tegenstellingen, maar met een groot verschil want hier zijn gaten in de vloer gecreëerd waardoor er verbinding is met die onaffe mislukte sculpturen beneden waardoor het een opslag, een archief van mogelijkheden wordt. Ieder on-af ding, iedere weg die niet verder is gevolgd kan weer worden opgepakt. Het stopt niet, de cleane situatie boven en de rommel beneden bieden samen een nieuwe weg.

Momentary confusion
Disorientation (..)
Couch, coffetable and white wall to wall carpet
Seven inch holes in the floor with removable plugs
Holes for defecation
Partygoers can defecate
You take a dump through the holes
Defecating on the objects, the sculptures below

Werken die de twijfel in zich dragen, waar die twijfel gevierd wordt zijn er ook te over. In de kunst wordt de twijfel gevierd. Michel Francois vertelt in een gesprek in mister Motley (nummer 18 over kopie) dat hij er vroeger vaak op uit trok om zijn affiches wild te plakken in de stedelijke omgeving, zodat ze functioneren als ‘floating images’ zonder duidelijke herkomst of functie: het beeld dat zijn mysterie behoudt, zijn onzekere karakter en zijn besluiteloosheid.

In de poëtische breekbare foto’s van Francois duiken veel ronde vormen op, kwetsbare, ronde vormen, van bol naar hol, met rafels, en vaak is het lastig te bepalen waar je naar kijkt. Een foto hangt in een ruimte aan een muur, en die situatie, met een vage geeuwende man die onder de foto aan een tafel zit, wordt weer een nieuwe foto. Zijn foto’s laten het publiek voortdurend twijfelen. Waar kijk ik naar? Grenzen, binnen buiten, zichtbaar onzichtbaar, onzekere situaties, overgangssituaties, alles hangt  een beetje in de lucht.

Trou, 1991-1994, Michel François

Michel François

Niet kunnen kiezen heeft te maken met de angst het verkeerd te doen, maar naast de smalle en de brede weg zijn veel meer mogelijkheden, een derde vierde of vijfde weg. De Engelsen kennen het prachtige woord ‘manifold’, zie de wereld niet als een rechte lijn van A naar B maar als een geweven tapijt.

Twijfel lijkt je tegen te houden, ga staan voor je twijfel, zou ik zeggen, en benut alle mogelijkheden waaruit je zou moeten kiezen.