De mist trekt op en de patronen blijven – in gesprek met Nazhifah Aisy

Ik heb geëxperimenteerd met verschillende manieren van mijn werk presenteren. Bijvoorbeeld direct op de grond, zodat het de illusie wekt dat het een tapijt is, wat een andere organisatie van de ruimte is dan een schilderij aan de muur. Tot nu toe was de ruimte in mijn atelier niet groot genoeg om werken op grote schaal te maken. Momenteel ligt de uitdaging voor mij in hoe ik een doek kan vullen binnen een bepaald tijdsbestek.

Ik werk niet met kaders of gespannen canvas. Ik rol de linnen doeken op zodat ik ze makkelijk mee kan nemen als ik reis en ik er op verschillende momenten aan kan werken. Het is veelal acryl en inkt, wat allebei snel droogt, en wat me in staat stelt om snel te wisselen tussen verschillende werken. Zo beïnvloeden de verschillende werken elkaar ook, het is een manier om mezelf te motiveren, om bezig te blijven.

Verder beeld ik in mijn werk vaak architectuur af, dat moet ik sowieso verkleinen om weer te kunnen geven op een doek. Het is een experiment: wat kan ik op een klein formaat weergeven en toch groot laten voelen, en andersom?

Ik vind het niet erg als mensen er verschillende dingen in zien. Ik zou het alleen vervelend vinden als het daar stopt. Dat ze een vooringenomen reactie hebben als ze bijvoorbeeld een vorm uit de Arabische architectuur zien. Ik wil dat mensen bij het werk betrokken worden, in eerste instantie doordat ze geprikkeld zijn, en dan vervolgens details ontdekken, of een spel van kleuren dat ze aangenaam vinden. 

Architecturale elementen geven vaak een basis of vastigheid in het beeld: rechte lijnen en perspectief. Mijn interesse in patronen vindt haar basis bij batik. Die traditionele Indonesische patronen namen mijn familie mee. De patronen vind je met name op kleding, maar omdat ze decoratief zijn kunnen ze ook toegepast worden op andere materialen.

Ik schilderde lange tijd batik omdat ik het in het dagelijks leven zag en omdat ik de patronen mooi vond. Pas later begreep ik dat wat ik schilder mijn cultuur vertegenwoordigt. Dat we het daarom ook dragen op speciale gelegenheden, of dat families hun eigen kleuren en details verkiezen. Op mijn diploma-uitreiking droeg mijn hele gezin lichtblauwe batik prints. Aan de ene kant is batik iets wat we allemaal dragen, maar aan de andere kant drukt het specifieke identiteiten uit. Net zoals een taal en alle dialecten van die taal. De batik vormt vervolgens een soort afdruk van mezelf. Het is een mentaliteit geworden om te zeggen dat ik Indonesisch ben, om mezelf eraan te herinneren dat dat mijn gemeenschappelijke culturele wortel is. Door te werken met de batikpatronen, het letterlijk door mijn vingers te laten gaan, word ik er steeds opnieuw mee verbonden. En het geeft me toegang tot andere culturen, want je vindt de patronen ook in India en Suriname, en zelfs hier in Nederland, waar het soms een versiering is op textiel. 

Ik heb altijd ervaren dat er zoveel om ons heen is, zoveel details, texturen, vormen. Toen ik naar Nederland verhuisde, voelde ik me erg aangetrokken tot de architectuur hier die zo anders is dan wat ik kende. Een baksteen is bijvoorbeeld voor lokale mensen heel normaal, maar ik zag zelden gebouwen uit baksteen in Qatar. Het is die blik, waarin je nieuwe dingen ziet en gefascineerd kan raken, waarmee je ook weer nieuwe verbanden kunt leggen tussen wat je al lang kent en dat wat nog onbekend is. In Influence heb ik naast architectuur ook vrije patronen geschilderd. Die patronen stijgen op als een soort mist en nestelen zich tussen de stenen. Alsof je ziet hoe associaties zich ontwikkelen.

Voor de kunstacademie heb ik een meer technische studie gevolgd, maar ik miste daar creativiteit. Ik ben naar beeld toegegroeid toen ik begreep dat er zoveel is dat ik niet in woorden kan uitdrukken. Naarmate ik ouder word, begrijp ik dat ik niet alleen deel uitmaak van een religie, maar dat ik moet onderzoeken wat religie voor mij is.

