The Essential van Inge en Martin Riebeek

Henrietta Va’radi, Boedapest

In het volgende portret zijn we in Boedapest. Een vrouw met een bril op, lang flossig haar en opvallende wiebelende oorbellen. Ze is niet gelukkig in de liefde. (ze zijn niet geïnteresseerd in mij’, zegt ze treurig en berustend.) De vrouw hoopt op een man die niet drinkt en geen drugs gebruikt. Een man die lief voor haar zal zijn denk je er in gedachten zelf bij, maar zelfs die bescheiden wens spreekt ze niet hardop uit, alsof ze bang is dat ze het leven overvraagt en straks alsnog met een dronkenlap zit opgescheept.
Een jonge leraar vertelt over de gruwelen die er op zijn school hebben plaatsgevonden. Twee meisjes vermist. Later zijn ze dood gevonden. Het verhaal heeft open eindjes die je niet meteen aan elkaar kunt knopen. De conciërge, de dader zo bleek later, liep dus gewoon op school rond. Tussen de andere kinderen. Maakte een praatje met zijn vrouw. Achterdocht. Valse beschuldigingen. ‘Maar ik heb ook een duivel in me’, zegt de jonge man nadenkend. Hij eindigt met ‘Ik ben een goede jongen’.
Dan duiken we de nacht in, neonkleuren schetteren, alsof de hedendaagse sprookjes zich in de stad afspelen in plaats van het bos. Een fontein spuit water in wisselend kleuren. Een vrouw lacht ons toe, ze werkt in een stripteaseclub. ’De opwinding van een vrouw is de beste drug die er is.’ Haar schoenen zijn roze. Het shot eindigt met een ballerina op de kermis wier rok en lijf ronddraait als het rad van de tijd.
En zo gaat het door, van het ene land naar het andere, van het ene leven naar het volgende. De serie startte met een vraag van Corrie van der Veen van de Aegon Kunstcollectie. In totaal hebben Martin en Inge Riebeek 350 portretten gemaakt. Museum de Pont laat een selectie van elf portretten zien. Ben je eenmaal aan het kijken dan is het onmogelijk om op te houden, je wilt ze allemaal zien en liefst nog een tweede keer. Ieder kijkt je rechtstreeks aan en vertelt over wat hem op dat moment het meest bezig houdt. En bij ieder portret wordt je overvallen door wolken gedachten over het lot, het soms wrede lot, over de liefde, over daar en hier, over wat geluk nu precies is. Hoe moeilijk het is om de waarheid te kennen. Wat maakt het leven waardevol.
In het eerste portret kijkt een jonge beeldschone donkere vrouw in een blauw T-shirt ons aan. Ze is verlaten door haar geliefde die er vandoor is met een ander, maar zij hoopt nog steeds dat hij terug zal komen. Bij haar. Kom laat hem gaan, je bent prachtig, trek er op uit en geniet. 
Op een ander moment besef je hoe wreed het lot kan zijn, een man is van een flat gevallend, boem op zijn hoofd, maanden in coma. Maar behalve het wonder dat hij nog leeft heeft hij niets meer. Geen baan, geen huis, in Amerika wordt je zonder mededogen verstoten als het je tegen zit, je bent onschuldig en toch krijg je straf. Het is alles of niets, daar. In die paar minuten besef je hoe zacht je in Nederland valt (maar hoe lang nog?). 
Of een man in India wiens werk echt geen pretje is, maar toch accepteert hij het, samen met zijn vrouw en kinderen. Dit is mijn leven en zo leid ik het. Hier in het westen zijn we zo gewend om torenhoge eisen te stellen aan het leven, wij eisen geluk, welvaart, en accepteren niet snel tegenslag. Maar hoe realistisch is dat?
Martin en Inge Riebeek reisden door elf landen en liepen rond met een camera in de hand en hun blik op scherp. Ze spraken mensen op straat aan. Er is maar een moment om iemand aan te spreken, als je niet alert bent is het voorbij, je kunt niet terug rennen en alsnog het gesprek beginnen. In het gesprek dat volgt vragen ze en luisteren. Als die ander toestemt om gefilmd te worden dan scherpen ze het verhaal zachtjes aan, zo klein en persoonlijk mogelijk. Op hun vraag naar de essentie van het leven komen veel mensen met een groots antwoord over bijvoorbeeld vrede en het milieu. Maar wat houd jou nu bezig, wat speelt er in je leven? Adembenemende portretten die vanuit het moment van nu gaan over grote vragen. Ieder mens draagt een verhaal in zich en met elkaar weven die verhalen een lange rij vragen ineen tot een verwarrende puzzel. Het lot is niet altijd eerlijk of aardig. 

Amaia de Nauadcues, Madrid

Een portret duurt langer dan de anderen. Aanvankelijk wilde de vrouw niet voor de camera, ze wilde geen kwaad over hem spreken, haar grote liefde. Haar vest volgt de kleur van de bomen en haar oogschaduw, haar bruine ogen spreken met zwarte streepjes erboven, een compositie van een groot colorist. Er spreekt zoveel ontroerende liefde uit haar verhaal over haar man, met wie ze oud wilde worden, met wie ze samen het paradijs bewoonde, tot hij in de war raakte, in een psychose belandde en op den duur zelfs haar met wantrouwen aankeek. De liefde werd onderdeel van zijn verwarring. Het verdriet tuimelt uit haar zachte ogen. Al is hun geluk niet houdbaar, haar liefde gaat nooit over. Het lot is wispelturig en de mens is fragiel of juist krachtig. Martin Riebeek herhaalt een zin die hem is bijgebleven: ‘het leven is een geschenk en je moet een gegeven paard niet in de bek kijken, waardeer het geschenk in welke vorm het ook komt.’ Geluk. Misschien zijn ze daar in andere landen beter in. Misschien is het cultuurbepaald. In een wereld waar we steeds meer met elkaar te maken krijgen dragen deze portretten bij aan het besef dat we als mens dicht naast elkaar staan. De grootste verschrikking is onverschilligheid en wat we het meest nodig hebben is simpel wat hulp en een aanraking. ‘Hij gaf me een knuffel en dat is alles wat ik nodig had’. zegt een gay jongen uit het macho Brazilië over zijn vader. Als ik voor de Volkskrant zou schrijven gaf ik dit werk The Essential vijf sterren.

Inge en Martin Riebeek
The Essential
30 aug – 26 okt 2014 in De Pont, Tilburg

Thomas Kitchner, Baltimore

Kyser Umar Mirza, Mumbay

Mikaila Koese, Suriname

Portia Berry, Chicago

Halise Sinmaz, Instanbul