In mijn werk vind ik het veel uitdagender om niet rechtsreeks een religieus beeld te tonen. Dat voelt ook te kwetsbaar, ik wil niet dat mensen negatief reageren. Ik wil niet mijn geloof tonen, ik wil mijn ervaring met mijn geloof tonen. Dat onderscheid wil ik aanhouden. Met woorden kan ik uitdrukken dat ik geloof, welke identiteit ik heb, waar ik ben geboren, maar met beeld kan ik zoveel meer. En ik ben ervan overtuigd dat ik mensen daarmee veel meer mee kan nemen.

In Qatar, waar ik ben opgegroeid, hebben veel mensen een soortgelijke achtergrond. We kwamen allemaal uit verschillende landen, maar voelden ons toch enigszins verbonden: een soort bubbel waarin we goed begrepen dat we verschillende referentiepunten hadden maar toch samen een gemeenschap waren. Het zou ook kunnen dat het als kind makkelijker is, dat je flexibeler kan schakelen tussen bepaalde gebruiken. En dat het eigenlijk voor je ouders veel complexer is om op een latere leeftijd een plek te vinden. Voor mij was het nooit een vraag, het was gewoon onze realiteit: we spraken thuis Indonesisch, op school Engels en in de publieke ruimte ook wat Arabisch.

Die ervaring van op verschillende plekken op te groeien, probeerde ik te omschrijven. Eerst vroeg ik me af of het een nomadisch leven is. Maar dat is het niet, ik verhuis niet zo vaak. En toch draag ik al die culturen, identiteiten en gebruiken in mij. Als ik zeg dat ik Indonesisch ben tegen Indonesiërs, dan plaatsen ze daar weleens vraagtekens bij. En als Nederlanders me om mijn mening vragen over het koloniale verleden, verwachten ze dat ik veel weet, terwijl ik niet met die geschiedenis ben opgegroeid. Als ik vervolgens vertel dat ik in Qatar ben opgegroeid, verwachten ze dat ik vlot Arabisch spreek. Er zijn heel veel veronderstellingen die ontstaan als je ook maar iets van je biografie vertelt of een foto van jezelf online zet. Sommige mensen herkennen die context van opgroeien tussen verschillende culturen. Wat ik ambieer als kunstenaar is om mensen te verbinden via mijn werk.

Het zijn van een third culture kid heeft ook grote voordelen. Toen ik naar Nederland verhuisde ervoer ik het als een cultuurschok, bovendien was het tijdens Covid. Maar ik wilde graag deel zijn van die academie en de gemeenschap daar, daarbij kon ik terugvallen op mijn ervaring en vond ik manieren om me te verhouden tot de verschillende docenten en studenten.

Het begon eigenlijk heel praktisch. Ik heb een hekel aan tekenen, aan de limieten van wat ik op papier kan zetten. Eerst gaf ik de kunstmatige intelligentie prompts om bepaalde patronen of omgevingen in het Midden-Oosten en Indonesië te verbeelden. Kunstmatige intelligentie werkt heel goed om dingen te combineren, zo kan ik verschillende beelden samenbrengen op een manier waar ik zelf niet snel bij uit zou komen, omdat het een andere logica heeft. Maar ik gebruik het intuïtief, als een amateur, ik gebruik het als een bewerkingsproces. Het is een spel om te kijken hoe ik kleuren kan combineren. Eigenlijk is het niet heel anders dan hoe ik schilder. Maar ik merk ook dat kunstmatige intelligentie herhalingen maakt, en ik de techniek niet mijn werk moet laten overschaduwen. In de beeldende kunst lijkt het nog ver weg dat kunstmatige intelligentie een standaard instrument gaat worden. 

Daarnaast voel ik aan dat ik eigenlijk pas nu meer vertrouwen krijg in mijn praktijk en mijn techniek. En dat ik ruimer en breder wil experimenteren. Kunstmatige intelligentie past er in dat opzicht goed bij: het kwam op mijn pad en ik ging er mee aan de slag. Ik wil niet al op voorhand vastleggen waarmee ik wil werken, maar het toelaten om beïnvloed te worden. Ik hoop dat ik die openheid bewaar.